Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Cumhuriyet Halk Partisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"CHP" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar içinCHP (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Cumhuriyet Halk Partisi
KısaltmaCHP
Genel başkanÖzgür Özel
Genel sekreterSelin Sayek Böke
Parti sözcüsüDeniz Yücel
KurucuMustafa Kemal Atatürk[1]
Kuruluş tarihi9 Eylül 1923 (102 yıl önce) (1923-09-09)
9 Eylül 1992 (33 yıl önce) (1992-09-09) (yeniden kuruluş)
Kapanış tarihi16 Ekim 1981
Birleşme
Bölünme
ÖnceliAnadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti
Ardılı
MerkezÇankaya,Ankara,Türkiye
Gazete(ler)
Öğrenci koluHalkçı Liseliler
Gençlik koluCHP Gençlik Kolları
Kadın koluCHP Kadın Kolları
Üyelik(2025)artış 1.903.432[3]
İdeolojiSosyal demokrasi[4][5]
Kemalizm[6][7]
İlericilik[8]
Pro-Avrupacılık[9]
Parti içi düşünceler:
Ulusalcılık[10][11]
Demokratik sosyalizm[12]
Sosyal liberalizm[13]
Siyasi pozisyonMerkez sol[a]
Ulusal üyelikMillet İttifakı (2018-2023)
Avrupa üyeliğiAvrupa Sosyalistler Partisi[1] (ilişkili)
Uluslararası üyelikSosyalist Enternasyonal[1]
İlerici İttifak[1]
Tarihsel:
Radikal Enternasyonal[14][15] (ilişkili)
Resmî renkler  Kırmızı vebeyaz[16]
Slogan(lar)Türkiye'nin Birinci Partisi
Her Derdin Var Bir Çaresi
Herşey Çok Güzel Olacak
Kurtuluş Yok Tek Başına Ya Hep Beraber Ya Hiçbirimiz
TBMM
139 / 600
Tüm Liste
Büyükşehir Belediye Başkanlığı
13 / 30
Tüm Liste
İl Belediye Başkanlığı
21 / 51
Tüm Liste
İlçe Belediye Başkanlığı
300 / 922
Tüm Liste
Belde Belediye Başkanlığı
63 / 390
Tüm Liste
İl Genel Meclisleri
300 / 1.282
Belediye Meclisleri
6.570 / 20.953
Seçim sembolü
Parti bayrağı
İnternet sitesi
chp.org.tr

Cumhuriyet Halk Partisi,Türkiye'defaaliyet gösterensosyal demokrat birsiyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "CHP" şeklindedir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilkcumhurbaşkanıMustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan parti, Türkiye'nin en eski siyasi partisidir.[17] Parti aynı zamanda modern Türkiye'nin kurucu partisi olarak da anılmaktadır.[18] Logosu,Kemalizm'in temel ilkelerini temsil edenAltı Ok'tan oluşmaktadır:cumhuriyetçilik,inkılapçılık,laiklik,halkçılık,milliyetçilik vedevletçilik. Şu anda 139 milletvekili ile iktidardakimuhafazakârAdalet ve Kalkınma Partisi'nin (AK Parti) ardındanTürkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki en büyük ikinci partidir. Partiningenel başkanıÖzgür Özel,genel sekreteriSelin Sayek Böke'dir.

Cumhuriyet Halk Partisi'nin kökeni,Türk Kurtuluş Savaşı sırasında kurulan çeşitlidireniş gruplarına dayanır; bu grupların çoğu daha önceİttihat ve Terakki Cemiyeti ile bağlantılı kişilerden oluşuyordu. Mustafa Kemal Atatürk'ün liderliğinde bu gruplar,Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla 1919'dakiSivas Kongresi'nde birleşti.[19] 1923 yılındaHalk Fırkası adıyla siyasi bir örgüt olarak kurulan parti, kısa bir süre sonraCumhuriyet Halk Fırkası adını aldı ve Atatürk'ün ilk cumhurbaşkanı olduğuTürkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunu ilan etti.[20]Türkiye'nin tek parti dönemine geçmesiyle birlikte, CHP ülkede kapsamlısiyasi, kültürel, sosyal ve ekonomik reformların uygulanmasında temel araç hâline geldi.

II. Dünya Savaşı'nın ardından, Atatürk'ün halefiİsmet İnönü çok partili seçimlere izin verdi ve CHP,1950genel seçimlerini kaybettikten sonra iktidarıbarışçıl bir şekilde devrederek tek parti dönemini sona erdiripTürkiye'nin çok partili dönemini başlattı.1960 askeri darbesini izleyen yıllarda parti kademeli olarakmerkez sol çizgiye yöneldi; bu yönelim, 1972'deBülent Ecevit'in genel başkan olmasıyla birlikte kesinlik kazandı. CHP, dönemin diğer tüm partileriyle birlikte1980 askeri darbesi sonrasında kapatıldı. Parti, 9 Eylül 1992'deDeniz Baykal tarafından, 1980 öncesi üyelerinin çoğunluğunun katılımıyla, yeniden ve orijinal adıyla kuruldu.[21] Yeniden kuruluşundan beri en uzun süre görev yapan genel başkanKemal Kılıçdaroğlu, mevcut genel başkan iseÖzgür Özel'dir. Parti2002 yılından bu yana iktidardakiAdalet ve Kalkınma Partisi'ne karşı ana muhalefet partisi konumundadır.[22] Parti,İlerici İttifak veSosyalist Enternasyonal'in tam üyesidir veAvrupa Sosyalistler Partisi'nin ilişkili üyesidir.

Tarihçe

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Cumhuriyet Halk Partisi tarihi

Kuruluşu: 1919-1923

[değiştir |kaynağı değiştir]

4-11 Eylül 1919 tarihleri arasında toplananSivas Kongresi'nde,Türkiye'nin çeşitli bölgelerinde kurulanmüdâfaa-i hukuk cemiyetleri,Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti (ARMHC) adı altında birleştirilmiştir. 23 Nisan 1920 tarihinde toplananTürkiye Büyük Millet Meclisi ARMHC delegelerinden oluşmuş, ancak 1922'de Meclis, Birinci Grup veİkinci Grup adıyla iki gruba ayrılmıştır.[23] Mustafa Kemal Atatürk'ün takipçileri daha sonra "birinci grup" olarak adlandırılmıştır.

İkinci grup, azınlık olsa da parlamentoda güçlü bir muhalefet oluşturdu.Lozan Antlaşması'nın kabulü nedeniyle Meclis'te baş gösteren yoğun tartışmalar üzerine Mustafa Kemal Atatürk, 9 Eylül 1923 tarihindeDokuz Umde adı verilen siyasi programı ilan etti ve iki gün sonraİçişleri Bakanlığı'na verilen bir dilekçeyle kendine bağlı milletvekillerinden oluşan Halk Fırkası'nı kurdu. Mayıs 1923'te meclis, Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Lozan Antlaşması'nın daha güçlü bir meclis tarafından onaylanmasını sağlamak amacıyla yeni seçimler için bir tasarı hazırladı. Halk Fırkası,1923 seçimlerinden sonra resmi olarak kuruldu. İkinci dönem için görev yapan mecliste Lozan Antlaşması kabul edildi,cumhuriyet ilan edildi vehalifelik kaldırıldı.[24]

Partinin resmî kuruluş tarihi 11 Eylül 1923 olmasına rağmen, partinin kuruluş tarihi daha sonradan partileşme kararının alındığı 9 Eylül 1923 olarak kabul edilmiştir.[25]

Tek parti dönemi: 1923–1946

[değiştir |kaynağı değiştir]

Atatürk dönemi: 1923–1938

[değiştir |kaynağı değiştir]
Mustafa Kemal Atatürk ve Başbakanİsmet İnönü, 1936

Türkiye'nin siyasi tarihinde, pratikte Cumhuriyet Halk PartisiJön Türkler veİttihat ve Terakki'nin devamı olarak değerlendirilmiştir. Partinin kuruluşunun ardından 1924'te, radikal devrimlere karşı çıkan muhalifler,Kâzım Karabekir liderliğindeTerakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı kurdu. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası,Şeyh Said İsyanı'na karışmak ve Atatürk'e suikast planlamakla suçlandı. Başbakan İnönü, hükûmete olağanüstü yetkiler veren bir yasa sundu ve sıkıyönetim ilan edildi, CHP dışındaki tüm siyasi partiler yasaklandı, devlet onayı olmayan gazetelerin yayımlanması yasaklandı (bu yasak 1930'a kadar sürdü).[26] Türkiye,Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın kurulduğu dönem dışında 1946 yılına kadartek partili rejimde yönetildi. 1923'ten 1946'ya kadar, CHP Türkiye'yi dönüştüren kapsamlısosyal,kültürel,ekonomik vehukuki reformlar başlattı. Bu reformlar arasında İsviçre ve İtalyan hukuk ve ceza kanunlarının benimsenmesi, sanayileşmenin hızlandırılması,toprak reformu ve kırsal kalkınma programları,iskân kanunu,laiklik,kadınların seçme ve seçilme hakkı veLatin harflerine geçilmesini sağlayanHarf Devrimi gibi birçok adım bulunuyordu. Bu dönemdeulus inşasına öncelik verildi. Bu süreçtemilliyetçilik ilkesinin benimsenmesi,Dil Devrimi vesözdebilimsel teorilerin (Güneş-Dil Teorisi veTürk Tarih Tezi) ortaya konulmasıylaTürk milliyetçiliği ideolojisi yayıldı. Partinin 1927'deki ikinci olağan kongresinde, Atatürk Türk tarihindeki son on yılın belirleyiciliğine bir konuşma yaparak gençlere Cumhuriyet'i koruma çağrısında bulundu.Atatürk kişi kültünün tarihsel yazımının temelini bu anlatı oluşturduğu öne sürülmüştür.[27] 1930-1939 yılları arasında, CHP ideolojisini netleştirdi ve "Altı Ok" duyuruldu. Bu dönemde parti tarihsel görüşlerden ayrılarakcumhuriyetçilik,milliyetçilik,laiklik,devrimcilik,halkçılık vedevletçilik ilkelerini benimsedi.

CHP (O zamanki kısaltmasıyla "CHF") 1930'lar boyunca Halk Kürsüsü gibi birçokulus inşası projesini gerçekleştirmiştir.
Partinin 4. Olağan Kurultayı sırasındaBüyük Millet Meclisi bahçesindekiAltı Ok heykeli, 1935

29 Mayıs 1935 tarihinde toplanan4. Kurultay'da partinin adı, Dil Devrimi doğrultusunda Cumhuriyet Halk Partisi olarak değiştirildi.[28] 18 Haziran 1936 tarihinde yayımlanan bir genelgeyle bütün illerde parti il başkanlığı valilikle birleştirildi. İçişleri bakanı, parti genel sekreterliği sıfatını üstlendi. 5 Şubat 1937 tarihinde yapılan anayasa değişikliğiyle, CHP'nin "Altı Ok"uTürkiye Cumhuriyeti Anayasası'na resmen dahil edildi.[29]

Büyük Buhran'ın başlamasıyla birlikte, parti, Başbakan İnönü ve maliye bakanıCelal Bayar tarafından savunulan devletçi ve liberal fraksiyonlara ayrıldı. Atatürk genellikle İsmet İnönü'nün politikalarını destekledi. Türkiye'nin erken dönemde ekonomik gelişimi büyük ölçüde devlet girişimleriyle sağlandı.

İnönü dönemi: 1938–1946

[değiştir |kaynağı değiştir]

Atatürk'ün ölümünden bir gün sonra,İsmet İnönü ikinci cumhurbaşkanı seçildi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nin liderliğini üstlendi.[30] İnönü döneminde, ekonomiye devlet müdahalesi politikası benimsendi veKöy Enstitüleri gibi kırsal kalkınma girişimleri yapıldı.Hatay Devleti referandum sonucu anavatana katıldı. İnönü, Türkiye'yiII. Dünya Savaşı'na çekmeye çalışanMüttefik veMihver güçlerine rağmen tarafsızlık politikası benimsedi; bu süreçte, silahlı bir güç olarak tarafsızlığı sağlamak içinzorunlu askerlik ve kısıtlama önlemleri uygulandı. Savaşın ilerleyen sürecinde,Irkçılık-Turancılık Davası'yla beraberPan-Türkistler partiden uzaklaştırıldı.

II. Dünya Savaşı'nın ardından İnönü, Türkiye'nin demokratikleşmesini sağlamaya çalıştı. Savaşın sona ermesiyle birlikte, liberal ve devletçi fraksiyonlar arasındaki tartışmalar yeniden ortaya çıktı.Dörtlü Takrir, özellikle Celal Bayar olmak üzere bazı CHP üyelerinin istifasına neden oldu; Bayar daha sonraDemokrat Parti (DP)'yi kurdu. İnönü, 1946'da çok partili genel seçim düzenleme kararı aldı. CHP 465 sandalyenin 397'sini kazandı. Demokrat Parti'nin muhalefeti veAmerika Birleşik Devletleri'nin çabalarıyla, parti komünizme karşı bir tavır aldı ve bazı kırsal kalkınma programlarını durdurdu.[31][32] 1946-1950 yılları arasındaki dönem, İnönü'nün Türkiye'yi Batı ile yakınlaştırdığı bir dönemdir.[33][34]1950 yılında gizli oy açık tasnif ilkesiyle seçimler düzenlendi. İnönü, iktidarın barışçıl bir şekilde değiştirilmesine liderlik etti. 1950 seçimlerinden bu yana, parti parlamentodaki salt çoğunluğu kazanamamıştır.[35]

Politika değişiklikleri: 1950–1980

[değiştir |kaynağı değiştir]

1950'lerde uygulanançoğunluk sisteminden dolayı, DP nispeten yakın oy oranları almasına rağmen açık ara farkla meclisi kazandı. Bu durum CHP'nin 10 yıl boyunca muhalefette kalmasına neden oldu. Bu süre zarfında, parti politikaları dönüşüm geçirereksosyal demokrasiye doğru yöneldi. İsmet İnönü, iktidarı kaybetmeden önce işçi haklarını yasalaştırdı. 1951'dekidokuzuncu kurultayda gençlik ve kadın kolları kuruldu. 1953'te sendikaların ve meslek odalarının kurulması önerildi ve partinin programına iki meclisli bir parlamento, anayasa mahkemesinin kurulması, seçim güvenliği, yargı bağımsızlığı ve işçilerin grev hakkı gibi konuların desteklenmesi eklendi.[36]

DP ve CHP rakip olsalar da DP iktidarı çoğunluklaKemalist politikaları sürdürdü. Ancak Demokrat Parti yönetimi iktidarının sonlarına doğru giderek otoriterleşti. İnönü, DP taraftarları tarafından defalarca linç girişimine maruz kaldı. DP hükûmeti CHP'ye ait mal varlıklarına el koydu. CHP'nin1957 seçimlerinde muhalefet partileriyle seçim ittifakı kurmasını engellendi. Süreci takiben27 Mayıs 1960 tarihinde Türkiye tarihinde ilk askeri darbe yapıldı. Askeri yönetim döneminde DP kapatıldı ve BaşbakanAdnan Menderes idam edildi. DP'nin politikalarını izleyen siyasi oluşumlar o dönemden beri CHP'yi Menderes'in idamına ilişkin algılanan rolü nedeniyle eleştirmektedir.[36]

CHP1961 seçimlerinden birinci parti olarak çıktı ve DP'nin halefiAdalet Partisi ile koalisyon kurdu. Türkiye'de kurulan ilk koalisyon hükûmeti yedi ay görev yaptı. İnönü1965 seçimlerine kadar diğer iki kere daha hükûmet kurdu. Dönemin çalışma bakanıBülent Ecevit, işçilere grev hakkı ve toplu sözleşme hakkı tanımada etkili oldu, partidekiDemokratik Sol hareketin lideri olarak, CHP'ninOrtanın solu programını benimsemesine katkıda bulundu.[37]

Bülent Ecevit veNikolay Çavuşesku,1978

İnönü'nün Ecevit'in politikalarını desteklemesinin ardındanTurhan Feyzioğlu CHP'den ayrılarakGüven Partisi'ni kurdu. Ecevit'i neden desteklediği sorulduğunda İnönü "Aslındalaikiz dediğimiz günden beri ortanın solundayız" şeklinde yanıt verdi.[38] Feyzioğlu'nun ayrılmasıyla CHP1969 seçimlerinemerkez sol bir programla katıldı, ancak partiye olan algı nedeniyle benzer bir sonuç elde etti; Bu algıya göre parti öncelikle eğitimli kentsel elitlere hitap ediyordu. İnönü muhalefet lideri ve CHP'nin lideri olarak 8 Mayıs 1972'ye kadar görev yaptı, ancak1971 Muhtırası'na yaklaşımı nedeniyle yerinekurultaydaEcevit seçildi.

Ecevit belirgin olaraksol siyasi politikaları benimsedi.1973 seçimlerine Ecevit'in liderliğinde katılan CHP seçimlerden zaferle ayrıldı. CHP-MSPkoalisyonu kuruldu. Bu dönemdeKıbrıs'a müdahale kararı alındı. 1970'lerde parti, yoğun kutuplaşma döneminde ve siyasi şiddet atmosferinde sendikalar ve solcu gruplarla ilişkilerini sağlamlaştırdı.1977'de CHP Ecevit döneminde çok partili siyasi tarihinin en yüksek oy oranını alarak %41'i yakaladı, ancak hükûmeti kurmak için yeterli çoğunluğu sağlayamadı. Ecevit ve rakibiSüleyman Demirel siyasi istikrarsızlık döneminde sürekli ardı ardına hükûmetler kurdu.1980 Askeri Darbesi bu durumu sona erdirdi. Bu dönemde tüm siyasi partiler kapatıldı ve önceki dönem siyasetçilerin siyaset yapması yasaklandı.[39]

Kapatılması ve yeniden kuruluşu: 1980–2002

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız:Halkçı Parti,Sosyal Demokrasi Partisi,Sosyaldemokrat Halkçı Parti veDemokratik Sol Parti

1981 yılında Cumhuriyet Halk Partisi diğer tüm siyasi partilerle beraber kapatıldı. 1981 yılında kapatılan siyasi partilerin adı ve kısaltması ile yeni siyasi parti kurulamadı. 1985'e gelindiğinde CHP'nin halefi olanHalkçı Parti (HP) veSosyal Demokrasi Partisi (SODEP) birleşerekSosyaldemokrat Halkçı Parti'yi (SHP) oluşturdu,Bülent Ecevit'in eşiRahşan Ecevit iseDemokratik Sol Parti'yi (DSP) kurdu.[40]İsmet İnönü'nün oğluErdal İnönü ise daha sonradanSosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) genel başkanı oldu.

"Dünyada Yeni Sol, Türkiye'de Yeni CHP" afişi, 1995

1980 öncesi siyasetçilerin siyasi yasaklarının kaldırılmasının ardındanDeniz Baykal ve parti kapatılmadan önce parti yönetimini oluşturan isimler isim hakları konusundaki yasağın kaldırılmasıyla beraber Cumhuriyet Halk Partisi'ni 1992'de yeniden faaliyete geçirdi. Ayrıca partiAnayasa Mahkemesi'nin kararıyla birlikte 1981 yılında Hazine'ye devredilen varlıklarını geri aldı.[41] SHP 1995'te CHP'yle birleşti.[40]

1991'den 1996'ya kadarSHP ve ardından CHP,DYP ilekoalisyonhükûmetlerinde yer aldı.28 Şubat Süreci'ndeNecmettin Erbakan'ın başbakanlıktan istifa etmesinin ardından Baykal,Mesut Yılmaz'ınkoalisyon hükûmetini destekledi. Kasım 1998'deTürkbank skandalı sırasındaMesut Yılmaz tartışmaya açılınca CHP hükûmete gensoru verdi ve koalisyonu düşürdü.1999 genel seçimlerinde CHP %8.71 oy alarak tarihinde ilk kez baraj altında kaldı.Baykal seçim yenilgisinden kendinin sorumlu olduğunu belirterek 22 Nisan 1999'da genel başkanlıktan istifa etti.

Ana muhalefet partisi: 2002–günümüz

[değiştir |kaynağı değiştir]

Baykal dönemi: 2002–2010

[değiştir |kaynağı değiştir]

3 Kasım 2002 genel seçimlerindeRecep Tayyip Erdoğan liderliğindeAdalet ve Kalkınma Partisi tek başına iktidara geldi. AK Parti seçimlerde %34.4 oy oranıyla 363 milletvekilliği kazanırken CHP %19.39'la 178 milletvekilliğinde kaldı. Kalan milletvekilliklerini bağımsızlar kazandı. Diğer partilerin hiçbiri %10 barajını aşamadı.[42][43] Cumhuriyet Halk Partisi, 2002 seçimleriyle beraber ana muhalefet partisi oldu ve o seçimlerden beri bu konumunu korudu.

Tandoğan Mitingi'nden bir görüntü, 2007,Anıtkabir

2007 cumhurbaşkanlığı seçimleri, CHP'li veAK Partili politikacılar arasındaki gerilimlerin doruğa çıkmasıyla bir siyasi krize dönüştü. Baykal döneminde CHP, ordu ve yargının "demokratik olmayan" girişimlerine destek verdi. Cumhurbaşkanı adayıAbdullah Gül'e karşı ortaya çıkan protestolar; Gül'ün İslamcı siyaset geçmişi ve eşinin başörtüsü takması gibi popüler nedenlerle düzenlendi.[44] CHP'nin seçimi boykot etmesiyle beraber 367 Krizi çıktı.E-muhtıra yayınlandı. Olayların ardından erken seçim kararı alındı ve Anayasa'da bazı değişiklikler yapıldı. Cumhurbaşkanının meclis tarafından değil, halk tarafından iki turlu oylamayla seçilmesi kararlaştırıldı; yedi yıl olan görev süresi beş yıla düşürülerek, iki kez seçilebilmesinin önü açıldı.[45] Anayasa değişiklikleri, 21 Ekim 2007 tarihinde yapılanhalk oylamasında, %68,95'lik kabul oyuyla yürürlüğe girdi.[44][46]28 Ağustos 2007 tarihinde Abdullah Gül Türkiye'nin 11. cumhurbaşkanı seçildi. Yemin töreni CHP veGenelkurmay BaşkanıOrgeneralYaşar Büyükanıt tarafından boykot edildi.[47]

2002 ve 2010 yılları arasında Türkiye'de ikigenelseçim ve ikiyerelseçim yapılmış ve bu seçimlerin tamamında CHP %18 ila %23 arasında oy almıştır.

Kılıçdaroğlu dönemi: 2010–2023

[değiştir |kaynağı değiştir]

Baykal birkasetin internete sızdırılmasının ardından parti genel başkanlığından istifa ettiğini açıkladı.22 Mayıs 2010 tarihindeKemal Kılıçdaroğlu yeni parti lideri olarak seçildi.[48] Kılıçdaroğlu CHP'yi gelenekselsosyal demokrat imajına geri döndürdü ve partininlaik-muhafazakar karakterini bir kenara bıraktı. Kılıçdaroğlu, dindar seçmenler ve Kürtler arasında bir köprü kurmak üzerine politika yürüttü.[49] Kılıçdaroğlu liderliğindeki CHP, beş seçim boyunca milletvekili seçimlerinde %22 ila %26 arasında oy aldı. Parti2010 anayasa referandumunda "hayır" kampanyasını destekledi. Kılıçdaroğlu liderliğinde girilen2011'deki ilk seçimde partinin desteği %25'e çıktı, ancak bu oy oranı partinin seçimleri kazanması için yeterli olmadı. Kılıçdaroğlu döneminde CHP,2013 Gezi Parkı protestolarına büyük bir destek verdi.

Adalet Yürüyüşü'ndeKemal Kılıçdaroğlu, 2017

İlk doğrudan cumhurbaşkanlığı seçimi olan2014 cumhurbaşkanlığı seçimi,2013 Türkiye yolsuzluk skandalının ardından gerçekleştirildi.Recep Tayyip Erdoğan ile yarışan CHP veMHP'nin ortak adayıEkmeleddin İhsanoğlu %38 oy alarak seçimleri birinci turda kaybetti.Haziran 2015 genel seçimlerinde,Halkların Demokratik Partisi (HDP) barajı aşarakAK Parti'nin meclis çoğunluğunu kaybetmesine neden oldu.[50] Seçimlerin ardından koalisyon görüşmeleri başarısız oldu. MHP, CHP liderliğindeki bir hükûmette HDP ile birlikte yer almayı reddetti. CHP ise haftalar süren müzakerelerin ardından AK Parti ile hükûmet kurmayı reddetti.Kasım ayında yapılan erken seçimde AK Parti meclis çoğunluğunu yeniden kazandı.

Kılıçdaroğlu döneminde parti,2017 anayasa referandumunda "hayır" kampanyasına öncülük etmiştir.

Mansur Yavaş,Kemal Kılıçdaroğlu veEkrem İmamoğlu

2017'ye gelindiğinde, MHP'den ayrılan muhaliflerİYİ Parti'yi kurdu. Kılıçdaroğlu İYİ Parti'nin seçimlere katılması için 15 milletvekili transfer ederek yeni partinin yükselişini kolaylaştırdı.2018 genel seçiminde CHP, İYİ Parti,Saadet Partisi veDemokrat Parti, AK Parti ve MHP'den oluşanCumhur İttifakı'na karşıMillet İttifakı'nı kurdu.[51][52] CHP'nin oy oranının %22 olmasına rağmen, Millet İttifakı toplamda %33 oy aldı. CHP'nin cumhurbaşkanı adayıMuharrem İnce %30 oy alarak seçimleri ilk turda kaybetti. Millet İttifakı, CHP'nin büyük kazançlar elde ettiği2019 yerel seçimleri için yeniden kuruldu, bu seçimde CHP'nin neredeyse %30 oy aldığı görüldü. Diğer siyasi partilerle yapılan ittifak, CHP'ninİstanbul veAnkara'yı 25 yılın ardından kazanmasını sağladı.[49]

Kılıçdaroğlu,2023 cumhurbaşkanlığı seçimi için CHP veMillet İttifakı'nın adayı olarak gösterildi. İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye başkanlarıEkrem İmamoğlu veMansur Yavaş, Millet İttifakı'ndaki diğer parti liderleriyle birlikte cumhurbaşkanı yardımcısı adaylığıyla kampanyaya dahil oldu.Ekonomik krize,COVID-19 pandemisinin yönetim şeklinde veKahramanmaraş depremlerine rağmen, Kılıçdaroğlu, ikinci turda oyların %48'ini alarak Erdoğan'a karşı seçimleri kaybetti. Millet İttifakı, iktidardaki Cumhur İttifakı'na karşı parlamentoda azınlık kaldı. Seçimden sonra düzenlenen38. Olağan Kurultay'da,Özgür Özel, 2010'dan beri bu görevi sürdüren Kılıçdaroğlu'nu yenerek CHP'nin genel başkanı seçildi.[53]

Özel dönemi: 2023–günümüz

[değiştir |kaynağı değiştir]
38. Olağan Kurultay'daÖzgür Özel, 2023

Özel, 5 Kasım 2023 tarihinde gerçekleştirilenkurultayda Kemal Kılıçdaroğlu karşısında 2. turda 812 oy ile CHP genel başkanı seçildi.[54] Parti tarihinde mevcut genel başkanın aday olduğu bir kurultayda ilk kez genel başkan değişimi yapılmış oldu. 6 Kasım 2023'te Özel, "Erdoğan'ın stresini anladığını ve bundan sonra her geçen günün Erdoğan için daha zor, kendileri için daha moralli olacağını" belirterek, "Cumhuriyet Halk Partisi'nden endişe etmeye devam etsin" şeklinde bir cümle kurdu.[55] Özgür Özel, 11 Kasım 2023 tarihinde Türkiye'de ana muhalefet partisi tarafından ilk kez kurulan 'gölge kabine' yapısını duyurarakI. Türkiye Gölge Kabinesi'ni MYK üyeleri arasından kurdu.

2024 yılında Özgür Özel liderliğinde parti,46 yıl aradan sonra birinci parti oldu ve ülke genelinde 22 yıl sonra ilk kez AK Parti'yi geçti.2024 yerel seçimlerinde parti,Hatay hariç mevcut büyükşehirlerinin hepsini korudu veBursa,Balıkesir,Denizli veManisa Büyükşehir Belediyelerini kazandı.

İdeoloji ve politikalar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Atatürk'ünaltı temel ilkesiAltı Ok ile sembolize edilmiştir.

CHPsosyal demokrasi veKemalizm'i benimseyen merkez sol bir siyasi partidir.[56][57][58] Cumhuriyet Halk Partisi, programının temel ideolojik dayanaklarının üç ana veçhesi olduğunu bunların ise:Atatürk'ün modernleşme devrimi vealtı ok ilkeleri, sosyal demokrasinin evrensel ilkeleri ve Anadolu ve Trakya'nın tarihsel birikimi olduğunu belirtmiştir.[59] Bu kapsamda CHP kendisini "Cumhuriyet’in kurucu ilke ve değerlerine bağlı, çağdaş bir sosyal demokrat parti" olarak tanımlamaktadır.[60][61]

CHP'nin resmi göç (sığınmacılar, kaçak göçmenler) politikası,Suriye'de kalıcı barışın sağlanması, Suriye'nin güvenli hale getirilmesiyle Suriyeliler'in "evlerine dönmesi" şeklindedir. Genel başkan Özel,Almanya cumhurbaşkanıFrank-Walter Steinmeier ile Almanya'nın Ankara Büyükelçiliğinde yaptığı görüşmede sorunun Türkiye ile Avrupa ülkeleri arasındaki anlaşmalar ve maddi destekle ve Suriyeliler'in Türkiye'de kalması ile çözülemeyeceğini, aksine bunların sorunu daha da büyüteceğini ifade etmiştir. Özel, mevcut sığınmacı politikasını ise "hem Türkiye için hem de Batı'nın değerleri için izah edilemez olduğunu" ifade etmiştir.[62]

Partinin yerel yönetimler politikası, 2024 yerel seçimlerinden önce 8 Mart tarihinde belediye başkan adaylarınca imzaya açılan iki ayrı taahhütname ile ortaya konmuştur. "Halkçı Belediyecilik Taahhütnamesi" ve "Yerel Yönetimlerde Eşitlik Politika Belgesi", partinin yerel yönetimlerinde izleyeceği politikaların temel ilkelerini ortaya koymuştur. Belgelerin temelinde partinin programında belirtilen ilkeler, evrensel insan hakları ve sosyal eşitsizliğe karşı mücadele bulunmaktadır.[63]

Altı Ok ilkeleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Altı Ok

Altı Ok ilkelerinin muhtevası zaman içinde değişime uğramakla birlikte en son 2015 Parti Programı'nda tanımlanmıştır.[64] Parti programında bu ilkeler şöyle tanımlanmıştır: Cumhuriyetçilik ilkesi, egemenliğin ulusta olduğunu ve milli iradenin temel alındığı bir devlet düzenini savunur.[64]Milliyetçilik ilkesi, Türkiye'nin din, dil, ırk ve etnik köken değil, siyasal bir birlik etrafında kurulduğunu vurgular.[64] Halkçılık ilkesi, siyasal meşruiyetin halkın iradesine dayandığını ve halkın korunması için çözümlerin halkla birlikte bulunması gerektiğini savunur.[64] Devletçilik ilkesi, devletin halka hizmet için yapılandığını, katılımcı yönetimi ve demokratik hukuk devletini öngörür.[64] Laiklik ilkesi, din ve devlet işlerinin ayrı tutulması gerektiğini vurgular ve insan haklarının temel taşı olduğunu belirtir.[64] Devrimcilik ilkesi, çağdaş medeniyet hedefini sürdürmeyi ve demokratik hukuk devleti kurallarına bağlı kalarak köklü değişim sürecini devam ettirmeyi amaçlar.[64]

Dış politika

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız:Yurtta sulh, cihanda sulh

Cumhuriyet Halk Partisi,Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğini, Türkiye'ninNATO üyeliğini ve ittifakın genişlemesini desteklemektedir.[65][66]

Parti milletvekilleri hemFinlandiya'nın hem deİsveç'in NATO'ya katılımı lehine ezici bir çoğunlukla oy kullandılar.[67]Parti,Sosyalist Enternasyonal[68] veİlerici İttifak[69] içinde önemli bir konuma sahiptir veAvrupa Sosyalistler Partisi'nin ilişkili üyesidir. Ayrıca parti, 2014 yılında Sosyalist Enternasyonal'iKuzey Kıbrıs'ta bulunanCumhuriyetçi Türk Partisi'ni tam üye olarak kabul etmeye çağırmıştır.[70]

Partinin lideri Özgür Özel,İsrail'inFilistin halkına karşıdevlet terörü uyguladığını iddia ederek, "Türk solu asla ve asla Filistin davasına uzak değildir." şeklinde açıklamada bulunmuştur.[71] Ayrıca, Mayıs 2024'te Filistin'i devlet olarak tanıyan Batı liderlerine mektup yazarak teşekkür etmiştir.[72]

Yapılanma

[değiştir |kaynağı değiştir]
CHP'nin kırmızı zemin üzerinde Altı Ok'lu amblemi

Partinin amblemi

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Altı Ok

Altı Ok, Cumhuriyet Halk Partisi'nin temel ilkelerini temsil edensimgedir. Aynı zamanda kırmızı zemin üzerine beyaz Altı Ok simgesi partinin bayrağı olarak kullanılmaktadır. Cumhuriyet Halk Partisi'nin amblemi, yıllar boyunca değişikliklere uğramıştır. Ancak orijinal Altı Ok amblemi hiç değişmemiştir.[73]

Partinin ekonomisi

[değiştir |kaynağı değiştir]

Mustafa Kemal Atatürk'ün vasiyetleTürkiye İş Bankası'nın kendine ait olan %28.1 oranındaki hissesini partiye bırakmıştır. Fakat bankanın elde ettiği gelirin CHP'ye düşen kısmı partiye değilTürk Dil Kurumu'na veTürk Tarih Kurumu'na aktarılmaktadır. Parti sadece yönetimde söz sahibidir.[74]

Genel başkanlar

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanları listesi
#İsimPortreGörev başlangıcıGörev bitişiGörev süresi
1Mustafa Kemal Atatürk
(1881-1938)
9 Eylül 192310 Kasım 193815 yıl, 62 gün
Celâl Bayar(vekil)[75]
(1883-1986)
10 Kasım 193826 Aralık 193846 gün
2İsmet İnönü
(1884-1973)
26 Aralık 19388 Mayıs 197233 yıl, 134 gün
Kâmil Kırıkoğlu(vekil)[76]
(1914-1979)
8 Mayıs 197214 Mayıs 19726 gün
3Bülent Ecevit
(1925-2006)
14 Mayıs 197230 Ekim 19808 yıl, 169 gün
Mustafa Üstündağ(vekil)[76]
(1933-1983)
30 Ekim 198016 Ekim 1981351 gün
4Deniz Baykal
(1938-2023)
9 Eylül 199218 Şubat 19952 yıl, 162 gün
5Hikmet Çetin
1937 (87-88 yaşında)
18 Şubat 199511 Eylül 1995205 gün
(4)Deniz Baykal
(1938-2023)
11 Eylül 199522 Nisan 19993 yıl, 223 gün
Cevdet Selvi(vekil)[77]
20 Mart 1943 (82 yaşında)
22 Nisan 199923 Mayıs 199931 gün
6Altan Öymen
(1932-2025)
23 Mayıs 199930 Eylül 20001 yıl, 130 gün
(4)Deniz Baykal
(1938-2023)
30 Eylül 200010 Mayıs 20109 yıl, 222 gün
Cevdet Selvi(vekil)[77]
20 Mart 1943 (82 yaşında)
10 Mayıs 201022 Mayıs 201012 gün
7Kemal Kılıçdaroğlu
17 Aralık 1948 (76 yaşında)
22 Mayıs 20108 Kasım 202313 yıl, 170 gün
8Özgür Özel
21 Eylül 1974 (51 yaşında)
8 Kasım 2023Görevde2 yıl ve 17 gün

Genel sekreterler

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Cumhuriyet Halk Partisi genel sekreterleri listesi

Merkez Yönetim Kurulu üyeleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız:Gölge Kabine (Türkiye) veÖzel Gölge Kabinesi
#İsimGörevŞehir
1Özgür ÖzelGenel BaşkanManisa
2Selin Sayek BökeGenel Sekreterİzmir
3Deniz YücelParti Sözcüsü
4Burhanettin BulutGenel Başkan Yardımcısı (Medya ve Halkla İlişkiler)Adana
5Gülşah Deniz AtalarGenel Başkan Yardımcısı (Kültür ve Turizm Politikaları)Ankara
6Gamze TaşcıerGenel Başkan Yardımcısı (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Politikaları)
7Aylin NazlıakaGenel Başkan Yardımcısı (Aile Politikaları)
8Gül ÇiftçiGenel Başkan Yardımcısı (Hukuk)
10Yalçın KaratepeGenel Başkan Yardımcısı (Hazine Politikaları)
11Ensar AytekinGenel Başkan Yardımcısı (Parti Örgütü)Balıkesir
9Namık TanGenel Başkan Yardımcısı (Dış İlişkiler)İstanbul
12Sevgi KılıçGenel Başkan Yardımcısı (Gençlik ve Spor Politikaları)
13Gökan ZeybekGenel Başkan Yardımcısı (Yerel Yönetimler)
14Suat ÖzçağdaşGenel Başkan Yardımcısı (Milli Eğitim Politikaları)
15Özgür KarabatGenel Başkan Yardımcısı (Mali İşler)
17Pınar Uzun OkakınGenel Başkan Yardımcısı (Sanayi ve Teknoloji)
16Mehmet Necati YağcıGenel Başkan Yardımcısı (Ticaret Politikaları)Mardin
18Gökçe GökçenGenel Başkan Yardımcısı (Adalet Politikaları)İzmir
19Murat BakanGenel Başkan Yardımcısı (İçişleri Politikaları)
20Yankı BağcıoğluGenel Başkan Yardımcısı (Savunma Sanayi Politikaları)
21Zeliha Aksaz ŞahbazGenel Başkan Yardımcısı (Sağlık Politikaları)Kütahya
22Erhan AdemGenel Başkan Yardımcısı (Tarım ve Orman Politikaları)Niğde
23Ulaş KarasuGenel Başkan Yardımcısı (Ulaştırma Politikaları)Sivas
24Deniz YavuzyılmazGenel Başkan Yardımcısı (Enerji Politikaları)Zonguldak

Yüksek Disiplin Kurulu üyeleri

[değiştir |kaynağı değiştir]

2024 yılı itibarıyla partinin YDK üyeleri:[78]

#İsimGörevŞehir
1Turan Taşkın ÖzerYDK Başkanıİstanbul
2Ayça Akpek ŞenayYDK Başkan yardımcısı
3Deniz ÇakırYDK sekreteriAnkara
4Özgür SağlamYDK üyesi
5Süleyman BülbülAydın
6Esin Fatma Temelİstanbul
7Aysemin Gülmez
8Ekincan Aksoyİzmir
9Özkan Tice
10Hümeyra Akkuş SandıkcıKırıkkale
11Nurdan YücalKonya
12Gülsüm Filorinalı
13Remzi KazmazMuğla
14Ali BaltaSivas
15İsmail Emre Telci

Parti Meclisi üyeleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
#AdıŞehir
1Koza YardımcıAdana
2Burhanettin Bulut
3Yalçın GörgözAfyonkarahisar
4Ali Abbas ErtürkAksaray
5Gülşah Deniz AtalarAnkara
6Melisa Uğraş
7Gamze Taşcıer
8Gül Çiftçi Binici
9Aylin Nazlıaka
10Uygar Parçal
10Ali Haydar Fırat
11Semra Dinçer
12Hüseyin Can Güner
13Şengül YeşildalAntalya
14Ensar AytekinBalıkesir
17Ahmet Hakan UyanıkBitlis
19Nurhayat Altaca KayışoğluBursa
19Özgür CeylanÇanakkale
20Bülent Nuri ÇavuşoğluDenizli
21Canan TaşerIsparta
22Hikmet Yalım Halıcı
23Sinem Kırçiçekİstanbul
24Sevgi Kılıç
25Pınar Uzun Okakın
26Burcu Mazıcıoğlu
26Gökan Zeybek
27Bedirhan Berk Doğru
28Ozan Işık
29Suat Özçağdaş
30Baki Aydöner
31Mahir Yüksel
34Berkay Gezgin
36Turgay Özcan
38Selin Sayek Bökeİzmir
39Deniz Yücel
40Murat Bakan
41Mehmet Alkın Denizaslanı
42Uğurcan İrakKars
43Hikmet ErbilginKastamonu
44Berna ÖzgülKırıkkale
45Niyazi ŞenKonya
44Zeliha Aksaz ŞahbazKütahya
45Mehmet Necati YağcıMardin
46Namık Tan
46Erhan AdemNiğde
47Ecevit KeleşSakarya
48Engin Özkoç
48Nazan GüneysuSamsun
49Ulaş KarasuSivas
50Mahmut TanalŞanlıurfa
50Özgür KarabatTokat
51Saniye BarutTunceli
52Deniz YavuzyılmazZonguldak
Kaynak:[79]

Bilim Kültür Sanat Platformu üyeleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
#İsimŞehir
49Gökçe Gökçenİzmir
50Gülşah Deniz AtalarAnkara
51Baran Bozoğlu
52Yalçın Karatepe
53Örsan Öymen
54Taner Demirer
55Fethi Açıkelİstanbul
56Emine Uçak Erdoğan
57Bahattin Bahadır Erdem
58Berker Esen
59Yankı Bağcıoğluİzmir
60Armağan Erdoğan

Gençlik Kolları

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Cumhuriyet Halk Partisi Gençlik Kolları

17 Şubat 1954 tarihli CHP Genel İdare Kurulu toplantısındaSuphi Baykam'ın başkanlığındaGençlik Kolları Merkez Yönetim Kurulunun atanmasıyla resmen kurulan ve Türkiye'nin ilk gençlik örgütlenmesi olan CHP Gençlik Kolları, ilk kurultayını 1-2 Ağustos 1961 tarihinde gerçekleştirmiştir. İlk kurulan gençlik kolları yönetiminde, daha sonra CHP Genel Başkanı ve Başbakan olacak olanBülent Ecevit de yer almaktadır.12 Eylül 1980 darbesine kadar 10 tane kurultay yapılmış ve darbe sonrası partinin kapatılmasıyla gençlik kolları da kapatılmıştır.

CHP'nin 2. kuruluşundan sonra da faaliyetlerine devam eden CHP Gençlik Kolları, Cumhuriyet Halk Partisi'ne bağlı gençlik yapılanması olup genel başkanlığa bağlı il ve ilçe örgütlenmesi şeklinde çalışmaktadır. Gençler arasında CHP örgütlenmesini sağlar. 17. kurultayını 1 Aralık 2024 tarihinde gerçekleştirmiş ve Kurultayda tek aday olarak giren Cem Aydın 487 oy alarak görevi önceki dönem gençlik kolları genel başkanı Gençosman Killik'ten devralarak gençlik kolları başkanı olarak seçilmiştir. 23 Aralık itibarıyla görevini Muhammed Baysal, Deniz Bozkurt, Ömer Çelik, Baran Özmetin, Irmak Bal, Özlem Ünal, Mert Aslan, Özgür Yıldırım, Recai Kılıç, Emre Tiftik, Emre Kılıç, İbrahim Erbaş, Oğulcan Çavuşoğlu, Emre Er ve 24 diğer MYK üyesi ile sürdürmektedir.

Halkçı Liseliler

[değiştir |kaynağı değiştir]

Halkçı Liseliler komisyonu, 19 Mayıs 2014 tarihinde dönemin genel başkan özel danışmanı Recep Cengiz tarafından partiye resmi olarak bağlı olmadan kurulmuştur. Kurucu genel başkanı Doğukan Kurnaz'dır. 2015'ten itibaren örgütlü bir şekilde faaliyet göstermeye başlamıştır. Halkçı Liseliler, zaman içinde farklı dönemlere yayılan çeşitli örgütlenme ve etkinliklerle kendini göstermiştir. 2 Şubat 2023 tarihinde gerçekleştirilmiş kurultayda Bertuğ Diler oyların çoğunluğunu alarak başkan olarak seçilmiştir. 6 Şubat 2025 tarihinde gençlik kolları başkanı Cem Aydın'ın imzasıyla Sude Ulusan göreve getirilmiştir.

23 Kasım 2023 tarihinde Gençlik Kolları Genel Merkezi, 2014 yılından beridir faaliyette bulunan CHP Lise Komisyonlarının feshedilmesine ve örgütlenmenin Halkçı Liseliler (Kısaltma: Halk-Lis) adıyla kurulacak yapılanma üzerinden devam etmesine Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanıÖzgür Özel, gençlik kolları genel başkanı Gençosman Killik ve Halkçı Liseliler genel başkanı Bertuğ Diler ile yapılan görüşmeler sonucu resmî olarak karar vermiştir.[kaynak belirtilmeli]

Kurultaylar

[değiştir |kaynağı değiştir]
KurultayTarihGenel başkanSeçim Nedeni
Sivas Kongresi4-11 Eylül 1919[80]Mustafa Kemal AtatürkARMHC'nin kuruluşu
2. Olağan Kurultay15-23 Ekim 1927[81]Başkanlık (Tüzük ve Cemiyetler Kanunu Gereği)
3. Olağan Kurultay10-18 Mayıs 1931[82]
4. Olağan Kurultay9-16 Mayıs 1935[83]
1. Olağanüstü Kurultay26 Aralık 1938İsmet İnönüMustafa Kemal Atatürk'ün ölümü
5. Olağan Kurultay29 Mayıs-3 Haziran 1939[84]Başkanlık (Tüzük ve Cemiyetler Kanunu Gereği)
6. Olağan Kurultay8 Haziran 1943
2. Olağanüstü Kurultay10 Mayıs 1946Genel başkanın çağrısı
7. Olağan Kurultay19 Kasım 1947Başkanlık (Tüzük ve Cemiyetler Kanunu Gereği)
8. Olağan Kurultay29 Haziran 1950
9. Olağan Kurultay26 Kasım 1951
10. Olağan Kurultay22-26 Haziran 1953[85]
3. Olağanüstü Kurultay7 Mart 1954Genel başkanın çağrısı
11. Olağan Kurultay26-30 Temmuz 1954[86]Başkanlık (Tüzük ve Cemiyetler Kanunu Gereği)
12. Olağan Kurultay21 Mayıs 1956
13. Olağan Kurultay9 Eylül 1957
14. Olağan Kurultay12 Ocak 1959
15. Olağan Kurultay24 Ağustos 1961
16. Olağan Kurultay14 Aralık 1962
17. Olağan Kurultay16 Ekim 1964
18. Olağan Kurultay18-22 Ekim 1966[87][88][89][90][91][92]Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
4. Olağanüstü Kurultay28 Nisan 1967Genel başkanın çağrısı
19. Olağan Kurultay18 Ekim 1968Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
20. Olağan Kurultay3 Temmuz 1970
5. Olağanüstü Kurultay6-7 Mayıs 1972Kâmil Kırıkoğlu(vekil)Genel başkanın çağrısı
6. Olağanüstü Kurultay14 Mayıs 1972Bülent Ecevitİsmet İnönü'nün istifası
21. Olağan Kurultay30 Haziran-2 Temmuz 1972[93]Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
22. Olağan Kurultay14-16 Aralık 1974[94][95]
23. Olağan Kurultay27-30 Kasım 1976[96][97][98][99]
7. Olağanüstü Kurultay14 Kasım 1978Genel başkanın çağrısı
24. Olağan Kurultay24 Mayıs 1979Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
8. Olağanüstü Kurultay4 Kasım 1979Genel başkanın çağrısı
25. Olağan Kurultay9 Eylül 1992Deniz BaykalBaşkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
26. Olağan Kurultay18 Şubat 1995Hikmet Çetin
27. Olağan Kurultay9-10 Eylül 1995Deniz Baykal
28. Olağan Kurultay23-24 Mayıs 1998
9. Olağanüstü Kurultay22-23 Mayıs 1999Altan ÖymenDeniz Baykal'ın istifası
10. Olağanüstü Kurultay26-27 Haziran 1999Genel başkanın çağrısı
11. Olağanüstü Kurultay30 Eylül-1 Ekim 2000Deniz Baykal
29. Olağan Kurultay30 Haziran-1 Temmuz 2001Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
30. Olağan Kurultay23-24 Ekim 2003
12. Olağanüstü Kurultay3 Temmuz 2004Genel başkanın çağrısı
13. Olağanüstü Kurultay29-30 Ocak 2005
31. Olağan Kurultay19-20 Kasım 2005Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
32. Olağan Kurultay26-27 Nisan 2008
14. Olağanüstü Kurultay21 Aralık 2008Genel başkanın çağrısı
33. Olağan Kurultay22-23 Mayıs 2010Kemal KılıçdaroğluBaşkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
15. Olağanüstü Kurultay18-19 Aralık 2010Genel başkanın çağrısı
16. Olağanüstü Kurultay26 Şubat 2012
17. Olağanüstü Kurultay27 Şubat 2012
34. Olağan Kurultay17-18 Temmuz 2012Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
18. Olağanüstü Kurultay5-6 Eylül 2014Genel başkanın çağrısı
35. Olağan Kurultay16-17 Ocak 2016Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu Gereği)
36. Olağan Kurultay3-4 Şubat 2018
19. Olağanüstü Kurultay9[100]-10 Mart[101] 2018Genel başkanın çağrısı[101][102]
37. Olağan Kurultay25-26 Temmuz 2020Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)
38. Olağan Kurultay4-5 Kasım 2023Özgür Özel
20. Olağanüstü Kurultay6-9 Eylül 2024Genel başkanın çağrısı[103][104]
21. Olağanüstü Kurultay6 Nisan 2025
22. Olağanüstü Kurultay21 Eylül 2025Delegelerin çağrısı[105][106]
39. Olağan Kurultay28-30 Kasım 2025Başkanlık (Tüzük ve Siyasi Partiler Kanunu gereği)

Belediye başkanları

[değiştir |kaynağı değiştir]
#AdıİlİlçeBelde
1Güngör GeçerAdanaBüyükşehir
2Kemal ÖzdemirAladağ
3Sevil Aydar YıldızCeyhan
4Emrah KozayÇukurova
5Kasım Karaköseİmamoğlu
6Ali Bedrettin KarataşKarataş
7Hasibe AkkanSeyhan
8Ahmet AktürkTufanbeyli
9Erdinç AltıokYumurtalık
10Ali DemirçalıYüreğir
11Abdurrahman TutdereAdıyamanMerkez
12Hasarı TalaşKömür
13Abuzer AydınYaylakonak
14Veysel KorkmazBesniKöseceli
15Necdet ArıcıŞambayat
16İskender YıldırımGölbaşı
17Burcu KöksalAfyonkarahisarMerkez
18Selçuk GönüllüBaşmakçı
19Veysel TopçuDinar
20Berrin UğurluEvciler
21Hüseyin TakanŞuhutKaraadilli
22Devrim ÖlmezSultandağıYeşilçiftlik
23İsmail YılmazAksarayMerkezTaşpınar
24Turgay SevindiAmasyaMerkez
25Zehra ÖzyolGümüşhacıköy
26Alp KargıMerzifon
27Ömer ÖzalpTaşova
28Mansur YavaşAnkaraBüyükşehir
29İzzet DemircioğluAyaş
30Özer KasapBeypazarı
31Hüseyin Can GünerÇankaya
32Adem Barış AşkınElmadağ
33Erdal BeşikçioğluEtimesgut
34Yakup OdabaşıGölbaşı
35Mehmet DoğanayGüdül
36Levent KoçHaymana
37Selim ÇırpanoğluKahramankazan
38Satılmış KarakoçKalecik
39Mesut ÖzarslanKeçiören
40Veli Gündüz ŞahinMamak
41Ertunç GüngörNallıhan
42Mürsel YıldızkayaPolatlı
43Mustafa KoçakŞereflikoçhisar
44Fethi YaşarYenimahalle
45Büşra ÖzdemirAntalyaBüyükşehir
46İlkay AkcaAkseki
47Osman Tarık ÖzçelikAlanya
48Fahri DuranDemre
49Menderes DalDöşemealtı
50Halil ÖztürkElmalı
51Mustafa GeyikçiFinike
52Mehmet Ali YılmazGazipaşa
53Erol DemirhanKaş
54Necati TopaloğluKemer
55Mesut KocagözKepez
56Cem KotanKonyaaltı
57Saniye CaranKorkuteli
58Mehmet ÇiçekManavgat
59Ümit UysalMuratpaşa
60Kadir KumbulSerik
61Faruk DemirArdahanMerkez
62Erdem DemirciPosof
63Bilgehan ErdemArtvinMerkez
64Ercan OrhanBorçka
65Utku CihanHopa
66Erhan YılmazKemalpaşa
67Mehmet YıldırımMurgul
68Barış DemirciYusufeli
69Mustafa Galip ÖzelAydınBozdoğan
70Mehmet KıvrakÇine
71Hatice GençayDidim
72Anıl YetişkinEfeler
73Burak ZencirciGermencik
74Mustafa BüyükyapıcıKaracasu
75Özgür ArıcıKoçarlı
75Ömer GünelKuşadası
77Uğur DoğancaKuyucak
78Ertuğrul TetikNazilli
79Ahmet AkınBalıkesirBüyükşehir
80Hakan ŞehirliAltıeylül
81Mesut ErginAyvalık
82Orhan GagaBalya
83Dursun MirzaBandırma
84Ali Kemal DevecilerBurhaniye
85Mehmet ErtaşEdremit
86Burhan KarışıkErdek
87Melih BağcıGömeç
88İbrahim PalazGönen
89Mesut AkbıyıkKaresi
90Ahmet DuruManyas
91Aydın DinçerMarmara
92Ali KoyuncuSavaştepe
93Serkan SakSındırgı
94Hakan Yıldırım SemizelSusurluk
95Muhammet Rıza YalçınkayaBartınMerkez
96Recai ÇakırAmasra
97Uğur GüneşKurucaşile
98Melek Mızrak SubaşıBilecikMerkez
99Özcan BicanBayırköy
100Mehmet Talat BakkalcıoğluBozüyük
101Tanju ÖzcanBoluMerkez
102Ali OralGöynük
103Emin TekemenKıbrıscık
104Mehmet YılmazMengenGökçesu
105Doğan OnurluMudurnu
106Uygar OturakdaşSeben
107Ali Orkun ErcengizBurdurMerkez
108Hülya GümüşBucak
109Ali Okan YücelÇavdır
110Okan KurdYeşilova
111Mustafa BozbeyBursaBüyükşehir
112Şükrü DevirenGemlik
113Haşim Ali ArıkanHarmancık
114Deniz DalgıçMudanya
115Şükrü ErdemMustafakemalpaşa
116Şadi ÖzdemirNilüfer
117Erkan AydınOsmangazi
118Muharrem ErkekÇanakkaleMerkez
119Birol AslanKepez
120Mesut BayramAyvacık
121Cengiz BalkanKüçükkuyu
122Hasan Cem AtılganBayramiç
123Alper ŞenBiga
124Hasan KırımGümüşçay
125Yahya GöztepeBozcaada
126Harun ArslanÇan
127Saim ZileliEceabat
128Necati KopçaGeliboluKavakköy
129Bülent Ecevit AtalayGökçeada
130Erdal DoğanLapsekiUmurbey
131Metin SemerciÇardak
132Hamit DereliÇorumKargı
133Veli AylarMecitözü
134Mustafa CebeciOğuzlar
135Şenol ÖncülOrtaköyAştavul
136Bülent Nuri ÇavuşoğluDenizliBüyükşehir
137Levent YıldırımAcıpayam
138Önder DemirBekilli
139Birsen ÇelikBozkurt
140Mehmet Ali OrpakBuldan
141Ahmet HakanÇal
142Ali AltınerÇardak
143Semih DereÇivril
144Mehmet Ali EraydınGüney
145Yüksel KepenekHonaz
146Erkan HaylaKale
147Şeniz DoğanMerkezefendi
148Ali Rıza ErtemürPamukkale
149Mehmet Salih KonyaSarayköy
150Osman KılıçSerinhisar
151Kadir TatıkTavas
152Fikret AlbayrakDüzceAkçakoca
153Filiz Gencan AkınEdirneMerkez
154Özkan GünençEnez
155Hüseyin ÖzdenHavsa
156Ahmet KöprüİpsalaYenikarpuzlu
157Mehmet ÖzcanKeşan
158Tamer KıralYenimuhacir
159Zafer Sezgin GeldiLalapaşa
160Gökmen AtayMeriçKüplü
161Mehmet OrmankıranSüloğlu
162Ediz MartinUzunköprü
163Çetin ÇayErzincanMerkezÇağlayan
164Cihangir KayaMollaköy
165Ayşe ÜnlüceEskişehirBüyükşehir
166Gürbüz GüllerAlpu
167Hakan KarabacakBeylikova
168Zehra KonakçıÇifteler
169İshak GündoğanMahmudiye
170Kazım KurtOdunpazarı
171Uğur TepeSeyitgazi
172Habil DökmeciSivrihisar
173Ahmet AtaçTepebaşı
174Arif Hikmet KılıçErzurumÇat
175Görbil ÖzcanŞenkaya
176Ali DoğanGaziantepNizip
177Fuat KöseGiresunMerkez
178Necmi SıbıçBulancak
179Erol KaradedeEspiye
180Mustafa EyiceSoğukpınar
181Hasbi DedeGörele
182Sami ÜstünHatayArsuz
183Halil İbrahim ÖzgünDefne
184Bahadır AmaçDörtyol
185Ökkeş ElmasoğluErzin
186Osman KesmenIspartaGönen
187Nuri AslanİstanbulBüyükşehir
188Ali Ercan AkpolatAdalar
189Onursal AdıgüzelAtaşehir
190Yüksel CanAvcılar
191Ayşegül Özdemir OvalıoğluBakırköy
192Ömer Rasim ŞişmanBeşiktaş
193Önder Serkan ÇebiBeylikdüzü
194Sefer KaraahmetoğluBeyoğlu
195Hakan ÇebiBüyükçekmece
196Erhan GüzelÇatalca
197Orhan ÇerkezÇekmeköy
198Mithat Bülent ÖzmenEyüpsultan
199Mesut KösedağıKadıköy
200Gökhan YükselKartal
201Kemal ÇebiKüçükçekmece
202Esin KöymenMaltepe
203Alper YeğinSancaktepe
204Mustafa Oktay AksuSarıyer
205Sacit TerziŞile
206Bora BalcıoğluSilivri
207Eren Ali BingölTuzla
208Sinem DedetaşÜsküdar
209Cemil TugayİzmirBüyükşehir
210Onur YiğitBalçova
211Davut SakarsuBayındır
212İrfan ÖnalBayraklı
213Tanju ÇelikBergama
214Şakir BaşaranBeydağ
215Ömer EkşiBornova
216Görkem DumanBuca
217Lal DenizliÇeşme
218Onur Emrah YıldızÇiğli
219Adil KırgözDikili
220Saniye Bora FıçıFoça
221Ünal IşıkGaziemir
222Mustafa GünayGüzelbahçe
223Emine Helil İnay KınayKarabağlar
224İlkay Girgin ErdoğanKaraburun
225Behice Yıldız İşçimenler ÜnsalKarşıyaka
226Mehmet TürkmenKemalpaşa
227Sema BodurKınık
228Nilüfer Çınarlı MutluKonak
229Nasuh CoşkunKiraz
230İlkay ÇiçekMenderes
231Erman UzunNarlıdere
232Mustafa TuranÖdemiş
233İsmail YetişkinSeferihisar
234Filiz Ceritoğlu SengelSelçuk
235Hayatı OkuroğluTire
236Övünç DemirTorbalı
237Selçuk BalkanUrla
238Harun VicdanKahramanmaraşEkinözü
239Erkan GürbüzElbistan
240İlhami BozanNurhak
241Haydar İkizerPazarcık
242Elif KöseKarabükSafranbolu
243Soner YeşildaşKaramanMerkezAkçaşehir
244Mustafa BozcuErmenek
245İlyas Barış KoçKarsSelim
246Oğuz YantemurSusuz
247Hasan BaltacıKastamonuMerkez
248Selahattin YanıkDaday
249Mustafa DursunKayseriAkkışla
250Şeref GüleserFelahiye
251Deniz YağanPınarbaşı
252Ömer Faruk EroğluSarız
253Ufuk İnKırklareliMerkezKavaklı
254Halil ÇallıBabaeskiÜsküp
255Orhan SaltıkAlpullu
256Murat GerenliLüleburgaz
257Mustafa AltıntaşAhmetbey
258Ertuğrul ÇamlıcaBüyükkarıştıran
259Birol ÖzbayEvrensekiz
260Neşe ÇevikbaşPınarhisarKaynarca
261Ercan ÖzalpVize
262İsmail ÖzenKıyıköy
263Selahattin EkicioğluKırşehirMerkez
264Şükrü TurgutAkpınar
265Ahmet ÖnalKırıkkaleMerkez
266Hakan BilecenKilisMerkez
267Ali KoyuncuPolateli
268Sertif GökçeKocaeliDerince
269Fatma Kaplan Hürriyetİzmit
270Ahmet ÇalıkKaramürsel
271Ahmet Nuri KöksalKonyaAkşehir
272Fırat KızılkayaCihanbeyli
273Ümit AkpınarEreğli
274Nurettin AkbuğaTuzlukçu
275Eyüp KahveciKütahyaMerkez
276Engin UysalDomaniç
277Zekeriya YılmazDumlupınar
278Lütfi MutluŞaphane
279Haluk CömertoğluMalatyaArapgir
280Ersoy ErenArguvan
281Mehmet Şerif YıldırımHekimhan
282Mehmet BayramDoğanşehir
283Abdulvahap GöçerYazıhan
284Besim DutluluManisaBüyükşehir
285Fuat MintaşAhmetli
286Ekrem KayseriliAkhisar
287Ahmet ÖküzcüoğluAlaşehir
288Cem AykanGölmarmara
289İbrahim BükeGördes
290Üstün DönmezKırkağaç
291Fatih TaşlıKöprübaşı
292Semra GündüzKula
293Mazlum NurluSalihli
294Tahsin AkdenizSarıgöl
295Gülşah DurbayŞehzadeler
296Sercan OkurSoma
297Çetin AkınTurgutlu
298Musa Semih BalabanYunusemre
299Vahap SeçerMersinBüyükşehir
300Durmuş ÇetinAnamur
301Özkan KılıçarpaAydıncık
302Ahmet Serkan TuncerMezitli
303Mustafa TurgutSilifke
304Ali BoltaçTarsus
305Abdurrahman YıldızToroslar
306Abdullah ÖzyiğitYenişehir
307Ahmet ArasMuğlaBüyükşehir
308Tamer MandalinciBodrum
309Sezer DurmuşDalaman
310Aytaç KurtDatça
311Alim KaracaFethiye
312Ali ErdoğanKöyceğiz
313Acar ÜnlüMarmaris
314Gonca KöksalMenteşe
315Fevzi TopuzMilas
316Evren TezcanOrtaca
317Mehmet CanerUla
318Mesut GünayYatağan
319Remzi ÇetinMuşMalazgirtKonakkuran
320Taner İnceNevşehirDerinkuyu
321Birol DemirdelenYazıhüyük
322Sefer NeslihanoğluKozaklı
323Ali Ertuğrul BulÜrgüp
324Ramazan TuncayNiğdeMerkezAlay
325Muammer AfşarBağlama
326Adem ŞahinDündarlı
327Arif ÇakılÇiftlik
328Mehmet AkpınarAzatlı
329Muammer ÇelikbaşBozköy
330Ertuğrul ÇelenkoğluBorBahçeli
331Ramazan OyaKemerhisar
332Ulaş TepeOrduAltınordu
333Leyla ÇıtırÇamaş
334Cemil CoşkunGürgentepe
335Bülent GüneyKabataş
336Mustafa Mert OlcarOsmaniyeKadirli
337Enver AtagünRizeArdeşen
338Ercüment Şahin ÇervatoğluFındıklı
339Neşet ÇakırPazar
340Nihat Arda ŞahinSakaryaSapanca
341Serhat TürkelSamsunAtakum
342Metin GürbüzSinopMerkez
343Hayrettin KayaAyancık
344Osman BelovacıklıGerze
345Hayatı AkbulutSivasAltınyaylaDeliilyas
346Cihan Deniz AkbaşDivriği
347Sadun ŞanlıŞırnakMerkezKasrik
348Hasan TurgutİdilKaralar
349Candan YüceerTekirdağBüyükşehir
350Vahap AkayÇerkezköy
351Ahmet SarıkurtÇorlu
352Nergiz Karaağaçlı ÖztürkMalkara
353Mustafa Onur BozkurterMarmaraereğlisi
354Varol TürelMuratlı
355Abdül TaşyasanSaray
356Alpay VarŞarköy
357Volkan NallarSüleymanpaşa
358Ali GüneşTokatAlmusAkarçay
359Ömer BayrakAtaköy
360Hayatı TuranGölgeli
361Hacı Yusuf GeçeneKınık
362Tuncer UzunoğluNiksarYazıcık
363Mehmet Erdem UralTurhal
364Şükrü SargınZile
365Burhan Cahit ErdemTrabzonBeşikdüzü
366Ahmet KayaOrtahisar
367Mustafa BıyıkYomra
368Ümit TayhavaTunceliMazgirt
369Ali Emrah TekinNazımiye
'370Müslüm TosunPülümür
371Özkan YalımUşakMerkez
372Refik TuncayBanazKızılcasöğüt
373Yılmaz TozanEşme
374Ecevit EmirYeleğen
375Ramazan KarakayaKarahallı
376Naci AkyürekSivaslıPınarbaşı
377Ali ErbezciSelçikler
378Mehmet GürelYalovaMerkez
379Yılmaz TavşanKadıköy
380Doğan ÇitilAltınovaKaytazdere
381Turan CanbaySubaşı
382Avni KurtÇınarcık
383Kamil YamanKoru
384Adil YeleÇiftlikköy
385Sami EroğluYozgatSorgunBahadın
386Tahsin ErdemZonguldakMerkez
387Mustafa KalaycıKaraman
388Nuri TekinAlaplı
389Bülent KantarcıÇaycuma
390Erol AcarFilyos
391Alim GençSaltukova
392Halil PosbıyıkEreğli
393Vedat ÖztürkGökçebey
394Oktay AlbuzBakacakkadı
395Burhan SezginKilimliGelik
396Sebahattin AdıyamanMuslu
397Altuğ DökmeciKozlu
Kaynak:[107][108][109][110]

TBMM Grubu

[değiştir |kaynağı değiştir]
#AdıGöreviGörev başlangıcı
1Özgür ÖzelGrup Başkanı3 Haziran 2023
2Gökhan GünaydınGrup Başkanvekili
3Ali Mahir Başarır
4Murat Emir18 Nisan 2024

Milletvekilleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
#AdıSeçim bölgesiGörevi
1Müzeyyen ŞevkinAdanaSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
2Orhan SümerKit Komisyonu üyesi
3Burhanettin BulutSağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi
4Ayhan BarutTarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu üyesi
5Bilal Bilici
6Reşat KaragözAmasyaKadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu üyesi
7Gamze TaşcıerAnkara (I)Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu üyesi
8Deniz DemirMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu üyesi
9Okan KonuralpMeclis Dijital Mecralar Komisyonu
10Aliye Timisi ErseverKadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu üyesi
11Murat EmirAnkara (II)TBMM Grup Başkanvekili
12Semra DinçerGenel Başkan Yardımcısı
13Adnan BekerBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu Üyesi
14Tekin BingölAnkara (III)Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı Parlamenter Asamblesi üyesi
15Umut AkdoğanAnayasa Komisyonu üyesi
16Aylin YamanGenel Başkan Yardımcısı
17Sururi ÇorabatırAntalyaBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu üyesi
18Cavit ArıPlan Ve Bütçe Komisyonu üyesi
19Aliye CoşarKadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu üyesi
20Mustafa ErdemPlan Ve Bütçe Komisyonu üyesi
21Aykut KayaBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu Üyesi
22Özgür Erdem İncesuArdahanAvrupa Birliği Uyum Komisyonu üyesi
23Uğur BayraktutanArtvinMilli Savunma Komisyonu üyesi
24Bülent TezcanAydınAkdeniz İçin Birlik Parlamenter Asamblesi üyesi
25Hüseyin YıldızKit Komisyonu üyesi
26Süleyman BülbülAdalet Komisyonu üyesi
27Evrim Karakozİçişleri Komisyonu üyesi
28Ensar AytekinBalıkesirGenel Başkan Yardımcısı
29Serkan SarıSağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi
30Aysu BankoğluBartınGenel Başkan Yardımcısı
31Yaşar TüzünBilecikİçişleri Komisyonu üyesi
32Türker AteşBoluSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
33İzzet AkbulutBurdurKit Komisyonu üyesi
34Kayıhan PalaBursa (I)Sağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi
35Nurhayat Altaca KayışoğluKadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu üyesi
36Hasan ÖztürkBursa (II)Dijital Mecralar Komisyonu üyesi
37Orhan SarıbalTarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu üyesi
38İsmet GüneşhanÇanakkaleMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu üyesi
39Özgür CeylanMilli Savunma Komisyonu üyesi
40Mehmet TahtasızÇorumKit Komisyonu üyesi
41Gülizar Biçer KaracaDenizliTBMM Başkanvekili
42Şeref ArpacıSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
43Mustafa Sezgin TanrıkuluDiyarbakırİnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi
44Talih ÖzcanDüzceDışişleri Komisyonu üyesi
45Ahmet Baran YazganEdirneSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
46Gürsel ErolElazığÇevre Komisyonu üyesi
47Mustafa SarıgülErzincanBayındırlık, İmar Ulaştırma ve Turizm Komisyonu üyesi
48Jale Nur SüllüEskişehirAvrupa Birliği Uyum Komisyonu üyesi
49Utku ÇakırözerDışişleri Komisyonu üyesi
50İbrahim ArslanSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
51Hasan ÖztürkmenGaziantepGüvenlik Ve İstihbarat Komisyonu üyesi
52Melih Meriçİçişleri Komisyonu üyesi
53Elvan Işık GezmişGiresunTBMM Katip Üye
54Mehmet GüzelmansurHatayDışişleri Komisyonu üyesi
55Nermin Yıldırım KaraÇevre Komisyonu üyesi
56Servet Mullaoğluİnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi
57Hikmet Yalım HalıcıIspartaMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu üyesi
58Oğuz Kaan Salıcıİstanbul (I)Dışişleri Komisyonu üyesi
59Gamze Akkuş İlgezdiSağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi
60Fethi AçıkelMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu üyesi
61Gökhan GünaydınTBMM Grup Başkanvekili
62Cemal EnginyurtÇevre Komisyonu Üyesi
Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi Üyesi
63Ali GökçekKit Komisyonu üyesi
64Suat ÖzçağdaşÇevre Komisyonu üyesi
65Nimet ÖzdemirÇevre Komisyonu Üyesi
66Namık Tanİstanbul (II)Dışişleri Komisyonu üyesi
67Yunus EmreGenel Başkan Yardımcısı
68Gökan ZeybekBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu üyesi
69Kadri Enis BerberoğluAvrupa Birliği Uyum Komisyonu üyesi
70Yüksel Mansur KılınçGüvenlik Ve İstihbarat Komisyonu üyesi
Dijital Mecralar Komisyonu üyesi
71Evrim Rızvanoğlu
72Engin Altayİstanbul (III)Karadeniz Ekonomik İşbirliği Parlamenter Asamblesi üyesi
73Erdoğan Toprakİçişleri Komisyonu Üyesi
74Türkan Elçiİnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi
75Zeynel EmreAnayasa Komisyonu üyesi
76Doğan Demir
77İlhan KesiciNATO Parlamenter Asamblesi üyesi
78Özgür KarabatKit Komisyonu üyesi
79Turan Taşkın ÖzerAdalet Komisyonu üyesi
80Ayşe Sibel YanıkömeroğluBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu Üyesi
81Yüksel Taşkınİzmir (I)Avrupa Birliği Uyum Komisyonu üyesi
82Ahmet Tuncay ÖzkanDijital Mecralar Komisyonu üyesi
83Sevda Erdan KılıçAnayasa Komisyonu üyesi
84Murat BakanÇevre Komisyonu üyesi
85Ednan ArslanSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
86Seda Kâya ÖsenSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu Üyesi
87Ümit ÖzlaleSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu Üyesi
88Gökçe Gökçenİzmir (II)Anayasa Komisyonu üyesi
89Rıfat Turuntay Nalbantoğluİnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi
90Rahmi Aşkın TüreliPlan Ve Bütçe Komisyonu üyesi
91Mahir PolatKamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu üyesi
92Salih Uzunİçişleri Komisyonu Üyesi
Avrupa Birliği Uyum Komisyonu Üyesi
Türkiye - Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu Üyesi
93Deniz YücelAdalet Komisyonu üyesi
94Ali ÖztunçKahramanmaraşİçişleri Komisyonu üyesi
95Cevdet AkayKarabükPlan Ve Bütçe Komisyonu üyesi
96İsmail Atakan ÜnverKaramanAdalet Komisyonu üyesi
Güvenlik Ve İstihbarat Komisyonu üyesi
97İnan Akgün AlpKarsAnayasa Komisyonu üyesi
98Aşkın GençKayseriMilli Savunma Komisyonu üyesi
99Fahri ÖzkanKırklareliAvrupa Birliği Uyum Komisyonu üyesi
100Vecdi GündoğduÇevre Komisyonu üyesi
101Metin İlhanKırşehirMilli Savunma Komisyonu üyesi
102Mühip KankoKocaeliSağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi
103Harun Özgür YıldızlıTürk Devletleri Parlamenter Asamblesi üyesi
104Nail ÇilerSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
105Barış BektaşKonyaAnayasa Komisyonu üyesi
106Ali Fazıl KasapKütahyaMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu Üyesi
107Veli AğbabaMalatyaPlan Ve Bütçe Komisyonu üyesi
108Özgür ÖzelManisaCHP Genel Başkanı ve TBMM Grup Başkanı
109Ahmet Vehbi BakırlıoğluPlan Ve Bütçe Komisyonu üyesi
110Bekir BaşevirgenTarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu üyesi
111Selma Aliye KavafKadına Karşı Şiddet Ve Ayrımcılığı Araştırma Komisyonu Üyesi
112Ali Mahir BaşarırMersinTBMM Grup Başkanvekili
113Gülcan KışBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu üyesi
114Talat DinçerSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
115Hasan Ufuk ÇakırSanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi Ve Teknoloji Komisyonu üyesi
116Cumhur UzunMuğlaAdalet Komisyonu üyesi
117Gizem ÖzcanAdalet Komisyonu üyesi
118Süreyya Öneş DericiDışişleri Komisyonu üyesi
Güvenlik Ve İstihbarat Komisyonu üyesi
119Ömer Fethi GürerNiğdeTarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu üyesi
120Seyit TorunOrduMilli Savunma Komisyonu üyesi
121Mustafa AdıgüzelMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu üyesi
122Asu KayaOsmaniyeTBMM Katip Üye
123Tahsin OcaklıRizePlan Ve Bütçe Komisyonu Üyesi
124Ayça TaşkentSakaryaKadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu üyesi
125Ümit Dikbayır
126Murat ÇanSamsunİçişleri Komisyonu üyesi
127Barış KaradenizSinopTarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu üyesi
128Ulaş KarasuSivasBayındırlık, İmar, Ulaştırma Ve Turizm Komisyonu üyesi
129Mahmut TanalŞanlıurfaİnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyesi
130Faik ÖztrakTekirdağNATO Parlamenter Asamblesi üyesi
131İlhami Özcan AygunTarım, Orman Ve Köyişleri Komisyonu üyesi
132Cem Avşar
133Nurten YontarMilli Eğitim, Kültür, Gençlik Ve Spor Komisyonu üyesi
134Kadim DurmazTokatTürk Devletleri Parlamenter Asamblesi Üyesi
135Sibel SuiçmezTrabzonTBMM Katip Üye
136Ali KaraobaUşakSağlık, Aile, Çalışma Ve Sosyal İşler Komisyonu üyesi
137Tahsin BecanYalovaMilli Savunma Komisyonu üyesi
138Deniz YavuzyılmazZonguldakKit Komisyonu üyesi
139Eylem Ertuğ Ertuğrulİçişleri Komisyonu üyesi
Kaynak:[111]

Cumhuriyet Halk Partisi ve seçimler

[değiştir |kaynağı değiştir]

Milletvekilliği seçimleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimLiderSeçim sonuçlarıSandalyeHükûmet
Oy sayısı%±#±
1927Mustafa Kemal AtatürkBilinmiyor100,0 (#1)Yeni
335 / 335
YeniIV. İnönü(1927-1930)
V. İnönü(1930-1931)
1931Bilinmiyor100,0 (#1)Sabit
287 / 317
azalış 48VI. İnönü
1935Bilinmiyor100,0 (#1)Sabit
401 / 428
artış 114VII. İnönü(1935-1937)
I. Bayar(1937-1938)
II. Bayar(1938-1939)
I. Saydam(1939)
1939İsmet İnönüBilinmiyor100,0 (#1)Sabit
466 / 470
artış 65II. Saydam(1939-1942)
I. Saracoğlu(1942-1943)
1943Bilinmiyor100,0 (#1)Sabit
488 / 492
artış 22II. Saracoğlu
19464.150.000~85,4 (#1)azalış 14,6
397 / 465
azalış 91Peker(1946-1947)
I. Saka(1947-1948)
II. Saka(1948-1949)
Günaltay(1949-1950)
19503.176.56139,45 (#2)azalış 45,9
69 / 487
azalış 328Ana muhalefet
19543.161.69635,36 (#2)azalış 4,09
31 / 541
azalış 38Ana muhalefet
19573.753.13641,09 (#2)artış 4,73
178 / 610
artış 147Ana muhalefet
19613.724.75236,74 (#1)azalış 4,35
173 / 450
azalış 5VIII. İnönü(1961-1962)
IX. İnönü(1962-1963)
X. İnönü(1963-1965)
19652.675.78528,75 (#2)azalış 7,99
134 / 450
azalış 39Ana muhalefet
19692.487.16327,37 (#2)azalış 1,38
143 / 450
artış 9Ana muhalefet(1970-1971)
I. Erim(1971)
II. Erim(1971-1972)
Melen(1972-1973)
1973Bülent Ecevit3.570.58333,30 (#1)artış 5,93
185 / 450
artış 42Ana muhalefet
(1973-1974, 1974-1977)
I. Ecevit(1974)
19776.136.17141,38 (#1)artış 8,08
213 / 450
artış 28Ana muhalefet
(1977-1978, 1979-1980)
II. Ecevit(1977)
III. Ecevit(1978-1979)
1995Deniz Baykal3.011.07610,71 (#5)azalış 30,67
49 / 550
azalış 164Muhalefet
19992.716.0968,71 (#6)azalış 2,00
0 / 550
azalış 49Seçim barajının altında kaldı
20026.114.84319,39 (#2)artış 10,68
178 / 550
artış 178Ana muhalefet
20077.300.23420,88 (#2)artış 1,49
112 / 550
azalış 65Ana muhalefet
2011Kemal Kılıçdaroğlu11.155.97225,98 (#2)artış 5,11
135 / 550
artış 23Ana muhalefet
2015 (Haziran)11.518.13924,95 (#2)azalış 1,03
132 / 550
azalış 3Ana muhalefet
2015 (Kasım)12.111.81225,32 (#2)artış 0,37
134 / 550
artış 2Ana muhalefet
201811.271.24022,64 (#2)azalış 2,68
146 / 600
artış 12Ana muhalefet
202313.802.18325,35 (#2)artış 2,70
169 / 600
artış 23Ana muhalefet

Cumhurbaşkanlığı seçimleri

[değiştir |kaynağı değiştir]

İki dereceli

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimAdayTurlarSonuç
Oy sayısı%Son tur
1923
Mustafa Kemal Atatürk
158 / 333
47.44% (#1)1.Yeşil tikY Seçildi
1927
288 / 316
91.1% (#1)
1931
289 / 317
91.1% (#1)
1935
386 / 399
96.7% (#1)
1938
İsmet İnönü
348 / 399
87.2% (#1)
1939
249 / 413
60.2% (#1)
1943
435 / 455
65.6% (#1)
1946
388 / 465
83.4% (#1)
1950
66 / 487
13.5% (#2)Seçilemedi
1954
27 / 541
5.0% (#2)
1966
Cevdet Sunay
AP-CHP ortak adayı
461 / 634
72.7% (#1)1.Yeşil tikY Seçildi
1973
Fahri Korutürk
AP-CGP-CHP ortak adayı
365 / 450
81.1% (#1)15.
1993
İsmail Cem
27 / 450
6.0% (#4)3.Seçilemedi

Tek dereceli

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimAdayBirinci turİkinci turSonuç
Oy sayısı%±Oy sayısı%
2014
Ekmeleddin İhsanoğlu
MHP-CHP ortak adayı
15.587.72038.44% (#2)YeniSeçilemedi
2018
Muharrem İnce
15.340.32130.64% (#2)azalış 7,80Seçilemedi
2023Kemal Kılıçdaroğlu
Kemal Kılıçdaroğlu
Millet İttifakı ortak adayı
24.595.17844.88% (#2)artış 14,2425.504.72447.82% (#2)Seçilemedi

Yerel seçimler

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimLiderBelediye MeclisleriBelediye Başkanlığı
Oy sayısı%±Oy sayısı%#±
1930İsmet İnönüBilinmiyor(#1)BilinmiyorBilinmiyor(#1)
478 / 502
Yeni
1950570.60637,50 (#2)BilinmiyorBilinmiyorBilinmiyor
248 / 626
azalış 223
19633.458.97236,22 (#2)azalış 0,831.062.43235,7 (#2)
337 / 1.045
artış 91
19682.542.64427,90 (#2)azalış 8,32994.93830,7 (#2)
289 / 1.252
azalış 48
1973Bülent Ecevit3.708.68737,09 (#1)artış 9,191.716.30239,6 (#1)
551 / 1.640
azalış 48
19775.161.42641,73 (#1)artış 4,642.682.28245,7 (#1)
714 / 1.730
artış 262
1994Deniz Baykal1.297.3714,61 (#7)azalış 37,12869.9214,4 (#7)
65 / 2.695
azalış 649
19993.487.48311,08 (#6)artış 6,473.227.09613,8 (#5)
376 / 3.200
artış 311
20045.883.69618,23 (#2)artış 7,154.988.42720,7 (#2)
467 / 3.193
artış 91
20099.229.93623,08 (#2)artış 4,857.960.56224,7 (#2)
523 / 2.903
artış 56
2014Kemal Kılıçdaroğlu11.493.75825,62 (#2)artış 2,5411.008.96126,45 (#2)
232 / 1.381
azalış 291
201913.218.75428,57 (#2)artış 2,9512.868.05329,81 (#2)
252 / 1.389
artış 20
2024Özgür Özel15.200.69935,48 (#1)artış 6,9115.406.58635,80 (#1)
433 / 1.389
artış 181

Ara genel seçimler

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimLiderBölge(ler)Oy sayısı%Sandalye
1951İsmet İnönüAydın,Balıkesir,Bilecik,Bitlis,Bursa,
Çanakkale,Denizli,Eskişehir,
Gümüşhane,İstanbul,İzmir,
Kastamonu,Kırşehir,Muğla,
Sinop,Sivas,Zonguldak
687.66838,68 (#2)
2 / 20
1966Hatay36.09633,88 (#2)
0 / 1
1968Adana,Urfa,Çorum,Diyarbakır,İstanbul295.06928,13 (#2)
0 / 5
1975Bülent EcevitAmasya,Bursa,Eskişehir,Niğde,Urfa,
Zonguldak
409.38737,98 (#2)
1 / 6
1979Konya,Manisa,Edirne,Muğla,Aydın367.31729,33 (#2)
0 / 5
2003Deniz BaykalSiirt8.97213,08 (#2)
0 / 3

Ara yerel seçimler

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimAdaySeçim sonuçlarıNot
Oy sayısı%±
2019 İstanbulEkrem İmamoğlu4.742.08254,22 (#1)artış 5,45Ekrem İmamoğlu, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçildi.
1989 yılında belediyeyi kazananSHP'nin ardından CHP ilk kez İstanbul'u kazandı.

Senatörlük seçimleri

[değiştir |kaynağı değiştir]
SeçimLiderSeçim sonuçlarıSandalye
Oy sayısı%±#±
1961İsmet İnönü3.734.28537,0 (#1)Yeni
36 / 150
Yeni
19641.125.78340,8 (#1)artış 3,8
19 / 51
azalış 17
1966877.06629,6 (#2)azalış 11,2
13 / 52
azalış 6
1968899.44427,1 (#2)azalış 2,5
13 / 53
Sabit
1973Bülent Ecevit1.412.05133,6 (#1)artış 6,5
25 / 52
artış 12
19752.281.47043,4 (#1)artış 9,8
25 / 54
Sabit
19772.037.87542,3 (#1)azalış 1,1
28 / 50
artış 3
19791.378.22429,2 (#2)azalış 13,1
12 / 50
azalış 16

Seçim şarkıları

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:CHP'nin seçim şarkıları listesi

Logolar

[değiştir |kaynağı değiştir]
  • 1992-2015 yılları arasında kullanılan logo
    1992-2015 yılları arasında kullanılan logo
  • 2000 yılında kullanılan logo
    2000 yılında kullanılan logo
  • 2014-2016 yılları arasında kullanılan logo
    2014-2016 yılları arasında kullanılan logo
  • 2015-2024 yılları arasında kullanılan logo
    2015-2024 yılları arasında kullanılan logo
  • 2015-2024 yılları arasında kullanılan logo (yatay)
    2015-2024 yılları arasında kullanılan logo (yatay)
  • 100. yıl logosu
    100. yıl logosu
  • Günümüzde kullanılan logo
    Günümüzde kullanılan logo
  • Günümüzde kullanılan logo (yatay)
    Günümüzde kullanılan logo (yatay)
  • Günümüzde kullanılan logo (beyaz)
    Günümüzde kullanılan logo (beyaz)
  • Günümüzde kullanılan logo (beyaz yatay)
    Günümüzde kullanılan logo (beyaz yatay)

Ayrıca bakınız

[değiştir |kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^Parti içerisinde daha solda kalan fraksiyonlar da bulunmaktadır.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca bkz.ortanın solu

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
Genel
  • Hikmet Bila,CHP 1919-1999, Doğan Kitap, İstanbul 1999.
  • Yeni Türkiye, Türk Demokrasisi Özel Sayısı, Ankara 1997.
  • Ayşe Kadıoğlu,Zaman Lekesi, İBÜY, İstanbul 2006.
  • Tarık Zafer Tunaya,Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük, İBÜY, İstanbul 2002
  • Can Dündar,Karaoğlan, 2004
  • Cumhuriyet Gazetesi,Cumhuriyetin 80 yılı, 2003
  • İletişim Yayınları,Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İstanbul 1983
  • Seçim Sonuçları,Belgenet İnternet Sitesi
  • Hikmet Bila, CHP Nasıl İktidar Olur?, Doğan Kitap, İstanbul, 2020
Özel
  1. ^abcd"Çağdaş Türkiye İçin Değişim - CUMHURİYET HALK PARTİSİ PROGRAMI"(PDF). chp.org.tr. 19 Mayıs 2015 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:12 Ocak 2015. 
  2. ^"Sosyal Demokrat dünyada yeni bir fikir dergisi:".İKİNCİ YÜZYIL DERGİ. 8 Mayıs 2021. 10 Mayıs 2021 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:10 Temmuz 2021. 
  3. ^"Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı". 16 Eylül 2019 tarihindekaynağından arşivlendi. 
  4. ^"Cumhuriyet Halk Partisi - Parti İçi Eğitim Birimi"(PDF). 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022. 
  5. ^"The Republican People's Party (CHP) is Complicit in the Erosion of Democracy in Turkey".Georgetown Journal of International Affairs (İngilizce). 6 Ağustos 2020. 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022. 
  6. ^Liza Mügge (2013)."Brussels Calling: The European organisation of migrants from Turkey". Dirk Halm; Zeynep Sezgin (Ed.).Migration and Organized Civil Society: Rethinking National Policy. Routledge. s. 167.ISBN 978-1-136-24650-0. 
  7. ^"Chp Parti Tüzüğü"(PDF). 16 Mart 2019. 16 Mart 2019 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi:9 Nisan 2023.  Başlık 10:"Cumhuriyet Halk Partisi, programındaki anlamlarıyla Atatürkçülüğün “Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, Devrimcilik” ilkelerine bağlıdır."
  8. ^"Parties & Organisations". 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2022. 
  9. ^Alfred Stepan; Ahmet T. Kuru, (Ed.) (2012)."The European Union and the Justice and Development Party".Democracy, Islam, and Secularism in Turkey. Columbia University Press. s. 184, paragraph 2.ISBN 9780231159333. 
  10. ^"Kılıçdaroğlu rüzgarı, Akşener bariyeri".gazeteduvar.com.tr. 8 Mart 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:7 Haziran 2023.  Kaynaktan alıntı:"Kılıçdaroğlu’nun liderlik ettiği partisindeki ulusalcı, öncülük ettiği Millet İttifakı’ndaki milliyetçi-ülkücü kanadın direncine rağmen..."
  11. ^"CHP'nin 'ulusalcı' kanadında Kaftancıoğlu rahatsızlığı".t24.com.tr. 3 Nisan 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:7 Haziran 2023. 
  12. ^"'Demokratik sosyalist' CHP'li gençler harekete geçiyor". 20 Ocak 2023. 26 Kasım 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:20 Ocak 2023. 
  13. ^Tafolar, Meriç (9 Temmuz 2012)."İşte CHP'nin 4 eğilimi". Ankara: Milliyet. 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2016. 
  14. ^"International Entente of Radical and Similar Democratic Parties".LONSEA – League of Nations Search Engine. 25 Şubat 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2023. 
  15. ^"Cumhuriyet Halk Partisi'nin diğer ülke partileriyle ilişkisi (1923-1950) / Relationship of Republican People's Party with parties from other countries (1923-1950)".tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 26 Kasım 2023. 
  16. ^"CUMHURİYET HALK PARTİSİ - KURUMSAL KİMLİK".Kurumsal Kimlik. 20 Nisan 2020 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2022. 
  17. ^"CHP'nin ideolojisi: Nasıl bir geçmişten geliyor? Nasıl bir geleceğe gidiyor?".BBC News Türkçe. 31 Temmuz 2023. 1 Ağustos 2023 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:9 Nisan 2025. 
  18. ^Ciddi, Sinan (2009).Kemalism in Turkish Politics: The Republican People's Party, Secularism and Nationalism. Taylor & Francis.ISBN 978-0-415-47504-4. 
  19. ^"Arşivlenmiş kopya"(PDF). 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi:18 Ekim 2021. 
  20. ^"Arşivlenmiş kopya"(PDF). 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  21. ^CHP Tarihçesi 12 Eylül Öncesi 26 Aralık 2013 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.CHP Resmî İnternet Sitesi
  22. ^"History of the CHP".CHP. 18 Eylül 2021 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2021. 
  23. ^CHP'nin kuruluşu 26 Aralık 2013 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.CHP Resmî İnternet Sitesi
  24. ^Murat Sofuoğlu (26 Ocak 2018)."Turks still debate whether Treaty of Lausanne was fair to Turkey". TRT World. 17 Temmuz 2019 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2019. 
  25. ^Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
  26. ^Koçak, Cemil (2016).Tek Parti, Cumhuriyet ve Şefler, 1. Baskı. Timaş Yayınları. ss. 170, 171. 
  27. ^Malik Mufti (2009).Daring and Caution in Turkish Strategic Culture: Republic at Sea. Palgrave Macmillan UK. s. 233.ISBN 9780230236387. 
  28. ^Atatürk'ün CHP Program ve Tüzükleri 11 Ocak 2012 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi., Doğu Perinçek, Kaynak Yayınları, 2. Basım, sf. 171,ISBN 978-975-343-526-0
  29. ^CHP ve Kurultaylar tarihi... (1919-1950)Belgenet.net
  30. ^Macfie, A.L. (2014).Atatürk.Routledge. s. 182.ISBN 978-1-138-83-647-1. 
  31. ^Demirci, FatihKadro Hareketi ve Kadrocular, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2006, sayı 15.
  32. ^Ergüder, J.1927 Komünist Tevkifatı, "İstanbul Ağır Ceza Mahkemesindeki Duruşma", Birikim Yayınları, İstanbul, 1978
  33. ^Adem, Mahmut."İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı Döneminde Yükseköğretimdeki Gelişmeler (1938-1950)".İnönü Vakfı. 19 Mart 2017 tarihinde kaynağındanarşivlendi. 
  34. ^Akşin, Sina."I. DEVRİM YOLU ve KARŞI-DEVRİM GİRİŞİMLERİ".İnönü Vakfı. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağındanarşivlendi. 
  35. ^Manuel Álvarez-Rivera."Election Resources on the Internet: Elections to the Turkish Grand National Assembly". 15 Mayıs 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2019. 
  36. ^ab"İnönü'nün MBK'ye gönderdiği Menderes mektubu".Ensonhaber. 24 Eylül 2012. 26 Eylül 2012 tarihindekaynağından arşivlendi. 
  37. ^Gülsüm Tütüncü Esmer."Propaganda, Söylem ve Sloganlarla Ortanın Solu"(PDF).Dokuz Eylül University. 10 Aralık 2021 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2019. 
  38. ^"İsmet İnönü foundation page by Şerafettin Turan". 16 Eylül 2018 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:20 Nisan 2023. 
  39. ^Ustel, Aziz (14 Temmuz 2008)."Savcı, Ergenekon'u Kenan Evren'e sormalı asıl!".Star Gazete. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:7 Temmuz 2019. 
  40. ^abCiddi, Sinan (13 Ocak 2009).Kemalism in Turkish Politics: The Republican People's Party, Secularism and Nationalism (İngilizce). Routledge. s. 79.ISBN 9781134025596. 
  41. ^"Türkiye İş Bankası'ndaki CHP hisselerinin Hazine'ye devrine miras hukuku engel".Independent Türkçe. 14 Şubat 2020. 2 Temmuz 2021 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  42. ^2002 Yılı Genel Seçim SonuçlarıBelgenet.net
  43. ^"2002 Yılı Genel Seçim Sonuçları".arsiv.ntv.com.tr. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:6 Temmuz 2022. 
  44. ^abÇarkoğlu, Ali (20 Ekim 2009). "A New Electoral Victory for the 'Pro-Islamists' or the 'New Centre-Right'? The Justice and Development Party Phenomenon in the July 2007 Parliamentary Elections in Turkey".South European Society and Politics.12 (4). ss. 501-519.doi:10.1080/13608740701731457Özgürce erişilebilir. 
  45. ^"Anayasa değişiklik paketi bugün yayımlandı, referandum süreci başladı". memurlar.net. 16 Haziran 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:22 Mart 2014. 
  46. ^"Referandumdan "Evet" çıktı".Sabah. 21 Ekim 2007. 3 Mayıs 2014 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:26 Mart 2014. 
  47. ^Koylu, Hilal."Köşk'e ilk davet eşsiz".Radikal. 16 Şubat 2015 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015. 
  48. ^"Turkish opposition leader quits over 'sex tape'". BBC News. 10 Mayıs 2010. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  49. ^abBozarslan, Mahmut."In Turkey, Erdogan challenger attracts solid Kurdish support, a decisive vote".Al-Monitor. 15 Mayıs 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  50. ^Toksabay, Ece (25 Ağustos 2016)."Turkish opposition leader targeted by Kurdish militants - minister".Reuters. 27 Nisan 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  51. ^"The "Nation Alliance" officially forms".amp.dw.com. 5 Mayıs 2018 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2021. 
  52. ^"'Millet ittifakı' resmen kuruldu: Protokolün detayları ortaya çıktı".cumhuriyet.com.tr. 18 Eylül 2021 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2021. 
  53. ^Gumrukcu, Tuvan; Altayli, Birsen."Turkey's main opposition elects Ozel as new leader in local elections run-up".Reuters. 5 Kasım 2023 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023. 
  54. ^"Özgür Özel: CHP'de 13 yıllık Kemal Kılıçdaroğlu dönemine son veren değişimci yeni genel başkan".BBC News Türkçe. 5 Kasım 2023. 5 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2023. 
  55. ^"Özgür Özel'den Erdoğan'a yanıt: 'Stresini anlıyorum...'".Cumhuriyet. 11 Haziran 2023. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023. 
  56. ^"Cumhuriyet Halk Partisi – Parti İçi Eğitim Birimi". 13 Nisan 2022 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:1 Ocak 2017. 
  57. ^Liza Mügge (2013)."Brussels Calling: The European organisation of migrants from Turkey". Dirk Halm; Zeynep Sezgin (Ed.).Migration and Organized Civil Society: Rethinking National Policy. Routledge. s. 167.ISBN 978-1-136-24650-0. 
  58. ^Uras, Umut (29 Mart 2019)."New test for Erdogan: What's at stake in Turkish local elections?". İstanbul: Al Jazeera. 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:15 Temmuz 2019. 
  59. ^"Cumhuriyet Halk Partisi Programı"(PDF).content.chp.org.tr. 25 Nisan 2024 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024. 
  60. ^Seçim Bildirgesi (Election Manifesto),Cumhuriyet Halk Partisi, page 4.(Türkçe) 27 Nisan 2011 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
  61. ^Nordsieck, Wolfram (2018)."Turkey".Parties and Elections in Europe. 15 Ekim 2012 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2018. 
  62. ^"Özgür Özel, Almanya cumhurbaşkanıyla görüştü: Sığınmacı sorunu Türkiye'ye para vererek çözülemez « PolitikYol.com | Yorum, Analiz, Haber Sitesi". 25 Nisan 2024. 8 Mayıs 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024. 
  63. ^"CHP'li Belediye Başkan Adaylarından İki Ayrı Taahhütname: Halkçı Belediyecilik Taahhütnamesi ve Yerel Yönetimlerde Eşitlik Politika Belgesi İmzalanacak".chp.org.tr. 8 Mart 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024. 
  64. ^abcdefg"CHP Parti Programı"(PDF). 9 Mayıs 2019 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi:25 Haziran 2021. 
  65. ^Alfred Stepan; Ahmet T. Kuru, (Ed.) (2012)."The European Union and the Justice and Development Party".Democracy, Islam, and Secularism in Turkey. Columbia University Press. s. 184, paragraph 2.ISBN 9780231159333. 
  66. ^"Turkey's Top Election Challenger Pledges Closer Ties to NATO and EU".Wall Street Journal. 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:5 Ekim 2023. 
  67. ^"İsveç için gözler artık 2024'ün başında TBMM'de". VOA Türkçe. 26 Aralık 2023. 26 Aralık 2023 tarihindekaynağından arşivlendi. 
  68. ^Socialist International – List of member parties 7 Ağustos 2007 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
  69. ^"Parties & Organisations".Progressive Alliance. 15 Şubat 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Nisan 2019. 
  70. ^"Parti Tüzüğü". cumhuriyetciturkpartisi.org. 22 Mayıs 2016. 10 Haziran 2020 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2019. 
  71. ^"CHP Genel Başkanı Özel: İsrail, devlet terörü yapıyor".NTV. 24 Mart 2024. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  72. ^"Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Özgür Özel'den Filistin'i Tanıyan Liderlere Teşekkür Mektubu".chp.org.tr. 11 Ağustos 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:5 Ekim 2024. 
  73. ^"CUMHURİYET HALK PARTİSİ - KURUMSAL KİMLİK".Kurumsal Kimlik. 20 Nisan 2020 tarihindekaynağından arşivlendi. 
  74. ^A.Ş, Türkiye İş Bankası."Bankamız Açıklaması | Türkiye İş Bankası A.Ş."www.isbank.com.tr. 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:26 Temmuz 2022. 
  75. ^Genel Başkan Vekili olarak
  76. ^abGenel Sekreter olarak
  77. ^abGenel Başkan Yardımcısı olarak
  78. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2022. 
  79. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2022. 
  80. ^"Sivas Kongresi".Atatürk Ansiklopedisi. 28 Şubat 2021. 15 Ağustos 2021 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024. 
  81. ^Tuncay Dursun,Tek Parti Dönemindeki Cumhuriyet Halk Partisi Büyük Kurultayları, Kültür Bakanlığı yay., Ankara 2002, s.11-33
  82. ^CHF Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları (10-18 Mayıs 1931)(PDF). İstanbul Devlet Matbaası. 1931. 29 Temmuz 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2024. 
  83. ^Aysal, Necdet (2017). “Tek Parti Döneminde Cumhuriyet Halk Partisi Dördüncü Büyük Kurultayı (9-16 Mayıs 1935)”. History Studies, 9 (1), 21-45.
  84. ^Partisi, Cumhuriyet Halk (1969)."Cumhuriyet Halk Partisi Beşinci Büyük Kurultay zabıtları 29 Mayıs 1939-3 Haziran 1939". 
  85. ^Bakoğlu, A. (2000), Türk basınında 1950-1954 dönemi Cumhuriyet Halk Partisi'nin demokrasi konusundaki muhalefeti, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
  86. ^Babaoğlu, R. (2019). Seçim Yenilgisi, Parti İçi Muhalefet Ve Hizipleşme Tartışmalarının Gölgesinde Cumhuriyet Halk Partisi XI. Kurultayı (26-30 Temmuz 1954). OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 2679-2708. https://doi.org/10.26466/opus.591533
  87. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (18 Ekim 1966, Manşet sayfası)".egazete.cumhuriyet.com.tr. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024. 
  88. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (19 Ekim 1966, Manşet sayfası)".egazete.cumhuriyet.com.tr. 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024. 
  89. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (20 Ekim 1966, Manşet sayfası)".egazete.cumhuriyet.com.tr. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024. 
  90. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (21 Ekim 1966, Manşet sayfası)".egazete.cumhuriyet.com.tr. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024. 
  91. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (22 Ekim 1966, Manşet sayfası)".egazete.cumhuriyet.com.tr. 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2024. 
  92. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (23 Ekim 1966, Manşet sayfası)".egazete.cumhuriyet.com.tr. 22 Aralık 2024 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2024. 
  93. ^Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü (30 Haziran-2 Temmuz 1972'de düzenlenen kurultayda kabul edilmiştir). Cumhuriyet Halk Partisi. 1972. s. 2. Erişim tarihi: 13 Kasım 2024. 
  94. ^"14 Aralık 1974 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1".www.gastearsivi.com. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025. 
  95. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (16 Aralık 1974)".egazete.cumhuriyet.com.tr. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025. 
  96. ^Gül, Zeycan (2005)."Sosyalist enternasyonal ve CHP"(PDF). 
  97. ^"Cumhuriyet Gazetesi E-Arşivi (27 Kasım 1976)".egazete.cumhuriyet.com.tr. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025. 
  98. ^"27 Kasım 1976 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1".www.gastearsivi.com. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025. 
  99. ^"1 Aralık 1976 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 1".www.gastearsivi.com. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025. 
  100. ^"CHP'nin 19. Olağanüstü Kurultayı başladı".Anadolu Ajansı.com.tr. 9 Mart 2018. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024. 
  101. ^ab"CHP 19. Olağanüstü Kurultayı tamamlandı".Anadolu Ajansı.com.tr. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024. 
  102. ^"CHP olağanüstü kurultaya gidiyor".Anadolu Ajansı.com.tr. Anadolu Ajansı. Şubat 2018. 16 Şubat 2018 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024. 
  103. ^"Özel: Kaçtı dedirtmemek için kurultay kararını ben aldım".Halk TV. 6 Ağustos 2024. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024. 
  104. ^Merkezi, Haber (21 Mart 2025)."Özgür Özel duyurdu: CHP olağanüstü kurultaya gidiyor".Medyascope. 21 Mart 2025 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:21 Mart 2025. 
  105. ^Merkezi, Haber (6 Eylül 2025)."Son Dakika… 900'ün üzerinde delege imzasıyla CHP Olağanüstü Kurultay kararı aldı…".www.cumhuriyet.com.tr. 5 Eylül 2025 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2025. 
  106. ^"CHP Olağanüstü Kurultaya Gidiyor".halktv.com.tr. 6 Eylül 2025. Erişim tarihi: 6 Eylül 2025. 
  107. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Temmuz 2022. 
  108. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Temmuz 2022. 
  109. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Temmuz 2022. 
  110. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:23 Temmuz 2022. 
  111. ^"Cumhuriyet Halk Partisi".chp.org.tr. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:25 Temmuz 2022. 

Dış bağlantılar

[değiştir |kaynağı değiştir]
TBMM'de(592) temsil edilenler
TBMM'de temsil edilmeyenler
Hayatı
Ailesi ve yakınları
Yaverleri
Düşünsel
Söylevleri
Yapıtları
Kurumsal
Anıt ve müzeler
Diğer
Tarihçe
Ana madde
Konular
Liderlik
Genel başkanlar
Genel sekreterler
^ vekil
Parti içi seçimler
Kurultaylar
Olağanüstü kurultaylar
Cumhurbaşkanlığı ön seçimleri
Parti yapısı
Tüzük
Yürütme
Parlamento
Kurultay
Kollar
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cumhuriyet_Halk_Partisi&oldid=36432435" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp