Brezilya sözcüğü muhtemelen bir zamanlar Brezilya kıyılarında bolca yetişen bir ağaç olanbrezilya ağacının Portekizce karşılığından gelmektedir.[30] Portekizcede brezilya ağacıpau-brasil olarak adlandırılır ve brasil sözcüğünün etimolojisi genelliklebrasa ('köz') ve-il (-iculum veya-ilium'dan) sonekinden oluşan "köz gibi kırmızı" olarak verilir.[31] Alternatif olarak bunun, kırmızı bir bitki için Arapça veya Asya kökenli bir kelimeyle ilişkili bir bitki için bir halk etimolojisi olduğu öne sürülmüştür.[32] Brezilya ağacı koyu kırmızı bir boya ürettiğinden, Avrupa tekstil endüstrisi tarafından çok değerliydi ve Brezilya'dan ticari olarak yararlanılan en eski üründü.[33] 16. yüzyıl boyunca Brezilya kıyılarındakiyerli halklar (çoğunluklaTupiler) tarafından büyük miktarlarda brezilya ağacı toplanmış ve bu keresteler çeşitli Avrupa tüketim malları karşılığında Avrupalı tüccarlara (çoğunlukla Portekizli ama aynı zamanda Fransız) satılmıştır.[34]
Orijinal Portekizce kayıtlarda ülkenin resmi Portekizce adı "Kutsal Haç Ülkesi" (Terra da Santa Cruz) olsa da[35], Avrupalı denizciler ve tüccarlar brezilya ağacı ticareti nedeniyle buraya yaygın olarak "Brezilya Ülkesi" (Terra do Brasil) diyorlardı.[36] Popüler adlandırma Portekizlilerin resmî adını gölgede bırakmış ve sonunda onun yerini almıştır. Bazı erken dönem denizciler ise buraya "Papağanlar Ülkesi" adını takmışlardı.[37]
Paraguay'ın resmi dili olanGuaranicede Brezilya, 'palmiye ağaçlarının ülkesi' anlamına gelen "Pindorama" olarak adlandırılır.[38]
Amerika'da bulunan en eski insan kalıntılarından birisi olanLuzia Kadını,Pedro Leopoldo,Minas Gerais bölgesinde bulunmuştur ve insan yerleşiminin en az 11.000 yıl öncesine dayandığına dair kanıtlar sunmaktadır.[40] Batı Yarımküre'de şimdiye kadar bulunan en eski çanak çömlek Brezilya'nınAmazon Havzası'nda kazılmış veradyokarbonla 8.000 yıl öncesine (MÖ 6000) tarihlendirilmiştir.Santarém yakınlarında bulunan bu çanak çömlek, bölgenin karmaşık bir tarih öncesi kültürü desteklediğine dair kanıt niteliğindedir.[41] Marajoara kültürü, Amazon deltasındakiMarajó'da MS 400 ila 1400 yılları arasında gelişerek sofistike çömlekçilik,toplumsal tabakalaşma, büyük nüfuslar,höyük inşası veşeflikler gibi karmaşık sosyal oluşumlar geliştirmiştir.[42]
Portekizlilerin gelişi sırasında, bugünkü Brezilya topraklarında avcılık, balıkçılık, toplayıcılık ve göçebe tarımla geçinen, çoğunlukla yarı göçebe 7 milyonluk bir yerli nüfusu olduğu tahmin edilmektedir.[43] Nüfus birkaç büyük yerli etnik gruptan (örneğinTupiler,Guaraniler,Gêler veArawaklar) oluşuyordu. Tupi halkıTupiniquinler veTupinambalar olarak ikiye ayrılmıştı.[44]
Avrupalıların gelişinden önce, bu gruplar ve alt grupları arasındaki sınırlar kültür, dil ve ahlaki inançlardaki farklılıklardan kaynaklanan savaşlarla belirlenmiştir.[45] Bu savaşlar aynı zamanda karada ve suda büyük ölçekli askerî eylemleri vesavaş tutsakları üzerindeyamyamlık ritüellerini de içeriyordu.[46][47] Kalıtımın bir ağırlığı olsa da liderlik, veraset törenleri ve geleneklerle atanmaktan ziyade zamanla kazanılan bir statüydü.[45] Yerli gruplar arasındakikölelik, asimetrilerinakrabalık ilişkilerine dönüştüğü farklı bir sosyoekonomik örgütlenmeden kaynaklandığı için Avrupalılar için olduğundan farklı bir anlama sahipti.[48]
1494Tordesillas Antlaşması'nın ardından,Pedro Álvares Cabral komutasındaki Portekiz filosunun 22 Nisan 1500'de bölgeye ulaşmasıyla, günümüzde Brezilya olarak adlandırılan topraklarPortekiz İmparatorluğu'nun oldu.[50] Portekizliler, çoğuTupi-Guarani ailesinin dillerini konuşan ve kendi aralarında savaşan çeşitli etnik toplumlara bölünmüş yerli halklarla karşılaştı.[51] İlk yerleşim 1532 yılında kurulmuş olsa da, kolonizasyon fiilen 1534 yılında Portekiz KralıIII. João'nun bölgeyi on beş özel ve özerkkaptanlığa bölmesiyle başlamıştır.[52][53]
Ancak, kaptanlıkların adem-i merkeziyetçi ve örgütsüz eğilimleri sorun yarattı ve 1549'da Portekiz kralı bunları, Güney Amerika'da tek ve merkezi bir Portekiz kolonisinin başkenti haline gelenSalvador şehrindeBrezilya Genel Valiliği olarak yeniden yapılandırdı.[53][54] Kolonizasyonun ilk iki yüzyılında, yerli ve Avrupalı gruplar sürekli savaş halinde yaşadı ve birbirlerine karşı avantaj elde etmek için fırsatçı ittifaklar kurdu.[55][56][57][58]
17. yüzyılın sonunda şeker kamışı ihracatı azalmaya başladı[66] ve 1690'lardabandeirantes tarafından keşfedilen altın, koloni ekonomisinin yeni bel kemiği haline gelerek Portekiz'den ve dünyanın dört bir yanındaki tüm Portekiz kolonilerinden binlerce yeniyerleşimciyi Brezilya'ya çeken biraltına hücumu teşvik etti.[67][68] Bu artan göç seviyesi de yeni gelenler ve eski yerleşimciler arasındabazı çatışmalara neden oldu.[69]
Bandeiras olarak bilinen Portekiz keşif gezileri Brezilya'nın Güney Amerika'daki orijinal sömürge sınırlarını kademeli olarak yaklaşık bugünkü sınırlarına kadar genişletti.[70][71] Bu dönemde diğer Avrupalı güçler de Portekizlilerin savaşmak zorunda kaldığı akınlarla Brezilya'nın bazı bölgelerini kolonileştirmeye çalıştı. Özellikle1560'larda Rio'da,1610'larda Maranhão'da Fransızlara veİber Birliği'nin sona ermesinden sonraHollanda-Portekiz Savaşı sırasındaBahia ve Pernambuco'da Hollandalılara karşı çatışmalar yaşandı.[72]
Brezilya'daki Portekiz sömürge yönetiminin, kolonyal düzeni ve Portekiz'in en zengin ve en büyük kolonisinintekelini sağlayacak iki hedefi vardı:Palmares Quilombo'su gibi her türlüköle ayaklanması ve direnişini kontrol altında tutmak ve ortadan kaldırmak[73] veMinas Gerais Komplosu gibi tüm özerklik veyabağımsızlık hareketlerini bastırmak.[74]
1807 yılının sonlarında İspanyol ve Napolyon güçlerinin kıta Portekiz'inin güvenliğini tehdit etmesi, KraliçeI. Maria adınaNaip Prens João'nun kraliyet sarayınıLizbon'danRio de Janeiro'ya taşımasına neden oldu..[75] Orada yerelborsalar[76] veUlusal Banka gibi Brezilya'nın ilk finansal kurumlarından bazılarını kurdular, ayrıca Brezilya ticareti üzerindeki Portekiz tekeline son verdiler ve Brezilya'nın limanlarını diğer uluslara açtılar. 1809 yılında, sürgüne zorlanmasına misilleme olarak Naip Prens,Fransız Guyanası'nın fethini emretti.[77]
1814'teYarımada Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Avrupa mahkemeleri, eski bir Avrupa monarşisinin başının bir kolonide ikamet etmesini uygun bulmayarak Kraliçe I. Maria ve Naip Prens João'nun Portekiz'e dönmesini talep etti. Kraliyet, kraliyet sarayının altı yıl boyunca geliştiği Brezilya'da yaşamaya devam etmeyi haklı göstermek için 1815'tePortekiz, Brezilya ve Algarve Birleşik Krallığını kurdu ve böyleceçok kıtalı bir transatlantik monarşik devlet yarattı.[78] Ancak, büyük kolonisinin yeni statüsüne içerleyen Portekiz'deki yönetim, sarayın Lizbon'a dönmesini talep etmeye devam etti (bkz.1820 Liberal Devrimi). 1821 yılında,Porto şehrini ele geçiren devrimcilerin isteklerini kabul eden VI. João,[79] Lizbon'a doğru yola çıktı. Orada yeni anayasa üzerine yemin ederek oğluPrens Pedro de Alcântara'yıBrezilya Krallığı Naibi olarak bıraktı.[80]
Bu süreçte zaten başlamış olanBrezilya Bağımsızlık Savaşı kuzey, kuzeydoğu bölgelerine veCisplatina eyaletine yayıldı.[84] Son Portekiz askeri 8 Mart 1824'te teslim oldu.[85] Portekiz 29 Ağustos 1825'te Brezilya'nın bağımsızlığınıresmen tanıdı.[86]
7 Nisan 1831'de, yıllarca süren idari çalkantılar ve siyasetin hem liberal hem de muhafazakâr kesimleriyle yaşanan siyasi anlaşmazlıklar nedeniyle yıpranan,cumhuriyetçi bir ayrılma girişimi[87] de dahil olmak üzere Portekiz'deki mutlakiyetçilerin Kral VI. João'nun halefiyetine verdiği şekle razı olmayan I. Pedro, beş yaşındaki oğlu ve vârisi (DomII. Pedro) lehineBrezilya tahtından çekildikten sonrakızının tacını geri almak için Portekiz'e doğru yola çıktı.[88]
Yeni imparator reşit olana kadar anayasal yetkilerini kullanamayacağından, Ulusal Meclis tarafından birnaiplik oluşturuldu.[89] İktidarın ılımlı yüzünü temsil edebilecek karizmatik bir figürün yokluğunda, bu dönemdeGrão-Pará'daCabanagem, Salvador'daMalê isyanı, Balaiada (Maranhão),Sabinada (Bahia) veRio Grande do Sul'da başlayan veGiuseppe Garibaldi tarafından desteklenenRagamuffin Savaşı gibi bir dizi yerel isyan meydana geldi. Bunlar eyaletlerin merkezi iktidara karşı memnuniyetsizliklerinden ve geniş, köle sahibi ve yeni bağımsızlığını kazanmış birulus devlete özgü eski ve gizli toplumsal gerilimlerden kaynaklanıyordu.[90]Pernambuco'dakiPraieira isyanını da içeren bu iç siyasi ve sosyal karışıklık dönemi, ancak 1840'ların sonunda, 1841'de II. Pedro'nun erken taç giymesiyle meydana gelen naipliğin sona ermesinden yıllar sonra aşıldı.[91]
Brezilyalıların çoğunluğu ülkeninyönetim biçimini değiştirmek istemese de,[97] 15 Kasım 1889'daİmparatorluk Ordusu subaylarının çoğunluğunun yanı sıra kırsal ve mali elitlerle (farklı nedenlerle) anlaşmazlığa düşen monarşi askeri bir darbe ile devrildi.[98] Birkaç gün sonra ulusal bayrak,pozitivizmden etkilenen “Ordem e Progresso” ulusal sloganını içeren yeni bir tasarımla değiştirildi. 15 Kasım artık ulusal bir bayram olanCumhuriyet Bayramı'dır.[99]
Erken cumhuriyet hükûmeti, ordunun hem Rio de Janeiro'da hem de eyaletlerde işlere hakim olduğu askerî bir diktatörlüktü. Basın özgürlüğü ortadan kalktı ve seçimler iktidardakiler tarafından kontrol edildi.[100]Ekonomik veaskerî bir krizin ardından 1894'e kadar siviller iktidara gelmedi ve Ekim 1930'a kadar iktidarda kaldılar.[101][102][103]
Yavaş yavaş, bu krizlerin yol açtığıgenel istikrarsızlık döngüsü rejimin altını öylesine oydu ki, aday arkadaşının öldürülmesinin ardından ordunun büyük bir kısmı tarafından desteklenen muhalefetin mağlup başkan adayıGetúlio Vargas1930 Devrimi'ni başarıyla yönetti.[119][120] Vargas ve ordunun iktidarı geçici olarak devralması gerekiyordu, ancak bunun yerine Kongre'yi kapattı, Anayasa'yı ortadan kaldırdı, olağanüstü hal yetkileriyle yönetti ve eyalet valilerini kendi destekçileriyle değiştirdi.[121][122]
1930'larda Vargas ve destekçilerini iktidardan uzaklaştırmaya yönelik üç girişim başarısız oldu. Bunlardan ilki 1932'de São Paulooligarşisi tarafından yönetilenAnayasacı Devrim'di. İkincisi Kasım 1935'tekomünist bir ayaklanma ve sonuncusu da Mayıs 1938'deyerel faşistlerindarbe girişimiydi.[123][124][125] 1935 ayaklanması, Kongre'nin yürütme organına daha fazla güç aktardığı bir güvenlik krizi yarattı.1937 darbesi 1938 seçimlerinin iptaliyle sonuçlandı ve Vargas'ı diktatör olarak resmîleştirerekEstado Novo dönemini başlattı. Bu dönemde hükûmetin basına uyguladığı şiddet ve sansür arttı.[126]
Müttefiklerin 1945'teki zaferi ve Avrupa'daki faşist rejimlerin sona ermesiyle Vargas'ın konumu sürdürülemez hale geldi ve 15 yıl önce demokrasiyi sona erdiren aynı ordu tarafından demokrasinin yeniden tesis edildiği bir başkaaskerî darbeyle hızla devrildi.[131] Vargas, 1950'de seçimle iktidara geldikten sonra Ağustos 1954'te siyasi bir krizin ortasında intihar etti.[132][133]
Vargas'ın intiharını birkaç kısa süreli geçici hükûmet izledi.[134] 1956'da başkan seçilenJuscelino Kubitschek, siyasi muhalefete karşı uzlaşmacı bir tavır benimsedi, böylece büyük krizler yaşamadan yönetimi sürdürebildi.[135] Ekonomi ve sanayi sektörü önemli ölçüde büyüdü,[136] ancak en büyük başarısı 1960 yılında açılışı yapılan yeni başkentBrasília'nın inşasıydı.[137] Kubitschek'in halefiJânio Quadros, göreve gelmesinin üzerinden bir yıl geçmeden 1961'de istifa etti.[138] Başkan yardımcısıJoão Goulart başkanlığı üstlendi, ancak güçlü bir siyasi muhalefete neden oldu[139] veNisan 1964'teaskerî diktatörlükle sonuçlanan bir darbeyle görevden alındı.[140]
Yeni rejimin geçici olması amaçlanmıştı[141] ancak giderek kendi içine kapandı ve 1968'deBeş Numaralı Kurumsal Kanun'un ilan edilmesiyle tam bir diktatörlüğe dönüştü.[142] Baskı, rejimle savaşmak için gerilla taktiklerine başvuranlarla sınırlı kalmadı, aynı zamanda kötü şöhretli "Condor Planı" aracılığıyla ülke içindeki ve dışındaki kurumsal muhaliflere, sanatçılara, gazetecilere ve diğer sivil toplum üyelerine de ulaştı.[143][144][145][146] Diğer acımasızotoriter rejimler gibi, "ekonomik mucize" olarak bilinen ekonomik patlama nedeniyle rejim 1970'lerin başında popülaritesinin zirvesine ulaştı.[147]
Ancak, solcu gerillaların yenilgiye uğratılmasından sonra bile yıllarca süren diktatörlük iktidarının yıpranması baskıyı yavaşlatmadı.[148] Dönemin ekonomik krizleriyle baş edememe ve halk baskısı, rejim açısından GeneralErnesto Geisel veGolbery do Couto e Silva tarafından yönetilen bir açılım politikasını kaçınılmaz hale getirdi.[149] 1979'da Af Yasası'nın yürürlüğe girmesiyle Brezilya, 1980'lerde tamamlanan yavaş birdemokrasiye dönüş sürecine girdi.[91]
Siviller 1985 yılındaJosé Sarney'in başkanlığı üstlenmesiyle iktidara geri döndü. Görev süresi boyunca askeri rejimden devraldığı ekonomik kriz vehiperenflasyonu kontrol etmekteki başarısızlığı nedeniyle sevilmeyen biri haline geldi.[150] Sarney'in başarısız hükûmeti1989'da neredeyse hiç tanınmayanFernando Collor'un seçilmesine yol açtı ve Collor daha sonra 1992'de Ulusal Kongre tarafından görevden alındı.[151] Collor'un yerine başkan yardımcısıItamar Franco geçti veFernando Henrique Cardoso'yu Maliye Bakanı olarak atadı. Cardoso 1994 yılında, önceki hükûmetler tarafından hiperenflasyonu engellemek için yapılan ve onlarca yılbaşarısızlıkla sonuçlanan ekonomik planların ardından Brezilya ekonomisini nihayet istikrara kavuşturan son derece başarılı birPlano Real hazırladı.[152][153][154] Cardoso1994 seçimlerini ve1998'de tekrar seçimleri kazandı.[155]
Rousseff 2016 yılında, ikinci döneminin yarısındaBrezilya Kongresi tarafındangörevden alındı[160][161] ve yerine 31 Ağustos'ta Rousseff'in görevden alınmasının kabul edilmesinin ardından tam başkanlık yetkilerini üstlenen Başkan YardımcısıMichel Temer getirildi. Azil süreci boyunca Roussefflehine ve aleyhine büyük sokak protestoları düzenlendi.[162] Kendisine yöneltilen suçlamalar, siyasi ve ekonomik krizlerin yanı sıra tüm ana siyasi partilerden siyasetçilerle ilişki içinde olduğuna dair kanıtlarla desteklendi. 2017 yılında Yüksek Mahkeme,Petrobras yolsuzluk skandalıyla bağlantılı olduğu iddia edilen 71 Brezilyalı milletvekili ve Devlet Başkanı Michel Temer'in kabinesinden dokuz bakanın soruşturulmasını talep etti.[163] Başkan Temer'in kendisi deyolsuzlukla suçlandı.[164]
Brezilya, Güney Amerika'nın doğu kıyısı boyunca geniş bir alanı kaplar ve kıtanın iç kısımlarının çoğunu içerir.[172] Güneyde Uruguay; güneybatıdaArjantin veParaguay; batıdaBolivya vePeru; kuzeybatıdaKolombiya ve kuzeydeVenezuela,Guyana,Surinam ve Fransa (Fransız Guyanası'nın Fransız denizaşırı bölgesi) ile kara sınırlarını paylaşır.Ekvador veŞili hariç tüm Güney Amerika ülkeleriyle sınırı bulunmaktadır.[12]
Brezilya, 55.455 km2 (21.411 sq mi) su alanı da dahil olmak üzere toplam 8.515.767.049 km2 (3,287956039×109 sq mi), yüzölçümüyle dünyanınbeşinci, Amerika kıtasının ise üçüncü büyük ülkesidir.[173] Kuzeyden güneye 4.395 km (2.731 mil) uzunluğuyla dünyanın en uzun ülkesi olan Brezilya,[12] dünyadaekvator veOğlak Dönencesi'nin her ikisinin de içinden geçtiği tek ülkedir.[12]Acre eyaletini veAmazonas'ın en batı kısmını kapsayanUTC-5'ten batı eyaletlerindeUTC-4'e, doğu eyaletlerindeUTC-3'e (ulusal saat) veAtlas Okyanusu'ndaki adalarındaUTC-2'ye kadar dört zaman dilimini kapsar.[174]
Brezilya'daorman örtüsü, 1990 yılında 588.898.000 hektar (ha) iken 2020 yılında 496.619.600 hektar (ha) ormana eşdeğer olarak toplam arazi alanının yaklaşık %59'u kadardır. 2020 yılında, doğal olarak yenilenen orman 485.396.000 hektar (ha) ve dikilen orman 11.223.600 hektar (ha) alanı kaplamıştır. Doğal olarak yenilenen ormanın %44'ününbirincil orman (insan faaliyetlerinin açıkça görülebildiği yerli ağaç türlerinden oluşan) olduğu ve orman alanının yaklaşık %30'unun korunan alanlar içinde bulunduğu bildirilmiştir. 2015 yılı için orman alanının %56'sınındevlet mülkiyetinde, %44'ünün iseözel mülkiyette olduğu bildirilmiştir.[176][177]
Birçok bölge birbirinden oldukça farklımikroiklimlere sahiptir.[178][179] Kuzey Brezilya'nın büyük bölümünü ekvatoral iklim karakterize etmektedir. Gerçek birkuru mevsim yoktur, ancak yılın en çok yağmur yağan döneminde bazı farklılıklar vardır.[175] Sıcaklıklar ortalama 25 °C (77 °F)[179] olup, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık değişimi mevsimler arasındaki sıcaklık değişiminden daha fazladır.[178] Orta Brezilya'da yağışlar daha mevsimseldir ve savan ikliminin karakteristik özelliğidir.[178] Bu bölge Amazon havzası kadar geniştir ancak daha güneyde ve daha yüksek bir rakımda yer aldığı için çok farklı bir iklime sahiptir.[175] İç kuzeydoğuda mevsimsel yağışlar daha da aşırıdır.[180] Bahia'nın güneyinde, kıyılara yakın yerlerde ve São Paulo eyaletinin daha güneyinde yağış dağılımı değişir ve yıl boyunca yağmur yağar.[175] Güney, serin kışlar ve 18 °C (64,4 °F);[179] aşmayan yıllık ortalama sıcaklıklarla subtropikal koşullara sahiptir; yüksek bölgelerde kış donları vekar yağışı nadir değildir.[175][178]
Yarı kurak iklim bölgesi genellikle 800 milimetre (31,5 in) daha az yağmur alır[180] ve bu yağmurun çoğu yılın üç ila beş aylık bir döneminde,[181] bazen de bundan daha az bir sürede düşerek uzun kuraklık dönemleri yaratır.[178] Brezilya'nın tarihindeki en kötü kuraklık olan 1877-78Grande Seca (Büyük Kuraklık)[182] yaklaşık yarım milyon kişinin ölümüne neden olmuştur.[183] Benzer şekilde yıkıcı bir kuraklık da 1915 yılında meydana gelmiştir.[184] 2024 yılında ilk kez "kuzeyden ülkenin güneydoğusuna kadar uzanan bir kuraklık" yaşanmıştır. Bu, Brezilya'da 1950'lerde ölçüm yapılmaya başlanmasından bu yana görülen en şiddetli kuraklıktır ve ülke topraklarının neredeyse %60'ını kapsamaktadır. Kuraklık ormansızlaşma veiklim değişikliğiyle bağlantılıdır.[185][186][187]
1850 yılından bu yana Brezilya, özellikle arazi kullanımı ve ormancılık uygulamaları nedeniyle, toplamda dünyanın en fazla CO2 salan ülkeleri arasında yer almaktadır.[188]
Brezilya'daki iklim değişikliği daha yüksek sıcaklıklara ve daha uzun süreli sıcak hava dalgalarına, değişen yağış düzenlerine, daha yoğun orman yangınlarına ve artan yangın riskine neden oluyor.[189] Ülkenin hidroelektrik, tarım ve kentsel su kaynakları etkilenecektir.[190] Yağmur ormanları ve Amazonlar iklim değişikliği karşısında özellikle risk altındadır. En kötü ihtimalle,Amazon Havzası'nın geniş alanları savanaya dönüşebilir ve bu da küresel iklim ve yerel geçim kaynakları için ciddi sonuçlar doğurabilir.[191] Kuraklık ve ani seller gibiekstrem hava olayları, ülkenin 2022 GSYİH'sinin %0,1'ine denk gelen yaklaşık 13 milyar R$ (2,6 milyar ABD$) yıllık kayba neden olmaktadır. İklim etkileri yoksulluğu daha da kötüleştirebilir.[190]
Brezilya topografyası da çeşitlilik gösterir ve tepeler, dağlar, ovalar, yaylalar ve çalılık alanları içerir. Arazinin çoğu 200 metre (660 ft) ile 800 metre (2.600 ft) yükseklik arasında yer almaktadır.[196] Ana yayla alanı ülkenin güney yarısının çoğunu kaplar.[196] Platonun kuzeybatı kesimleri alçak, yuvarlak tepelerle bölünmüş geniş, inişli çıkışlı arazilerden oluşur.[196]
Güneydoğu kesimi ise daha engebeli olup, 1.200 metre (3.900 ft) yüksekliğe kadar ulaşan karmaşık bir sırtlar ve sıradağlar kütlesine sahiptir.[196] Bu sıradağlar arasındaMantiqueira veEspinhaço dağları ileSerra do Mar bulunmaktadır.[196] Kuzeyde,Guyana Dağlığı, güneyeAmazon Havzası'na akan nehirleri kuzeyde Venezuela'dakiOrinoco Nehir sistemine boşalan nehirlerden ayıran büyük bir drenaj bölünmesi oluşturur. Brezilya'nın en yüksek noktası 2.994 metre (9.823 ft) ilePico da Neblina, en alçak noktası ise Atlas Okyanusu'dur.[12]
Brezilya, hepsi Atlantik'e dökülen sekiz büyük drenaj havzası ile dünyanın en kapsamlılarından biri olan yoğun ve karmaşık bir nehir sistemine sahiptir.[197] Başlıca nehirler arasında Amazon (dünyanın en uzun ikinci nehri ve su hacmi bakımından en büyüğü),Paraná ve başlıca koluIguaçu (Iguazú Şelaleleri'ni içerir),Negro,São Francisco,Xingu,Madeira veTapajós nehirleri bulunmaktadır.[197]
Toplamda, Brezilya Amazon bölgesindeki ülkeler arasında ormansızlaşmış ve ciddi şekilde tahrip olmuş yağmur ormanlarının en yüksek yüzdesine sahiptir.[206]
Brezilya'daki Amazon yağmur ormanlarının beşte birinden fazlası tamamen yok edilmiştir ve 70'ten fazla memeli türü tehlike altındadır.[200] Nesillerinin tükenmesi tehdidi,ormansızlaşma vekaçak avlanma da dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan gelmektedir. Ormanın yaklaşık %93'ünün temizlendiği Atlas Ormanları'nda neslin tükenmesi daha da sorunludur.[207] Brezilya'da nesli tükenmekte olan 202 hayvanın 171'i Atlas Ormanı'nda bulunmaktadır.[208] Amazon yağmur ormanları, hızlıekonomik vedemografik genişleme nedeniyle 1970'lerden bu yana doğrudan ormansızlaşma tehdidi altındadır. Kapsamlı yasal veyasadışı ağaç kesimi, yılda küçük bir ülke büyüklüğündekiormanları ve beraberindehabitat yok olması vehabitat parçalanması yoluyla çeşitli türleri yok etmektedir.[209] 1970 yılından bu yana Amazon yağmur ormanlarının 600,000 kilometrekare (231,661 sq mi) fazlası ağaç kesimi ile yok edilmiştir.[210]
2017 yılında, korunmuş doğal bitki örtüsü Brezilya topraklarının %61'ini kaplıyordu. Tarım ulusal toprakların sadece %8'ini, meralar ise %19,7'sini kaplıyordu.[211] Karşılaştırma yapmak gerekirse, 2019 yılında tüm Avrupa kıtasının %43'ü ormanlara sahip olmasına rağmen, Avrupa'daki toplam orman alanının sadece %3'ü doğal ormanlardan oluşmaktadır.[212] Brezilya, tarım sektörü doğrudan ormanlarına bağlı olduğu için koruma konusunda güçlü bir ilgiye sahiptir.[213]
Brezilya Federatif Cumhuriyeti'nin siyasi-idari teşkilatı Birlik, eyaletler, Federal Bölge ve belediyelerden oluşmaktadır.[14] Birlik, eyaletler, Federal Bölge ve belediyeler, "hükûmet alanları"dır. Federasyon beş temel ilke üzerine kurulmuştur: egemenlik, vatandaşlık, insan onuru, emeğin sosyal değerleri ve girişim özgürlüğü ve siyasiçoğulculuk.[14]
Klasik üçlü hükûmet organları (denge ve denetleme sistemi altında yürütme, yasama ve yargı) Anayasa tarafından resmen kurulmuştur. Yürütme ve yasama,hükûmetin her üç alanında bağımsız olarak örgütlenmişken, yargı sadece federal ve eyalet ve Federal Bölge alanlarında örgütlenmiştir. Yürütme ve yasama organlarının tüm üyeleri doğrudan seçilmektedir.[217][218][219]
Brezilya, demokratik tarihinin büyük bir bölümündenispi temsile dayalıçok partili bir sisteme sahip olmuştur. Oy kullanma 18-70 yaş arası okuryazarlar içinzorunlu, okuryazar olmayanlar ve 16-18 yaş arası ya da 70 yaş üstü kişiler için ise isteğe bağlıdır.[14] Ülkede yaklaşık30 kayıtlı siyasi parti bulunmaktadır. Yirmi siyasi parti Kongre'de temsil edilmektedir. Politikacıların parti değiştirmesi yaygındır ve bu nedenle belirli partilerin Kongre'de sahip olduğu sandalye oranı düzenli olarak değişmektedir.[220]
Brezilya Federal Yüksek Mahkemesi, öncelikle ülkenin Anayasa Mahkemesi olarak görev yapmaktadır.
Brezilya hukukuKara Avrupası hukuk düzenine dayanmaktadır[221] ve medeni hukuk kavramları örfi hukuk uygulamalarına üstün gelmektedir. Brezilya hukukunun çoğu kodifiye edilmiştir, ancak kodifiye edilmemiş tüzükler de tamamlayıcı bir rol oynayarak önemli bir kısmı temsil etmektedir. Mahkeme kararları yorumlayıcı kılavuz ilkeler ortaya koyar; ancak nadiren diğer özel davalar için bağlayıcıdır. Doktrinel çalışmalar ve akademik hukukçuların eserleri, hukukun oluşturulmasında ve hukuk davalarında güçlü bir etkiye sahiptir. Hakimler ve diğer yargı görevlileri giriş sınavlarını geçtikten sonra atanırlar.[217]
Hukuk sistemi, 5 Ekim 1988 tarihinde ilan edilen ve Brezilya'nın temel yasası olanFederal Anayasa'ya dayanmaktadır. Diğer tüm mevzuat ve mahkeme kararları bu kurallara uygun olmalıdır.[222] Temmuz 2022 itibarıyla 124 değişiklik yapılmıştır.[223] En yüksek mahkemeFederal Yüksek Mahkemedir. Eyaletlerin, Federal Anayasa ile çelişmemesi gereken kendi anayasaları vardır.[224] Belediyeler ve Federal Bölge, anayasalara benzer şekilde hareket eden "organik yasalara" (Portekizce: leis orgânicas) sahiptir.[225] Yasama organları tüzüklerin ana kaynağıdır, ancak belirli konularda yargı ve yürütme organları yasal normlar çıkarabilir.[14] Yargı yetkisi yargı organları tarafından yönetilir, ancak nadir durumlarda Federal Anayasa Federal Senato'nun yasal kararlar almasına izin verir.[14] Ayrıca uzmanlaşmış askeri, iş ve seçim mahkemeleri de bulunmaktadır.[14]
Aktif personel sayısı 236.000'e yaklaşan Brezilya Ordusu,[231] zırhlı nakliye araçları vetanklar da dahil olmak üzere Güney Amerika'daki en fazla sayıda zırhlı araca sahiptir.[232] EyaletlerinAskeri Polisi veAskeri İtfaiyeciler Birliği anayasa tarafından ordunun yardımcı kuvvetleri olarak tanımlansa da her eyaletin valisinin kontrolü altındadır.[14]
Brezilya donanması bir zamanlarMinas Geraes sınıfı ikidretnot ile dünyanın en güçlü savaş gemilerinden bazılarını işletmiş veArjantin, Brezilya ve Şili arasında bir deniz silahlanma yarışına yol açmıştır.[233] Bugün ise biryeşil su gücüdür ve kıyılarındaki Brezilya petrol platformlarını korumak için özel olarak eğitilmişGRUMEC adlı, gemileri ve deniz tesislerini geri alma konusunda uzmanlaşmış elit bir gruba sahiptir.[234] 2022 itibarıyla Latin Amerika'dahelikopter gemisiNAM Atlântico'yu işleten tek donanmadır ve dünyada helikopter gemisi işleten ya da inşa halinde olan on iki donanmadan biridir.[235]
Brezilya'nın dış siyaseti, ülkeninLatin Amerika'dabölgesel güç,gelişmekte olan ülkeler arasında bir lider ve yükselen birdünya gücü olarak konumunun bir yan ürünüdür.[238] Brezilya dış siyaseti genel olarakçok taraflılık, anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözümü ve diğer ülkelerin iç işlerine karışmama ilkelerine dayanmaktadır.[239] Brezilya,Lusofon uluslarının uluslararası bir örgütü ve siyasi birliği olan Lusofon Milletler Topluluğu olarak da bilinenPortekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu'nun (CPLP) kurucu üye devletlerinden biridir.
Brezilya'nın dış siyasetinin giderek gelişen bir aracı da diğer gelişmekte olan ülkelere donör olarak yardım sağlamaktır.[240] Brezilya artan ekonomik gücünü sadece mali yardım sağlamak için kullanmıyor, aynı zamanda yüksek düzeyde uzmanlık ve en önemlisi de yönetişim düzeylerini iyileştirmek için çatışmacı olmayan sessiz bir diplomasi sağlıyor.[240] Toplam yardımın yılda yaklaşık 1 milyar dolar olduğu tahmin edilmektedir.[240] Brezilya ayrıcaHaiti'de bir barışı koruma misyonunu yönetmekte (350 milyon dolar) veDünya Gıda Programına (300 milyon dolar) ayni katkıda bulunmaktadır.[240] Bu yardımların ölçeği Brezilya'yı Çin ve Hindistan ile aynı seviyeye getirmektedir.[240] Brezilya'nınGüney-Güney yardımları "bekleyen küresel bir model" olarak tanımlanmaktadır.[241]
Brasília'daki Brezilya Federal Polisi Genel Merkezi
Brezilya'daAnayasa, kolluk kuvvetleri için altı farklı polis teşkilatı kurmuştur:Federal Polis Teşkilatı,Federal Otoyol Polisi,Federal Demiryolu Polisi, Federal, Bölge ve Eyalet Ceza Polisi (2019 tarihli 104 sayılı Anayasa Değişikliği ile dahil edilmiştir),Askeri Polis veSivil Polis. Bunlardan ilk üçü federal makamlara, son ikisi eyalet hükûmetlerine bağlıdır ve Ceza Polisi federal veya eyalet/ilçe hükûmetine bağlı olabilir. Tüm polis güçleri federal ya da eyalet hükûmetinin yürütme organı tarafından denetlenir.[14]Ulusal Kamu Güvenliği Gücü de ülkenin herhangi bir yerinde ortaya çıkan kamu düzensizliği durumlarında harekete geçebilir.[242]
Ülkede silahlı şiddet ve cinayet gibi şiddet suçları yüksek seviyededir. 2022 yılındaBirleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC), kasıtlı cinayet oranının 100.000 kişi başına 21,1 olduğunu tahmin etmiştir.[243] Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından kabul edilebilir olarak değerlendirilen rakam ise 100.000 kişi başına yaklaşık 10 cinayettir.[244] 2024 yılında Brezilya'da 38.772 cinayet kaydedildi. Bu rakam, 2023'teki 40.768 cinayetten[245] ve 2017'deki rekor seviye olan 63.880 cinayetten düşüş göstermiştir.[246] Cinayet oranları bölgelere göre değişiklik göstermektedir.São Paulo'da 2023 yılında kaydedilen cinayet oranı 100.000 kişi başına 6,4 iken,Amapá'da bu oran 100.000 kişi başına 57,4 idi.[247] 2024 yılında ulusal cinayet oranı 100.000 kişi başına 17,9 ile on yıldan fazla bir süredir en düşük seviyeye ulaştı.[245]
Brezilya'da hapis cezası oranları da yüksektir. 2024 yılında yaklaşık 909.067 mahkûmla dünyanın en büyük üçüncü hapishane nüfusuna sahipti ve bu sayı ile sadece Amerika Birleşik Devletleri (1.808.100) ve Çin (1.690.000) gerisinde kaldı.[248] Yüksek mahkûm sayısı, Brezilya cezaevi sistemini aşırı yükleyerek yaklaşık 200.000 kişilik bir kapasite açığına yol açmıştır.[249]
Bununla birlikte, şu insan hakları sorunları rapor edilmiştir: polis ve cezaevi güvenlik güçleri tarafından tutuklu ve mahkûmlara işkence yapılması, ceza davalarında yer alan tanıkların korunamaması, ağır koşullar, uzun süreli tutukluluk ve yargılamaların aşırı gecikmesi, yolsuzluk nedeniyle hükûmet yetkililerinin yargılanmasında isteksizlik ve verimsizlik, kadınlara yönelik şiddet ve ayrımcılık,[252] cinsel istismar da dahil olmak üzere çocuklara yönelik şiddet, insan kaçakçılığı, polis şiddeti,[253] siyahlara veyerli halka karşı ayrımcılık,[254] iş kanunlarının uygulanmaması vekayıt dışı sektördeçocuk işçiliği. İnsan hakları ihlalcileri genellikle cezasız kalmaktadır.[255]UNESCO'ya göre, "Brezilya, muazzam sosyal ve ekonomik eşitsizliklerle karşı karşıya olmasına rağmen, insan haklarının ilerletilmesi ve savunulması için geniş bir dizi eylemi teşvik etmektedir".[256]
Brezilya'da aynı cinsiyetten çiftler Mayıs 2013'ten bu yana ülke çapındaevlilik hakkına sahiptir.[257]
Brezilya 26eyalet, birfederal bölge ve 5.571belediyeden oluşan bir federasyondur.[14] Eyaletlerin özerk yönetimleri vardır, kendi vergilerini toplarlar ve Federal hükûmet tarafından toplanan vergilerden pay alırlar. Doğrudan seçmenleri tarafından seçilen bir valileri ve tek meclisli bir yasama organları vardır. Ayrıca genel adalet için bağımsızAdalet Divanı vardır. Buna rağmen eyaletler kendi yasalarını oluşturma konusunda Amerika Birleşik Devletleri gibi diğer federal devletlere kıyasla çok daha az özerkliğe sahiptir. Örneğin, ceza ve medeni kanunlar sadece iki meclisli federal Kongre tarafından oylanabilir ve ülke genelinde tek tiptir.
Eyaletler gibi belediyelerin de özerk yönetimleri vardır, kendi vergilerini toplarlar ve federal ve eyalet hükûmeti tarafından toplanan vergilerden pay alırlar.[14] Her birinin seçilmiş bir belediye başkanı ve yasama organı vardır, ancak ayrı bir Hukuk Mahkemesi yoktur. Aslında, devlet tarafından organize edilen bir Hukuk Mahkemesi,çomarca (ilçe) adı verilen tek bir adli idari bölümdeki birçok belediyeyi kapsayabilir.[14]
Brezilya anayasası ayrıca doğrudan federal hükûmet tarafından kontrol edilen idari bölümler olanfederal bölgelerin oluşturulmasını da öngörmektedir. Ancak şu anda ülkede herhangi bir federal bölge bulunmamaktadır. 1988 Anayasası ile son üçü kaldırılmıştır: Amapá ve Roraima eyalet statüsü kazanmış, Fernando de Noronha isePernambuco eyaletine bağlı bir eyalet bölgesi olmuştur.[258][259]
São Paulo, Brezilya'nın ana finans merkezi olarak kabul edilmektedir.B3, piyasa değeri açısından Latin Amerika'nın en büyük borsasıdır.[260]Tangará da Serra,Mato Grosso'da soya fasulyesi mahsulü[261]Boeing veAirbus'tan sonra sivil uçak üreticileri arasında üçüncü sırada yer alanEmbraer tarafından geliştirilenC-390[262]
Brezilya'nın çeşitlendirilmiş ekonomisi tarım, sanayi ve geniş bir hizmet yelpazesini içermektedir.[270] Büyük hizmet sektörü toplam GSYH'nin yaklaşık %72,7'sini oluştururken, bunu sanayi sektörü (%20,7) takip eder.Tarım sektörü ise toplam GSYH'nin %6,6'sını oluşturarak açık ara en küçük sektördür.[271]
IBGE'ye göre üçüncül sektör (ticaret ve hizmetler) 2018 yılında ülkenin GSYH'sinin %75,8'ini temsil etmiştir. Hizmet sektörü GSYH'nin %60'ından, ticaret ise %13'ünden sorumluydu. Bu sektör ticaret, ulaşım, eğitim, sosyal ve sağlık hizmetleri, araştırma ve geliştirme, spor faaliyetleri vb. alanları kapsamaktadır.[295][296] Mikro ve küçük işletmeler ülkenin GSYH'sinin %30'unu temsil etmektedir. Örneğin ticaret sektöründe, sektörün faaliyetleri dahilinde GSYH'nin %53'ünü temsil etmektedirler.[297]
Brezilya'da turizm büyüyen bir sektördür ve ülkenin çeşitli bölgelerinin ekonomileri için kilit öneme sahiptir. Ülke 2015 yılında 6.36 milyon ziyaretçi ağırlayarak uluslararası turist girişleri açısından Güney Amerika'da birinci,Latin Amerika'da ise Meksika'dan sonra ikinci sırada yer almıştır.[298] Uluslararası turistlerden elde edilen gelirler 2010 yılında 6 milyar ABD Dolarına ulaşarak2008-2009 ekonomik krizinden sonra bir toparlanma göstermiştir.[299] Tarihi rekorlar olan 5,4 milyon ziyaretçi ve 6,8 milyar ABD doları gelir 2011 yılında elde edilmiştir.[300][301] Dünya turizm destinasyonları listesinde Brezilya, 2018 yılında 6,6 milyon turist (ve 5,9 milyar dolar gelir) ile en çok ziyaret edilen 48. ülke olmuştur.[302]
Ülkelerin seyahat ve turizm sektöründe iş geliştirmeyi cazip kılan faktörlerin bir ölçümü olan 2024 Seyahat ve Turizm Gelişim Endeksi (TTCI) açısından Brezilya dünya düzeyinde 26. sırada yer alırken, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nin ardındanAmerika kıtasında üçüncü sırada yer almıştır.[304]İç turizm, Brezilya'daki turizm endüstrisi için önemli bir pazar segmentidir. 2005 yılında 51 milyon Brezilya vatandaşı yabancı turistlerden on kat daha fazla seyahat gerçekleştirmiş ve uluslararası eşdeğerlerinden beş kat daha fazla para harcamıştır.[305] 2023'te ana hedef eyaletlerSão Paulo,Rio de Janeiro veRio Grande do Sul olmuştur.[306][307] Tüm ülke için ana turist kaynağı São Paulo eyaletidir.[308] Turizm gelirleri açısından, eyaletlere göre en çok kazananlar São Paulo veBahia'dır.[309] 2005 yılı için üç ana seyahat amacı arkadaş ve aile ziyareti (%53,1), güneş ve plaj (%40,8) ve kültür turizmi (%12,5) olmuştur.[310]
Brezilya Uzay Ajansı, fırlatma araçları veuydu üretimi için önemli kaynaklara sahip Latin Amerika'daki en gelişmiş uzay programına sahiptir.[314] Ülkedenizaltı ve uçak geliştirmenin yanı sıra uzay araştırmalarında yer almakta, bir Araç Fırlatma Merkezi Işığı'na sahip olmakta veGüney yarımkürede ünlüUluslararası Uzay İstasyonu'nu (ISS) inşa eden bir ekibi entegre eden tek ülke olmaktadır.[315]
Brezilya, Latin Amerika'da fizik, kimya, malzeme bilimi ve yaşam bilimleri üzerine bir araştırma tesisi olanSinkrotron Laboratuvarı'nın faaliyette olduğu üç ülkeden biridir[318] ve Brezilya, kendiüretim tesisi olanCEITEC adlıyarı iletken şirketine sahip tek Latin Amerika ülkesidir.[319] Dünya Ekonomik Forumu'nun 2009-2010 Küresel Bilgi Teknolojisi Raporu'na göre Brezilya, dünyanın en büyük 61. bilgi teknolojisi geliştiricisidir.[320] Brezilya, 2019 yılında 66. sırada yer aldığıKüresel İnovasyon Endeksi'nde 2024 yılında 50. sıraya yükselmiştir.[321][322][323]
2021 yılı sonunda Brezilya, kuruluhidroelektrik gücü (109,4 GW) vebiyokütle (15,8 GW) açısından dünyanın 2. ülkesi, kurulurüzgâr gücü (21,1 GW) açısından dünyanın 7. ülkesi ve kurulugüneş enerjisi gücü (13,0 GW) açısından dünyanın 14. ülkesi olmuştur. Güneş enerjisinde de dünyanın ilk 10 ülkesinden biri olma yolunda ilerlemektedir.[337] 2024 yılı sonunda Brezilya, Çin, ABD ve Almanya'nın ardından dünyanın en büyük 4. rüzgâr enerjisi üreticisi (107,8 TWh) ve dünyanın en büyük 5. güneş enerjisi üreticisi (74,7 TWh) olmuştur.[338]
Brezilya enerji matrisinin temel özelliği, dünyadakinden çok daha fazla yenilenebilir olmasıdır. 2019'da dünya matrisinin sadece %14'ü yenilenebilir enerjiden oluşurken, Brezilya'nınki %45'ti. Petrol ve petrol ürünleri matrisin %34,3'ünü, şeker kamışı türevleri %18'ini, hidrolik enerji %12,4'ünü, doğal gaz %12,2'sini, yakacak odun ve odun kömürü %8,8'ini, çeşitli yenilenebilir enerjiler %7'sini, maden kömürü %5,3'ünü, nükleer %1,4'ünü ve diğer yenilenemeyen enerjiler %0,6'sını oluşturmaktadır.[339]
Elektrik enerjisi matrisinde Brezilya ile dünya arasındaki fark daha da büyüktür: 2019 yılında dünya yenilenebilir elektrik enerjisinin sadece %25'ine sahipken, Brezilya %83'üne sahipti. Brezilya elektrik matrisi şu kaynaklardan oluşuyordu: hidrolik enerji %64,9, biyokütle %8,4, rüzgar enerjisi %8,6, güneş enerjisi %1, doğal gaz %9,3, petrol ürünleri %2, nükleer %2,5, kömür ve türevleri %3,3.[339] Brezilya, Latin Amerika'daki en büyük elektrik sektörüne sahiptir. Sektörün 2021 yılı sonundaki kapasitesi 181.532 MW'tır.[340]
Petrol konusunda ise Brezilya hükûmeti, daha önce ülkenin petrol ihtiyacının %70'inden fazlasını karşılayan ithal petrole olan bağımlılığı azaltmak için on yıllar boyunca bir program başlatmıştır. Brezilya 2006-2007 yıllarında petrolde kendi kendine yeterli hale geldi. Ülke 2021 yılında, günde ortalama üç milyon varile yakın petrol üretimiyle dünyanın 7. petrol üreticisi olarak yılı kapattı ve ürünün ihracatçısı haline geldi.[341][342]
Brezilya yolları, yük ve yolcu trafiğinin başlıca taşıyıcılarıdır.Karayolu sistemi 2019 yılında toplam 1.720.000 km (1.068.758 mi)'ye ulaşmıştır.[343] Asfalt yolların toplamı 1967'de 35.496 km (22.056 mi)'den 2018'de 215.000 km (133.595 mi)'ye yükselmiştir.[344]
Brezilya'nındemiryolu sistemi, otoyol yapımına ağırlık verildiği 1945 yılından bu yana gerilemektedir. Ülkenin toplam demiryolu hattı uzunluğu 1970'teki 31.848 km (19.789 mi) ile karşılaştırıldığında 2015'te 30.576 km (18.999 mi) idi[345] ve bu da onu dünyanındokuzuncu büyük ağı yapıyordu. Demiryolu sisteminin büyük bir kısmı 2007 yılında özelleştirilenFederal Demiryolu Ağı Şirketi'ne (RFFSA) aitti.[346]São Paulo Metrosu 14 Eylül 1974 tarihinde Brezilya'daki ilk yeraltı ulaşım sistemi olarak faaliyete geçmiştir.[347]
Brezilya'da iniş alanları da dahil olmak üzere yaklaşık 2.500 havalimanı bulunmaktadır. Bu, Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra dünyadaki en büyük ikinci sayıdır.[348] São Paulo yakınlarındakiSão Paulo-Guarulhos Uluslararası Havalimanı, yılda yaklaşık 43 milyon yolcuyla en büyük ve en işlek havaalanıdır ve ülkenin ticari trafiğinin büyük çoğunluğunu gerçekleştirmektedir.[349][350]
Yük taşımacılığı içinsu yolları önem taşımaktadır.Manaus'un sanayi bölgelerine yalnızca Solimões-Amazonas su yolu (3.250 kilometre veya 2.020 mil uzunluğunda, minimum altı metre veya 20 fit derinliğinde) aracılığıyla ulaşılabilir. Ülkede ayrıca 50.000 kilometre (31.000 mil) su yolu bulunmaktadır.[351] Kıyı taşımacılığı ülkenin birbirinden çok uzak bölgelerini birbirine bağlamaktadır. Bolivya ve Paraguay'aSantos'ta ücretsiz limanlar verilmiştir. 36 derin su limanı arasındaSantos,Itajaí,Rio Grande,Paranaguá,Rio de Janeiro, Sepetiba,Vitória,Suape,Manaus veSão Francisco do Sul en önemlileridir.[352] Dökme yük gemileri hizmet almadan önce 18 güne kadar beklemek zorunda kalırken; konteyner gemileri ortalama 36,3 saat beklemektedir.[353]
En son resmi projeksiyona göre, 1 Temmuz 2022 itibarıyla Brezilya'nın nüfusunun 210.862.983 kişi olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakam, 2022 nüfus sayımında bildirilen 203 milyonluk ilk sayıma göre %3,9'luk bir düzeltmeyi yansıtmaktadır.[354] Brezilya'nın 2008 PNAD tarafından kaydedilen nüfusu yaklaşık 190 milyondur[355] (2.231 kişi/kilometrekare veya 5.780/sq mi), erkeklerin kadınlara oranı 0,95:1'dir[356] ve nüfusun %83,75'i kentsel olarak tanımlanmıştır.[357] Nüfus büyük ölçüde Güneydoğu (79,8 milyon kişi) ve Kuzeydoğu (53,5 milyon kişi) bölgelerinde yoğunlaşırken, Brezilya topraklarının %64,12'sini oluşturan en geniş iki bölge olan Orta-Batı ve Kuzey'de toplam sadece 29,1 milyon kişi yaşamaktadır.
Brezilya'da ilk nüfus sayımı1872 yılında yapılmış ve 9.930.478 kişilik bir nüfus kaydedilmiştir.[358] 1880'den 1930'a kadar 4 milyon Avrupalı gelmiştir.[359] Brezilya'nın nüfusu 1940 ile 1970 yılları arasında,doğum oranında hafif bir düşüş olmasına rağmenölüm oranındaki düşüş nedeniyle önemli ölçüde artmıştır. 1940'larda yıllıknüfus artış hızı %2,4 iken, 1950'lerde %3,0'a yükselmiş ve 1960'larda %2,9'da kalmıştır. Bu süreçte yaşam beklentisi 44 yıldan 54 yıla,[360] 2007 itibarıyla ise 72,6 yıla çıkmıştır.[361] Bu oran 1960'lardan bu yana sürekli olarak düşmektedir. 1950 ve 1960 yılları arasında yıllık %3,04 olan bu oran 2008 yılında %1,05'e düşmüştür ve 2050 yılına kadar negatif bir değer olan -%0,29'a düşerekdemografik geçişi tamamlaması beklenmektedir.[362][363] 2022 yılında okuma yazma bilmeyenlerin oranı yaklaşık %7 idi,[364] bu oran 2008 yılında %11,48 olan orandan önemli ölçüde düşmüştü.[365] Buna karşılık, 1940 yılında nüfusun yarısından fazlası (%54) okuma yazma bilmiyordu.[364]
2022 Brezilya nüfus sayımına göre, nüfusun %45,3'ü (92,1 milyon) kendisiniPardo (kahverengi veya çok ırklı anlamına gelmektedir), %43,5'i (88,2 milyon)Beyaz, %10,2'si (20,7 milyon)Siyah, %0,6'sı (1,2 milyon)Yerli ve %0,4'ü (850 bin)Doğu Asyalı (resmi olaraksarı veya amarela olarak adlandırılmaktadır) olarak tanımlamaktadır.[367]
Portekizlilerin 1500 yılında gelişinden bu yana, ülkenin tüm bölgelerinde Kızılderililer, Avrupalılar ve Afrikalılar arasında önemli genetik karışımlar meydana gelmiştir:
Nüfusu kapsayan tüm otozomal çalışmalara göre Avrupa soyu baskındır ve Brezilya nüfusunun ortalama genetik yapısının %60 ila %65'ini oluşturmaktadır.[368][369][370][371]
Brezilyalılar arasındaki Afrika kökenli soyun, ortalama genetik yapının %20 ila %25'ini oluşturduğu tahmin edilmektedir.[370][372][373]
Yerli soy, Brezilya'nın tüm bölgelerinde önemli ölçüde mevcuttur ve Brezilyalıların ortalama genetik soyunun yaklaşık %15 ila %20'sini oluşturmaktadır.[372][374][375][376][377][378][379]
19. yüzyıldan itibaren Brezilya sınırlarınıgöçe açmıştır. ÇoğuPortekizli,İtalyan,İspanyol,Alman,İngiliz,Ukraynalı,Polonyalı,Yahudi,Afrikalı,Ermeni,Rus,Çinli,Japon,Koreli veArap kökenli olmak üzere 1808 ile 1972 yılları arasında 60'tan fazla ülkeden yaklaşık beş milyon kişi Brezilya'ya göç etmiştir.[380][381][382] Brezilya, Arjantin'den sonra Latin Amerika'da ikinci büyük Yahudi topluluğuna sahiptir ve nüfusunun %0,06'sını oluşturmaktadır.[383]Arap dünyası dışında Brezilya, 15-20 milyon kişiyle dünyadaki en büyük Arap kökenlinüfusa sahiptir.[384][385] Brezilya Dışişleri Bakanlığı'na göre Brezilya, Lübnan'da ikamet eden Lübnanlıların nüfusunu aşan 7 milyon ila 10 milyon arasında bir Lübnan diasporasına ev sahipliği yapmaktadır.[386]
Irk grupları arasında yüksekgelir eşitsizliği bulunmasına rağmen Brezilya toplumusosyal sınıf çizgileriyle daha belirgin bir şekilde bölünmüştür, bu nedenleırkçılık ve sınıfçılık sıklıkla örtüşmektedir. Kahverengi nüfus (Portekizce'de resmi olarakpardo,[387][388] halk arasındamoreno olarak da adlandırılır),caboclo (genel olarak asimile olmuş Kızılderililer ve Beyazların ve Yerlilerin torunları),mulatto (esas olarak Beyazların ve Afro-Brezilyalıların torunları) vecafuzo'yu (Afro-Brezilyalıların ve Yerlilerin torunları) içeren geniş bir kategoridir.[387][388][389][390][391] Siyahlar, melezler ve üç ırklıların yüksek yüzdeleri Bahia'dan Paraíba'ya kadar Kuzeydoğu bölgesinin doğu kıyısında[391][392] ve ayrıca kuzey Maranhão,[393][394] güney Minas Gerais[395] ve doğu Rio de Janeiro'da bulunabilir.[391][395]
Kuzey, Kuzeydoğu ve Orta-Batı bölgelerindeki nüfusun çoğunluğunu önemli ölçüde Kızılderili kökenli insanlar oluşturmaktadır.[396]Yerli Halklar Ulusal Vakfı 2007 yılında Brezilya'da temasa geçilmemiş 67 farklı kabile olduğunu tahmin etmiştir. 2005 yılında bu rakam 40'tı. Brezilya'nın dünyada en fazla sayıdatemas kurulmamış insanlara sahip olduğuna inanılmaktadır.[397]
Hristiyanlık ülkenin baskın inancıdır veRoma Katolikliği en büyük mezhebidir. Brezilya dünyanın en büyük Katolik nüfusuna sahiptir.[398][399][400] 2022 nüfus sayımına göre (PNAD anketi din hakkında soru sormamaktadır), nüfusun %56,75'i Katoliklik'i, %26,85'iProtestanlık'ı, %1,84'ü Kardesist spiritizm'i, %5,06'sı diğer dinleri, beyan edilmemiş veya belirsiz dinleri takip ederken, %9,28'i herhangi bir dine mensup değildi.[401]
Brezilya'daki dini çeşitlilik, Roma Katolik Kilisesi ile köleleştirilmiş Afrika halklarının ve yerli halkların dini geleneklerinin bir araya gelmesiyle gelişmiştir.[402] Portekiz'in Brezilya'yı sömürgeleştirmesi sırasında inançların bu şekilde bir araya gelmesi, Brezilya Katolik Kilisesi'nin kapsayıcı şemsiyesi altında geleneksel Portekiz şenlikleriyle karakterize edilen çeşitli senkretistik uygulamaların gelişmesine yol açmıştır.[403]
Dini çoğulculuk 20. yüzyılda artmış[404] ve Protestan topluluğu, kısmen Amerikan misyonerliği ve hükûmet etkisinin bir karışımı nedeniyle 2010 yılı itibarıyla nüfusun %22'sinden fazlasını kapsayacak şekilde büyümüştür.[405][406] En yaygın Protestan mezhepleriEvanjelik vePentikostal mezheplerdir. Ülkede kayda değer bir varlığı olan diğer Protestan kolları arasındaBaptistler,Yedinci Gün Adventistleri,Lutherciler veReform geleneği bulunmaktadır.[407] Son birkaç on yılda Protestanlık, özellikle de Pentikostalizm ve Evanjelikalizm biçimlerinde Brezilya'da yayılırken, Katoliklerin oranı 2010'larda önemli ölçüde düşmüştür.[408] Brezilya genelinde yayıldıkça, birçoğu Brezilya ve uluslararası siyasete derinlemesine dahil oldu[409][410] ve Evanjelik Protestan etkisi2022 Brezilya darbe planına dahil edildi.[411] 2022'den bu yana Evanjelikler ve Katolikler dini siyasi bir faktör olarak yeniden değerlendirmeye başlamışlardır.[412]
Ekim 2009'da Brezilya Senatosu,Vatikan ile Brezilya'daki Katolik Kilisesi'nin Yasal Statüsü'nün tanındığı bir anlaşmayı onaylamış ve Şubat 2010'da Brezilya Devlet Başkanı tarafından yürürlüğe konmuştur.[414][415]
Brezilyahalk sağlığı sistemi,Birleşik Sağlık Sistemi (Sistema Único de Saúde - SUS), hükûmetin tüm kademeleri tarafından yönetilmekte ve sağlanmakta olup,[416] dünyada bu türdeki en büyük sistemdir.[417] Öte yandan, özel sağlık sistemleri tamamlayıcı bir rol oynamaktadır.[418] Kamu sağlık hizmetleri evrenseldir ve ülkenin tüm vatandaşlarına ücretsiz olarak sunulmaktadır. Ancak sağlık merkezleri ve hastanelerin inşası ve bakımı vergilerle finanse edilmekte ve ülke GSYİH'sinin yaklaşık %9'unu bu alandaki harcamalara harcamaktadır. 2021 yılında Brezilya'da her 1.000 kişiye 2,1 doktor ve 2,5 hastane yatağı düşüyordu.[419][420]
1988 yılındaevrensel sağlık hizmeti sisteminin kurulmasından bu yana kaydedilen tüm ilerlemelere rağmen, Brezilya'da hala birçok halk sağlığı sorunu bulunmaktadır. 2023 yılında,bebek ölüm oranı (%2,51) ve anne ölüm oranı (100.000 doğumda 197,3 ölüm) hala yüksekti.[421]
Kardiyovasküler hastalıklar (100.000 kişi başına 151,7 ölüm) vekanser (100.000 kişi başına 72,7 ölüm) gibi bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin sayısı da Brezilya nüfusunun sağlığı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Son olarak, araba kazaları, şiddet ve intihar gibi dışsal ancak önlenebilir faktörler ülkedeki tüm ölümlerin %14,9'una neden olmuştur.[421] Brezilya sağlık sistemi 2000 yılındaDünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından değerlendirilen 191 ülke arasında 125. sırada yer almıştır.[422]
Federal Anayasa ve Milli Eğitimin Esasları ve İlkeleri Kanunu,Birlik,eyaletler,Federal Bölge vebelediyelerin kendi eğitim sistemlerini yönetmeleri ve organize etmeleri gerektiğini belirler. Bu kamu eğitim sistemlerinin her biri, fonların yanı sıra mekanizmaları ve finansman kaynaklarını yöneten kendi bakımından sorumludur. Anayasa, devlet bütçesinin %25'ini, federal vergilerin ve belediye vergilerinin %18'ini eğitim için ayırmaktadır.[423]
IBGE'ye göre, 2019 yılında okuryazarlık oranı %93,4'tür. Bu da yaklaşık 11,3 milyon kişinin (%6,6) hâlâ okuma yazma bilmediği anlamına gelir.Rio de Janeiro veSanta Catarina gibi bazı eyaletlerde okuryazarlık oranı %97 civarındadır.[424] Ancak işlevsel okuryazarlık oranı %21,6'dır.[425] Okuma yazma bilmeyenlerin oranı nüfusun %13,87'sinin okuma yazma bilmediğiKuzeydoğu'da daha yüksekken,Güney'de nüfusun %3,3'ü okuma yazma bilmemektedir.[424][426]
Brezilya'nın özel kurumları daha seçkin olma ve daha kaliteli eğitim sunma eğilimindedir, bu nedenle birçok yüksek gelirli aile çocuklarını buralara göndermektedir. Sonuç, aşırı gelir farklılıklarını yansıtan ve sosyal eşitsizliği pekiştiren ayrıştırılmış bir eğitim sistemidir. Ancak, bu durumu değiştirmeye yönelik çabalar da etkisini göstermeye başlamıştır.[427]São Paulo Üniversitesi genellikleBrezilya ve Latin Amerika'nın en iyisi olarak kabul edilir.[428][429] Latin Amerika'daki en iyi 20 üniversitenin sekizi Brezilya'dadır ve bunların çoğu devlet üniversitesidir. Bir yükseköğretim kurumuna devam etmek, Eğitim Yönergeleri ve Esasları Kanunu tarafından zorunlu kılınmıştır.Anaokulu,ilkokul ve ortaokul eğitimi tüm öğrenciler için zorunludur.[430]
Brezilya'nın resmî dili, Brezilya Federal Cumhuriyeti Anayasası'nın 13. maddesine göre nüfusun neredeyse tamamının konuştuğu ve gazetelerde, radyoda, televizyonda ve iş ve idari amaçlar için kullanılan neredeyse tek dil olanPortekizcedir. Brezilya'nın Amerika kıtasında Portekizce konuşan tek ülke olması, bu dili Brezilya ulusal kimliğinin önemli bir parçası haline getirmekte ve İspanyolca konuşan komşularından farklı bir ulusal kültüre sahip olmasını sağlamaktadır.[431]
2002 tarihliişaret dili yasası,[434] hükûmet yetkililerinin ve kamu kurumlarınınBrezilya İşaret Dili olan Língua Brasileira dos Sinais ya da "LIBRAS" dilini kabul etmelerini ve bu dilde bilgi vermelerini gerektirmektedir. 2005 tarihli bir başkanlık kararnamesi[435] ise bunu genişleterek bu dilin eğitim vedil ve konuşma patolojisi müfredatının bir parçası olarak öğretilmesini zorunlu hale getirmiştir. LIBRAS öğretmenleri, eğitmenleri ve çevirmenleri tanınmış profesyonellerdir. Okullar ve sağlık hizmetleriişitme engellilere erişim ("bütünleştirme") sağlamalıdır.[436]
Ülke genelinde azınlık dilleri konuşulmaktadır. Yüz seksenKızılderili dili uzak bölgelerde konuşulmaktadır ve önemli sayıda diğer diller de göçmenler ve onların soyundan gelenler tarafından konuşulmaktadır.[433]São Gabriel da Cachoeira belediyesindeNheengatu (Tupi sözlüğü ve Portekizce temelli grameri olan ve güneydeki akrabasılíngua geral paulista ile birlikte bir zamanlar Brezilya'da önemli birlingua franca olan[437] ve şu anda tehlike altında olan birkreol dili),Baniwa ve Tucano dillerine Portekizce ile ortak resmi statü verilmiştir.[438]
Güney ve Güneydoğu bölgelerinde, atalarının ana dilleri Brezilya'ya taşınmış olan ve hala orada yaşayan, Portekiz dilinden etkilenen Alman (çoğunlukla bir Yüksek Almanca lehçesi olanBrezilya Hunsrückisch'i) ve İtalyan (çoğunlukla birVenedik lehçesi olanTalian) kökenli önemli topluluklar vardır.[439][440]Talianca resmi olarakRio Grande do Sul'un tarihi mirasıdır[441] ve iki Alman lehçesi birkaç belediyede ortak resmi statüye sahiptir.[442] İtalyanca daEspírito Santo eyaletindekiSanta Teresa veVila Velha'da etnik dil olarak tanınmakta ve okullarda zorunlu ikinci dil olarak öğretilmektedir.[kaynak belirtilmeli]
IBGE'ye (Brezilya Coğrafya ve İstatistik Enstitüsü) göre kentsel alanlar halihazırda nüfusun %84,35'ini barındırırken, Güneydoğu bölgesi 80 milyonu aşkın nüfusuyla en kalabalık bölge olmaya devam etmektedir.[443] Brezilya'daki en büyük kentsel yığılmalar sırasıyla 21.3, 12.5 ve 5.1 milyon nüfuslaSão Paulo,Rio de Janeiro veBelo Horizonte'dir ve hepsi Güneydoğu Bölgesinde yer almaktadır.[444][445][446]Espírito Santo'nun başkentiVitória veSanta Catarina[anlam ayrımı gerekli]'nın başkentiFlorianópolis hariç, eyalet başkentlerinin çoğunluğu kendi eyaletlerindeki en büyük şehirlerdir.[447]
Brezilya'nın temel kültürü, Portekiz İmparatorluğu ile olan güçlü kolonyal bağları nedeniylePortekiz kültüründen türemiştir.[450] Diğer etkilerin yanı sıra Portekizliler,Portekizceyi,Roma Katolikliğini vesömürge mimari tarzlarını tanıtmıştır. Brezilya kültürü aynı zamandaAfrika,yerli ve Portekizli olmayan Avrupa kültürleri ve geleneklerinden de güçlü bir şekilde etkilenmiştir.[451]
Brezilya kültürünün bazı yönleri, 19. ve 20. yüzyıllarda Brezilya'nın güney ve güneydoğusuna çok sayıda gelenİtalyan,Alman ve diğer Avrupalıların yanı sıraJapon,Yahudi veArap göçmenlerin katkılarından etkilenmiştir.[452] Yerli Kızılderililer Brezilya'nın dilini vemutfağını; Afrikalılar ise dilini, mutfağını,müziğini, dansını ve dinini etkilemiştir.[453]
Brezilyalı mimar Oscar Niemeyer tarafından federal başkent için tasarlananBrasília Katedrali, modern mimarinin bir örneğidir.
Brezilya mimarisi Avrupa'dan, özellikle de Portekiz'den etkilenmiştir.Pedro Álvares Cabral'ın 1500 yılında Brezilya'ya ayak bastığı zamana kadar uzanan 500 yıllık bir geçmişe sahiptir.Portekiz sömürge mimarisi Brezilya'ya gelen ilk mimari dalgadır.[457] Daha sonraki yüzyıllardaki tüm Brezilya mimarisinin temelini oluşturmuştur.[458] 19. yüzyılda,Brezilya İmparatorluğu döneminde, ülke Avrupa trendlerini takip etti veNeoklasik veGotik Uyanış mimarisini benimsedi. Ardından, 20. yüzyılda, özellikle Brasília'da, Brezilyamodernist mimariyi denedi.
Brezilya'nın kolonyal mimarisi, Brezilya'nın Portekizliler tarafından ilk kez keşfedildiği, fethedildiği ve yerleşildiği 16. yüzyılın başlarına dayanmaktadır. Portekizliler Brezilya'yı sömürgeleştirmek amacıyla Avrupa'da aşina oldukları mimariyi inşa ettiler. Brezilya şehirlerinde ve kırsalında kiliseler ve evler ve kaleler de dahil olmak üzere sivil mimariyi içeren Portekiz sömürge mimarisini inşa ettiler.[459]
19. yüzyıl boyunca Brezilya mimarisi, Neoklasik ve Gotik Uyanış mimarisi gibi daha fazla Avrupa tarzının Brezilya'ya girişine tanık oldu. Bu genellikle Brezilya'nın kendi mirasından gelen etkilerle karıştırılmıştır.[459] 1950'lerde Brezilya'nın iç kesimlerini kalkındırmak amacıylaBrasília'nın yeni bir federal başkent olarak inşa edilmesiyle modernist mimari ortaya çıkmıştır. MimarOscar Niemeyer hükûmet binalarını, kiliseleri ve sivil binaları modernist tarzda idealize etmiş ve inşa etmiştir.[460]
Brezilya müziği temel olarak Avrupalı, Yerli ve Afrikalı unsurların birleşiminden oluşmuştur.[461] On dokuzuncu yüzyıla kadar Portekiz, Brezilya müziğini inşa eden etkilerin çoğuna açılan kapıydı, ancak bu unsurların çoğu Portekiz kökenli değil, genellikle Avrupalıydı. Bunlardan ilki, Viyana klasisizminden etkilenen kutsal eserlerin yazarıJosé Maurício Nunes Garcia'dır.[462] Afrika unsurunun en büyük katkısı ritmik çeşitlilik ve bazı danslar ve enstrümanlar olmuştur.[461]
On sekizinci yüzyılın sonlarından bu yana popüler müzik olansamba, en tipik müzik olarak kabul edilmiş ve UNESCO kültür mirası listesinde yer almıştır.[463]Samba reggae,Maracatu,Frevo veAfoxê, yıllıkBrezilya karnavallarında ortaya çıkmalarıyla popülerleşen dört müzik geleneğidir.[464]Capoeira genelliklecapoeira müziği olarak adlandırılan ve genellikle halk müziğinin bir çağrı ve yanıt türü olarak kabul edilen kendi müziğiyle oynanır.[465]Forró, Brezilya'nın kuzeydoğusundakiFesta Junina sırasında öne çıkan bir halk müziği türüdür[466].Missouri Üniversitesinde Portekizce profesörü olan Jack A. Draper III,[467] Forró'nun kırsal bir yaşam tarzı için nostalji duygularını bastırmanın bir yolu olarak kullanıldığını savunmaktadır.[468]
Choro popüler bir enstrümantal müzik tarzıdır. Kökenleri 19. yüzyıl Rio de Janeiro'sudur. Bu tarz genellikle hızlı ve mutlu bir ritme sahiptir, incemodülasyonlarla karakterize edilir vesenkop vekontrpuanla doludur.[469]Bossa nova aynı zamanda 1950'ler ve 1960'larda geliştirilen ve popülerleşen Brezilya müziğinin iyi bilinen bir tarzıdır.[470] "Bossa nova" ifadesi kelimenin tam anlamıyla 'yeni trend' anlamına gelmektedir.[471] Samba ve cazın lirik bir füzyonu olan bossa nova, 1960'lardan itibaren geniş bir takipçi kitlesi edinmiştir.[472] Uluslararası alanda tanınan bazı Brezilyalı müzisyenler arasındaCarmen Miranda,Tom Jobim,João Gilberto,Sérgio Mendes & Brasil 66,Eumir Deodato,Kaoma,Sepultura veOlodum gibi isimler yer alır.
Brezilya'nın en önemli edebiyat ödülü,Portekizce konuşulan dünyanın geri kalanıyla paylaştığıCamões Ödülü'dür. 2016 yılı itibarıyla Brezilya'nın bu ödülü alan on bir yazarı bulunmaktadır.[482] Brezilya'nın kendi edebiyat akademisi de bulunmaktadır:Brezilya Edebiyat Akademisi, ulusal dil ve edebiyatın bakımını sürdürmeyi amaçlayan kâr amacı gütmeyen bir kültür kuruluşudur.[483]
Brezilya film endüstrisi 19. yüzyılın sonlarında,Belle Époque'un ilk günlerinde başlamıştır. Yirminci yüzyılın başlarında ulusal film prodüksiyonları yapılırken,Rio de Janeiro'da turizmi teşvik etmek amacıylaRio the Magnificent gibi Amerikan filmleri çekilmiştir.[484]Adhemar Gonzaga'nın üretken stüdyo Cinédia aracılığıyla yapımcılığını üstlendiğiLimite (1931) veGanga Bruta (1933) filmleri gösterime girdiklerinde ilgi görmemiş ve gişede başarısız olmuşlardır. Ancak günümüzde bu filmler, Brezilya sinema tarihinin en iyi yapımları arasında kabul edilmektedir.[485] 1941 yapımı tamamlanmamış filmIt's All True, ikisi Brezilya'da çekilen veOrson Welles tarafından yönetilen dört bölüme ayrılmıştır. Getúlio Vargas'ın Estado Novo hükûmeti sırasında Amerika Birleşik Devletleri'ninİyi Komşuluk Politikası'nın bir parçası olarak üretilmiştir.
Fransız Sanat Misyonu 1816'da Brezilya'ya gelerek saygın Académie des Beaux-Arts'ı örnek alan, hem sanatçılar hem de zanaatkârlar için modelistlik, dekorasyon, marangozluk gibi faaliyetler için mezuniyet kursları düzenleyen veJean-Baptiste Debret gibi sanatçıları getiren bir sanat akademisi kurulmasını önermiştir.[496]
İmparatorluk Güzel Sanatlar Akademisinin kurulmasıyla birlikte 19. yüzyıl boyunca yeni sanatsal akımlar ülke geneline yayılmış ve daha sonra 1922 yılındaModern Sanat Haftası adı verilen etkinlik akademik gelenekten koparak modernist sanatlardan etkilenen milliyetçi bir akım başlatmıştır.[497]
Brezilya'da tiyatronun kökenleri, 16. yüzyılda Katolik doktrininin yayılması için tiyatronun kullanıldığıCizvit yayılma dönemine dayanmaktadır. 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa kökenli tiyatro yazarları saray ya da özel gösteriler için sahnedeydi.[499] 19. yüzyılda oyun yazarlarıGonçalves Dias veMartins Pena performanslarıyla tanınıyordu.[500] Ayrıca çok sayıda opera ve orkestra da vardı. Brezilyalı orkestra şefiCarlos Gomes,Il Guarany gibi operalarla uluslararası alanda tanınmıştır. 19. yüzyılın sonunda, orkestrasyonlu dramaturjilere şefChiquinha Gonzaga gibi ünlü sanatçıların şarkıları eşlik ediyordu.[501]
Daha 20. yüzyılın başlarında tiyatroların, girişimcilerin ve aktör şirketlerinin varlığı söz konusuydu. 1940 yılında Paschoal Carlos Magno ve öğrenci tiyatrosu, komedyenler grubu ve Teatro Brasileiro de Comédia'nın kurucuları olan İtalyan aktörlerAdolfo Celi, Ruggero Jacobbi ve Aldo Calvo Brezilya tiyatrosunu yeniledi. 1960'lardan itibaren, sosyal ve dini konulara adanmış bir tiyatro katıldı. Bu aşamada en önde gelen yazarlar Jorge Andrade veAriano Suassuna idi.[500]
Brezilya mutfağı, ülkenin yerli ve göçmen nüfusunun farklı karışımını yansıtacak şekilde bölgelere göre büyük farklılıklar göstermektedir. Bu durum, bölgesel farklılıkların korunduğu ulusal bir mutfak yaratmıştır.[502] En iyi bilinen Brezilya yemeklerinden bazıları ülkenin ulusal yemeği olarak kabul edilenFeijoada[503] ve genelliklerodízio tarzında servis edilen bir tür barbekü olanChurrasco'dur. Diğer yöresel yiyecekler arasında beijú,feijão tropeiro,vatapá,moqueca,polenta (İtalyan mutfağından) veacarajé (Afrika mutfağından) bulunmaktadır.[504] Ulusal içecekkahvedir,cachaça ise Brezilya'nın yerlilikörüdür. Cachaça şeker kamışından damıtılır ve ulusal kokteylCaipirinha'nın ana maddesidir.[505]
Tipik bir öğün çoğunluklasığır etlipirinç ve fasulye,salata,patates kızartması vesahanda yumurtadan oluşur.[506] Genellikle manyok unu (farofa) ile karıştırılır. Kızarmış patates, kızarmış manyok, kızarmış muz, kızarmış et ve kızarmış peynir öğle yemeğinde çok sık yenir ve çoğu tipik restoranda servis edilir.[507] Popüler atıştırmalıklarpastel (kızarmış hamur işi),coxinha (tavuk kroketin bir çeşidi),pão de queijo (peynirli ekmek ve manyok unu /tapyoka),pamonha (mısır ve süt ezmesi),esfirra (Lübnan hamur işinin bir çeşidi),kibbe (Arap mutfağından),empanada (hamur işi) ve empada, karides veya palmiye kalbi ile doldurulmuş küçük tuzlu turtalar.
Radyo yayıncılığı 7 Eylül 1922'de dönemin Devlet Başkanı Pessoa'nın bir konuşmasıyla başlamış ve 20 Nisan 1923'te "Rio de Janeiro Radyo Topluluğu"nun kurulmasıyla resmiyet kazanmıştır.[513] Brezilya'da televizyon resmi olarak 18 Eylül 1950 tarihindeAssis Chateaubriand tarafındanTV Tupi'nin kurulmasıyla başlamıştır.[514] O tarihten itibaren televizyon ülkede büyüyerekGlobo,SBT,Record,Band veRedeTV! gibi büyük ticari yayın ağları oluşturdu.
^Brezilya nüfus sayımı, Doğu Asya kökenli insanları tanımlamak için ırksal bir kategori olarak “amarela” (veya Türkçede “sarı”) terimini kullanmaktadır. Dolayısıyla bu kategori, beyaz kategorisine dahil olan Batı Asyalılar/Araplar ve Güney Asyalılar gibi diğer Asya kökenlileri hariç tutmaktadır.
^"Country and Lending Groups". World Bank. 18 Mart 2011 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:5 Mart 2011.Uppermiddle Income defined as a per capita income between $3,976 – $12,275
^abFausto, Carlos (2000). Zahar, Jorge (Ed.).Os Índios antes do Brasil [Brezilya'dan önceki Kızılderililer] (Portekizce). Jorge Zahar Editor. ss. 45-46, 55.ISBN978-85-7110-543-0.
^Gomes, Mercio P.The Indians and Brazil University Press of Florida 20000-8130-1720-3 s. 28–29
^Meuwese, Mark "Brothers in Arms, Partners in Trade: Dutch-Indigenous Alliances in the Atlantic World, 1595-1674" Koninklijke Brill NV 2012978-90-04-21083-7Bölüm III
^Richard Middleton and Anne Lombard "Colonial America: A History to 1763" Wiley-Blackwell Publishing 1st edition 1992978-1-4443-9628-7 Bölüm 2, Kısım 4 (son, son sayfa ve bir önceki sayfanın yarısı)Google Kitaplar'da görüntüle 29 Kasım 2023 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
^George Richard Potter; Henry Clifford Darby; Harold Fullard (1957).The New Cambridge Modern History. 1.3. CUP Archive. s. 498. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:16 Ekim 2015.
^Scott, Rebecca and others,The Abolition of Slavery and the Aftermath of Emancipation in Brazil, Duke University Press 19880-8223-0888-6Seymour Drescher, Böl. 2: "Brazilian Abolition in Comparative Perspective"
^Triner, Gail D. "Banking and Economic Development: Brazil, 1889-1930" Palgrave 2000, s. 69-740-312-23399-X
^Needell, Jeffrey D. "A Tropical Belle Epoque: Elite Culture and Society in Turn-of-the-Century Rio de Janeiro" Cambridge University Press 2010, s. 10, 12
^David R. Mares; "Violent peace: militarized interstate bargaining in Latin America"Columbia University Press 2001 Bölüm 5 s. 125
^E. Bradford Burns;A History of Brazil Columbia University Press 1993 s. 352978-0-231-07955-6
^Dulles, John W.F.Anarchists and Communists in Brazil, 1900–1935 University of Texas Press 20120-292-74076-X
^Frank M. Colby, Allen L. Churchill, Herbert T. Wade & Frank H. Vizetelly;The New international year book Dodd, Mead & Co. 1989, s. 102 "The Fascist Revolt"
^Bourne, RichardGetulio Vargas of Brazil, 1883-1954 C. Knight 1974, s. 77
^Scheina, Robert L.Latin America's Wars Vol.II: The Age of the Professional Soldier, 1900–2001. Potomac Books, 20031-57488-452-2 Part 9; Ch. 17 – World War II, Brazil, and Mexico, 1942–45
^Thomas M. Leonard & John F. Bratzel;Latin America during World War II Rowman & Littlefield Publishers Inc. 2007 p. 150
^Mónica Hirst &Andrew Hurrell;The United States and Brazil: A Long Road of Unmet Expectations, Taylor & Francis Books 20050-415-95066-X pp. 4–5
^Castro, Celso; Izecksohn, Vitor; Kraay, Hendrik (2004),Nova história militar brasileira, Fundação Getúlio Vargas, ss. 13-14,ISBN978-85-225-0496-1
^Richard Young, Odile Cisneros "Historical Dictionary of Latin American Literature and Theater" Scare Crow Press 2011, s. 224, 2nd §Google Kitaplar'da görüntüle 29 Kasım 2023 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
^Article 24 Haziran 2016 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.Financial Times (18 Nisan 2016) Brezilya'da, Cumhurbaşkanı Dilma'ya karşı azil süreci başlatılmasına ilişkin kararın oylanacağı günün siyasi atmosferi hakkında. 2. ila 4. paragraflar.
^"Brazil".G20 Climate Risk Atlas (İngilizce). 19 Ekim 2021. 26 Şubat 2025 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.
^ab"Brazil".World Bank (İngilizce). 6 Mayıs 2023 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.
^UNDP Climate Change Adaptation (13 Ağustos 2012)."Brazil".www.adaptation-undp.org (İngilizce). 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2025.
^"Atlantic Forest, Brazil".Map: Biodiversity hotspots. BBC News. 1 Ekim 2004. 19 Temmuz 2008 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:12 Haziran 2008.
^Capobianco, João Paulo."Biodiversity in the Atlantic Forest".Brazil on CD-ROM and Internet. Ministry of External Relations. 15 Aralık 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2007.
^"City Mayors". 1 Ekim 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Temmuz 2007.Brazil federal, state and local government
^Fontaine, Edward (1872). "Contributions to the Physical Geography of the Mississippi River, and Its Delta".Journal of the American Geographical Society of New York.3: 343-78.doi:10.2307/196424.ISSN1536-0407.JSTOR196424.
^Georges D. Landau, "The Decision-making Process in Foreign Policy: The Case of Brazil", Center for Strategic and International Studies: Washington DC: March 2003
^da Cunha Melo, Leopoldo (Ocak 1948)."Conceituação de "Território Federal" como unidade política" ["Federal Bölge" kavramının siyasi bir birim olarak kavramsallaştırılması](PDF).Boletim Geográfico (Portekizce).5 (58): 1128-1133. 20 Ekim 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF)26 Ekim 2023.
^Porto, Jadson Luís Rebelo (Mart 1999)."Os territórios federais e a sua evolução no Brasil" [Brezilya'daki federal bölgeler ve bunların gelişimi](PDF).Revista de Educação, Cultura e meio ambiente (Portekizce).III (15). 17 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF)26 Ekim 2023.
^"6. Brazil".Gıda ve Tarım Örgütü (FAO). 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:3 Ekim 2022.Brezilya, çeşitli doğal kaynaklar açısından zengindir ve kalay, demir cevheri ve fosfat üretiminde dünya lideridir. Ülke, elmas, manganez, krom, bakır, boksit ve diğer birçok mineralin büyük yataklarına sahiptir.
^OECD; Organisation for Economic Co-operation and Development; Organisation for Economic Co-Operation and Development Staff (2001).OECD Economic Surveys: Brazil 2001. OECD Publishing. s. 193.ISBN978-92-64-19141-9. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:16 Haziran 2015.
^"Relatorio Operacional 2018"(PDF).Aeroporto Internacional de São Paulo. 2 Ağustos 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi:19 Haziran 2024.
^Pena, Sérgio D. J.; Bortolini, Maria Cátira (1 Nisan 2004). "Pode a genética definir quem deve se beneficiar das cotas universitárias e demais ações afirmativas?".Estudos Avançados.18 (50): 31-50.doi:10.1590/S0103-40142004000100004.hdl:10183/19857.
^Maria Stella Ferreira-Levy (1974). "O papel da migração internacional na evolução da população brasileira (1872 a 1972)".Revista de Saúde Pública.8 (supl): 49-90.doi:10.1590/S0034-89101974000500003., Tablo 2, s. 74.(Portekizce)
^Zirin, 2014. Bölüm 2,"The Beginning of the 'Mosaic'" Kısmı.
^Silvia Ferabolli (25 Eylül 2014).Arab Regionalism: A Post-Structural Perspective. Routledge. s. 151.ISBN978-1-317-65803-0.According to estimates by the Brazilian Institute of Geography and Statistics (IBGE), countersigned by the League of Arab States, Brazil has the largest Arab colony outside their countries of origin. There are estimated 15 million Arabs living in Brazil today, with some researchers suggesting numbers around 20 million.
^Paul Amar (15 Temmuz 2014).The Middle East and Brazil: Perspectives on the New Global South. Indiana University Press. s. 40.ISBN978-0-253-01496-2.there are, according to the Ministry of Foreign Affairs, more than sixteen million Arabs and descendants of Arabs in Brazil, constituting the largest community of Arabs descent outside the Middle East.
^Bercito, Diogo (8 Haziran 2021)."From Beirut to Brazil".CCAS (İngilizce). 7 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2023.
^"Brazil".International Religious Freedom Report. U.S. Department of State. 8 Kasım 2005. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:8 Haziran 2008.
^"Physicians (per 1,000 people)".World Health Organization's Global Health Workforce Statistics. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2025.
^Laplane, Mario (14 Mayıs 2019)."Efforts towards inclusion".D + C, Development and cooperation. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2025.
^Campbell, Lyle; Grondona, Verónica; Muysken, Peter (2012). "Contacts between indigenous languages in South America".The Indigenous Languages of South America: A Comprehensive Guide. Walter de Gruyter. s. 247.ISBN978-3-11-025803-5.Nheengatú (also called língua geral of Amazonia, or lingua Brasilica) originated in the 17th century in what are now the states of Pará Maranhão, as lingua franca on the basis of Tupinambá lexicon but with strong grammatical influence from Portuguese, also due to intervention by Jesuit missionaries [...] Around 1700 it was spoken in a large area in Brazil, as a contact language between whites and indians, but it lost some support with the expulsion of the Jesuits in 1758 [...] Its sister language in the colonial period was Língua Geral Paulista (in the state of São Paolo) a lingua franca which is now extinct.
^Leandro Karnal,Teatro da fé: Formas de representação religiosa no Brasil e no México do século XVI, São Paulo, Editora Hucitec, 1998; available onfflch.usp.br 24 Temmuz 2013 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
^"Jack A. Draper III".Romance Languages and Literatures: University of Missouri. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Temmuz 2025.
^Draper, Jack A. III (2010).Forró and redemptive regionalism from the Brazilian northeast: popular music in a culture of migration. New York: Lang.ISBN978-1-4331-1076-4.OCLC643568832.
^Candido; Antonio. (1970)Vários escritos. São Paulo: Duas Cidades. s. 18
^Caldwell, Helen (1970)Machado de Assis: The Brazilian Master and his Novels. Berkeley, Los Angeles and London, University of California Press.
^Fernandez, Oscar Machado de Assis: The Brazilian Master and His Novels TheModern Language Journal, c. 55, s. 4 (Nisan 1971), ss. 255-56
^Beatriz Mugayar Kühl,Arquitetura do ferro e arquitetura ferroviária em São Paulo: reflexões sobre a sua preservação, s. 202. Atelie Editorial, 1998.
^Daniel Balderston and Mike Gonzalez,Encyclopedia of Latin American and Caribbean Literature, 1900-2003, s. 288. Routledge, 2004.
^Sayers,Portugal and Brazil in Transitn, "Literature". U of Minnesota Press, 1 Ocak 1999.
^Marshall C. Eakin and Paulo Roberto de Almeida,Envisioning Brazil: A Guide to Brazilian Studies in the United States: "Literature, Culture and Civilization". University of Wisconsin Press, 31 Ekim 2005.
^Tose, Juliano."Editorial".Contracampo – revista de cinema. Revista Contracampo. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:19 Ekim 2015.
^Amaral, Aracy; Kim Mrazek Hastings (1995). "Stages in the Formation of Brazil's Cultural Profile".Journal of Decorative and Propaganda Arts. Cilt 21. ss. 9-25.doi:10.2307/1504129.JSTOR1504129.
^Sevcenko, Nicolau. Pindorama revisitada: cultura e sociedade em tempos de virada. Série Brasil cidadão. Editora Peirópolis, 2000. ss. 39-47
^Barbosa, Lívia (2007). "Feijão com arroz e arroz com feijão: o Brasil no prato dos brasileiros".Horizontes Antropológicos.13 (28). ss. 87-116.doi:10.1590/S0104-71832007000200005.
^Martin Campbell-Kelly; William F. Aspray; Jeffrey R. Yost; Honghong Tinn; Gerardo Con Díaz (2023).Computer: A History of the Information Machine. Taylor & Francis.ISBN978-1-00-087875-2.
^"Football in Brazil".Goal Programme. International Federation of Association Football. 15 Nisan 2008. 4 Haziran 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
^Zirin, 2014. Bölüm 4"Futebol: The Journey from Daring to Fear"
^Donaldson, Gerald."Emerson Fittipaldi".Hall of Fame. The Official Formula 1 Website. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
^Donaldson, Gerald."Nelson Piquet".Hall of Fame. The Official Formula 1 Website. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
^Donaldson, Gerald."Ayrton Senna".Hall of Fame. The Official Formula 1 Website. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
^"Beach Soccer". International Federation of Association Football. 23 Haziran 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
^"Futsal". International Federation of Association Football. 3 Haziran 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
^"1950 FIFA World Cup Brazil".Previous FIFA World Cups. International Federation of Association Football. 3 Haziran 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:6 Haziran 2008.
O império marítimo português 1415-1825. São Paulo: Companhia das Letras, 2002.85-359-0292-9
Bueno, Eduardo.Brasil: uma História. São Paulo: Ática, 2003.85-08-08213-4
Calmon, Pedro.História da Civilização Brasileira. Brasília: Senado Federal, 2002
Carvalho, José Murilo de.D. Pedro II. São Paulo: Companhia das Letras, 2007
Coelho, Marcos Amorim.Geografia do Brasil. 4. bas. São Paulo: Moderna, 1996
Diégues, Fernando.A revolução brasílica. Rio de Janeiro: Objetiva, 2004
Enciclopédia Barsa. Cilt 4: Batráquio – Camarão, Filipe. Rio de Janeiro: Encyclopædia Britannica do Brasil, 1987
Ermakoff, George (2006).Rio de Janeiro – 1840-1900 – Uma crônica fotográfica (Portekizce). Rio de Janeiro: G. Ermakoff Casa Editorial.ISBN978-85-98815-05-3.
Fausto, Boris and Devoto, Fernando J.Brasil e Argentina: Um ensaio de história comparada (1850-2002), 2nd ed. São Paulo: Editoria 34, 2005.85-7326-308-3
Alencastro Felipe, Luiz Felipe de.The Trade in the Living: The Formation of Brazil in the South Atlantic, Sixteenth to Seventeenth Centuries (SUNY Press, 2019)
Alves, Maria Helena Moreira (1985).State and Opposition in Military Brazil. Austin, TX: University of Texas Press.
Amann, Edmund (1990).The Illusion of Stability: The Brazilian Economy under Cardoso. World Development (s. 1805-19).
.jpg)
_restored.jpg)
.jpg)
_-_48153967707.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
