Cerrahi,ilaçla ya da başkatedavi yöntemleriyle iyileştirilemeyenhastalıkların,yaralanmaların, vücuttaki yapı bozukluklarının ameliyatla onarılmasına ya da hastalıklı organı kesip çıkararak iyileştirilmesine dayanır. Tıbbın en eski dallarından biridir. Cerrahide bilgi ve becerinin bir arada bulunmasından dolayı hem bilim hem sanat olarak kabul edilir. Genelliklelokal anestezi veyagenel anestezi altında uygulanmaktadır.[1] Ameliyatı alan kişi tipik olarak bir kişidir (yani birhasta), ancak aynı zamanda insan olmayan bir hayvan da olabilir (yaniveteriner cerrahi).
Cerh, yara;cerrahi, yara ile uğraşan bilim;cerrah ise yara ile uğraşan kişi anlamına gelmektedir.[2]
Ameliyat yapma eylemine cerrahi prosedür veya ameliyat ya da kısaca "ameliyat" denilebilir. Cerrahicerrahi aletler, cerrahi tesis (ameliyathane) veyacerrahi hemşire ile yapılır. Çoğu cerrahi prosedür bir çiftoperatör tarafından gerçekleştirilir: ameliyatı gerçekleştiren ana operatör olan bircerrah ve ameliyat sırasında prosedür içi manuel yardım sağlayan bircerrahi asistanı.
Genel hekimler işe başlayacakları takdirdeHipokrat Yemini ederler.
Cerrahi, insanlığın ilk günleriyle birlikte oluşmuştur. Yaşamak için avlanan insanlar yaralandıklarından kanamayı durdurma amaçlı olarak yaprak ve çeşitli bitkiler ile otlardan yararlanıldıkları bilinmektedir. Ayrıca hastalıkların doğaüstü güçlerden kaynaklandığına,cinlerin ya da kötüruhların işi olduğuna inanılan tarih öncesiCilalı Taş Devri'nde saralı (epilepsi) hastaları tedavi amacıyla uygulanan en eski cerrahi yöntemlerden biri, hastalığın vücuttan uzaklaşıp gidebilmesi için hastanınkafatasında küçük bir delik açmaktı. Baştaİngiltere veFransa olmak üzereAvrupa'nın çeşitli yerlerinde vePeru'da tarih öncesinden kalma delik kafatasları bulunmuştur.Cezayir,Melanezya ve dünyanın bazı yerlerindeki ilkelkabileler arasında bu yöntem bugün bile uygulanmaktadır.[3]
EskiHindular özellikleidrar kesesi taşlarınınameliyatla çıkarılmasında veplastik cerrahide ustalaşmışlardı.Zina suçuna verilen cezalardan biriburun kesmek olduğu için,Hint cerrahlar sık sık plastik burun ameliyatları yapmak zorunda kalıyor ve bunun için, hastanın yanağından uygun boyutta bir doku parçası keserek burnun kesilen yerine bu parçayı dikiyorlardı.
Tıp sahasında bilinen ilk yazılı belgeler (papirus)Eski Mısırlılara aittir.[4] Bulunan belgelerde, tıp, cerrahi gibi çeşitli hastalıklarda ilgili veriler bulunmuştur. Eski mısırlılar eczacılık konusunda da oldukça ilerlemişlerdi.Heredot'un da belirttiği üzere branşlaşma başlamıştı.Isı ile koterizasyon yaygınlaşmıştı. Dikkat çeken bir diğer özellik ise temizliğe verilen önemdi.Beyni parçalarına ayırarakbeyin loblarını ve kıvrımlarını incelemişlerdir.
Asur veBabil devletlerinde hayvanların iç organlarına bakılarak yöntemler uygulandığından anatomide paralel olarak gelişti. Büyüklüğü ve kanlanışı nedeniylekaraciğer saygı duyulan bir iç organdı. Bilinen ilk anatomik modelleri kilden yapılmış koyun karaciğeridir.Hammurabi kanunlarında tıp ve ticaret yasalarla düzenlenmişti. Cerrahi dönemine göre oldukça gelişmişti. Yapılan işlemlerin belirli bir ücreti vardı ve hekim hatalarıgöze-göz, dişe-diş kanunuyla cezalandırılıyordu.
Ambroise Paré (1510–1590), modern askeri cerrahinin babası olarak kabul edilir.
Bu dönemde cerrahi uzmanlık dalı olmuştu. Yunan cerrahlara, Asklpieia adı verilmiş yarı resmi okullarda eğitim verilmekteydi. Bu eğitimler, yüzyıllar sonra süregelen modern eğitimin bir başlangıcıydı. M.ö. 460-370 yılları arasında yaşamış olanHipokrat,İlkçağ'ın en büyük hekim ve cerrahıdır. "Cerrahi üzerine" adlı eserinde cerrahın özellikleri, ne bilmesi gerektiği ve tedavi basamakları hakkında geniş bilgi vermektedir. Eserlerinde kırıklar, yaralar,ülser vehemoroid ameliyatlarından söz etmiştir.
Aristo'ya göre dolaşımın merkezi ayarlayıcısıkalpdi. Kan ise damarlardan geçerek vücudu besleyen bir sıvıydı. Arterlerin insanın ölümünden sonra içi boş olduğundan bu dönemde, arterlerin hava taşıdığına inanılmıştır. İskenderiye okulunun cesaretiyle bilinen doktoru Praksagoras bağırsak tıkanıklığında karnın açılmasını, tıkanan kısmın çıkarılması ve sonrasında dikilmesini öneriyordu (M.ö. 300). Onun öğrencisi olan Herofilus zamanında insan anatomisi konusunda büyük ilerleme görülmüştü. Kalp kapakları, beyin kısımları ve duodenum tanımlanmış, sinirlerin gerçek işlevi anlaşılmış ve motor ile duyu sinirleri ayrılmıştı. M.s. 130'daBergama'da doğmuş olanGalen daha önceleri bilindiğinin aksine arterlerde havanın değil kanın taşındığını deneylerle gösterdi. Ayrıca bu dönemde cerrahi tıptan ayrıldı ve 2 ayrı dal olarak gelişimlerine devam ettiler.
Bu dönemde Avrupa kilisenin tesirinde karanlık bir dönem yaşamaktaydı. Önceleri cerrahi aşağılanan bir dal olmasına karşın, barutun bulunmasıyla 14. yüzyıl başlarında gelen savaşlarla cerrahide önemin artmasına sebebiyet verdi.Ambroise Paré modern cerrahide önemli bir yere gelmişti. 14. yüzyılda berberler ile cerrahlar loncası birleşip, aralarında anlaştılar. Bu anlaşmalar arasında berber, sadece diş hekimliği konusunda sınırlı kalıp cerrahlık yapmayacak, cerrah ise berberlik ile ilgili işlere karışmayacaktı.[3]
