Cuci (d. 1182 - ö. 1227),Cengiz Han'ın en büyük oğlu. Bazı kaynaklarda Cuci Han olarak geçse de Cengiz Han'dan önce öldüğü içinhanedan, kardeşleri ve oğullarıyla sürmüştür, kendisi han olmamıştır.
Temuçin daha tümMoğol boylarını bir bayrak altında toplamadan önce, babası Yesügey'den öç almak isteyenMerkitler eşi Börte'yi kaçırır. Daha sonra Temuçin Börte'yi kan kardeşiCamuka'nın yardımıyla kurtarmış olsa daBörte öyle bir zamanda doğum yapar ki, bu bebeğin Temuçin'e mi yoksa onu esir eden Merkitli'ye mi ait olduğunu kimse anlayamaz. Bu yüzden adı Moğolca "Misafir/Konuk" anlamına gelen "Cuci" koyulur.
Cuci, babasının yanında birçok sefere katıldı. Cengiz Han'ınHarzemşahlar seferini dönüşüne denk gelen 1225 yılında babası tarafından kendisine Harezm ve Doğu Kıpçak toraklarının idaresi verildi.Cengiz Han ölümünden birkaç yıl önce imparatorluğunu oğulları arasında paylaştırırken,Deşt-i Kıpçak olarak adlandırılan topraklar Cuci'nin payına düştü.[1]
Cuci'nin idaresi altındaki topraklarda yaşayan kavimler, adına izafeten "Cuci Ulusu" olarak adlandırılmıştır. 1227 yılındaki bir av partisi esnasında kaza sonucu öldü. Ölümünden sonra topraklarıCengizhan tarafından, oğulları Batu (Gök Orda) ve Orda (Ak Orda) arasında paylaştırıldı.
Cengiz Han 1223 sonbaharında Harezm seferini tamamladıktan sonra Moğolistan'a doğru yola çıktı. Ögedey, Çağatay ve Tuluy onunla birlikte gittiler ama Cuci Aral ve Hazar Denizi'nin kuzeyindeki topraklarına çekildi. Ölümüne kadar orada kaldı ve babasını hayattayken bir daha göremedi.
Cengiz Han sağlığında imparatorluğunu hayatta kalan dört oğlu arasında hanlıklara bölmüştü. Cuci'ye, o zamanlar Ural ve İrtiş nehirleri arasında uzanan imparatorluğun en batı kısmı emanet edildi. Cengiz Han'ın ölümünü takip eden 1229 Kurultayı'nda bu paylaşım resmîleştirildi ve Cuci'nin ailesine (Cuci, Cengiz Han'dan altı ay önce ölmüştü) batıdaki topraklar 'Moğol atlarının toynaklarının bastığı yere kadar' tahsis edildi. Moğol geleneklerine uygun olarak Cengiz Han, üç büyük oğlunun her birine yalnızca dört bin 'orijinal' Moğol askeri ve en küçük oğlu Tuluy'a 101.000 asker miras bıraktı. Sonuç olarak, Cuci'nin torunları imparatorluklarını çoğunlukla boyun eğdirilmiş halklardan gelen ve Türk olan yardımcı birliklerin yardımıyla genişlettiler. Bu,Altın Orda'nın Türki bir kimlik kazanmasının başlıca sebebiydi. Cuci'nin mirası oğulları arasında paylaştırıldı. Oğulları Orda ve Batu sırasıylaAk Orda ve Mavi Orda'yı kurdular ve daha sonra topraklarınıKıpçak Hanlığı veya Altın Orda olarak birleştireceklerdi. Cuci'nin oğullarından bir diğeri olan Şiban, Batu ve Orda'nın Ülüs'ünün kuzeyinde kalan toprakları aldı.
Bazı olaylar Cuci'nin Cengiz Han'dan daha nazik bir mizaca sahip olduğuna işaret etmektedir, ancak “nazik” sıfatı kendi zamanının ve çevresinin standartlarına göre yorumlanmalıdır çünkü Cuci sivilleri de katletmiştir. Bir keresinde Cuci, esir alınan ve büyük bir okçu olan bir düşman şefinin oğlunun hayatını bağışlaması için babasına yalvarmıştır. Cuci, böyle büyük bir okçunun Moğol ordusu için bir değer olabileceğini savundu. Cengiz Han bu öneriyi bir kenara itti ve esiri idam ettirdi.
