| Deinonychus | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Montelenmiş iskeleti,Field Museum | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||||
| †Deinonychus antirrhopus Ostrom, 1969 | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Deinonychus (Yunanca: δεινόςdeinós, 'korkunç' ve ὄνυξónux, tamlamalı ὄνυχοςónuchos 'pençe'), tanımlanan tek türü olanDeinonychus antirrhopus ile bilinen birdromaeosauridteropoddinozor cinsidir. 3.4 metre uzunluğa kadar büyüyebilen bu tür, yaklaşık 115-108 milyon yıl önce (Apsiyen ortasından erken Albiyen aşamalarına kadar) erkenKretase Dönemi'nde yaşadı. Fosilleri ABD'ninMontana,Utah,Wyoming veOklahoma eyaletlerindenCloverly Oluşumu,Cedar Mountain Oluşumu veAntlers Oluşumu kayalarında bulundu; ancak bunun yanındaDeinonychus'a ait olabilecek dişlerMaryland'de de –çok daha doğuda– bulunmuştur.
PaleontologJohn Ostrom'un 1960'ların sonlarındaDeinonychus'la ilgili çalışması, bilim adamlarının dinozorlar hakkındaki düşüncelerinde devrim yarattı, "dinozor rönesansına" yol açtı ve dinozorların sıcak kanlı mı yoksa soğuk kanlı mı olduğu tartışmasını ateşledi. Bundan önce, yaygın dinozor anlayışı, sürüngen görünümde olduklarıydı. Ostrom, küçük gövdeyi, düzgün, yatay duruşu, ratit benzeri omurgayı ve özellikle aktif, çevik bir avcıyı düşündüren ayaklardaki genişlemiş yırtıcı pençeleri kaydetti.[1]
"Korkunç pençe", her bir arka ayağın ikinci parmağındaki olağandışı büyük, orak biçimli pençeyi ifade eder.YPM 5205 adlı fosil, büyük, güçlü kavisli bir "ungual"ı korur. Hayattakiarkozorların bu kemiğin üzerinde uzunluğu uzatan azgın bir kılıfı vardır. Ostrom,timsah vekuş pençelerine baktı ve pençeyi YPM 5205 için 120 milimetreden uzun olacak şekilde yeniden yapılandırdı.[1] Tür adıantirrhopus, Ostrom'un kuyruğun işlevi hakkındaki fikrine atıfta bulunan "karşı denge" anlamına gelir. Diğer dromaeosauridlerde olduğu gibi, kuyruk omurları bir dizi kemikleşmiş tendonlara ve süper uzun kemik süreçlerine sahiptir. Bu özellikler kuyruğu sert bir denge haline getiriyor gibiydi, ancak çok yakın akrabasıVelociraptor mongoliensis'in (IGM 100/986) bir fosili, uzun bir S şeklinde yanal olarak kavisli eklemli bir kuyruk iskeletine sahiptir. Bu, hayattayken, kuyruğun yüksek derecede esneklikle yanlara bükülebileceğini gösterir.[2] Hem Cloverly hem de Antlers oluşumlarında,Deinonychus kalıntıları,ornithopodTenontosaurus'unkilerle ilişkili bulunmuştur.Tenontosaurus örnekleriyle ilişkili keşfedilen dişler,Deinonychus tarafından avlandıklarını veya en azından (avlanmış leşlerinin) temizlendiğini ima eder.
Aşağıdakikladogram, paleontologlar Robert DePalma, David Burnham, Larry Martin, Peter Larson ve Robert Bakker tarafından Theropod Çalışma Grubu'nun güncellenmiş verilerini kullanan bir 2015 analizini takip ediyor. Bu çalışma,Deinonychus'uDromaeosaurinae'nin bir üyesi olarak sınıflandırmaktadır.[3]
| Dromaeosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
DromaeosauridKansaignathus'un 2021 yılındaki bir çalışması,Deinonychus'u bir dromaeosaurine yerine birvelociraptorine olarak tanımladı;Kansaignathus,Deinonychus'tan daha gelişmiş, ancakVelociraptor'dan daha ilkel bir ara formdu.[4][5] Aşağıdaki kladogram, bu yeni tanımlanan ilişkileri sergilemektedir:
| Dromaeosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wikimedia Commons'taDeinonychus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'deDeinonychus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.