Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Bozon

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Parçacık fiziğinde,bozonlarBose-Einstein yoğunlaşmasına uyanparçacıklardır;Satyendra Nath Bose veEinstein'a atfen isimlendirilmişlerdir.Fermi-Dirac istatistiklerine uyanfermiyonların tersine, farklı bozonlar aynıkuantum konumunu işgal eder. Böylece, aynı enerjiye sahip bozonlar uzayda aynı mekânı işgal edebilirler. Bu nedenle her ne kadar parçacık fiziğinde her iki kavram arasındaki ayrım kesin belirgin değilse de,fermiyonlar geneldemadde ile bileşikken, bozonlar sıklıklagüç taşıyıcı parçacıklardır.

Bozonlar yafotonlar gibielementer ya damezonlar gibikarşıt olabilirler. Buçuklu tam sayılıspinlere sahip olan fermiyonların aksine; tüm gözlenen bozonlar tam sayılı spinlere sahiptir.

Spin-istatistik teoremine göre; herhangi bir mantıklıRelativistik Kuantum Alan Teorisinde, buçuklu-tamsayılı parçacıkları olan spinler fermiyonken, tam sayılı spinlere sahip olan parçacıklar bozondurlar.

Çoğu bozonlarbileşik parçacıklar olmakla birlikte,Standart Model içinde beş temel bozon vardır:

Ayar bozonlarının aksine, Graviton henüz deneysel olarak gözlemlenmemiştir.Süperakışkanlık ve diğerBose-Einstein yoğunlaşmaları uygulamalarında bileşik bozonlar önemlidir.

Tanım ve temel özellikler

[değiştir |kaynağı değiştir]
İki bozon bulunduran bir boyutlu bir sistemin dalga denklemi. Sonsuz kuyu potensiyelinin n=1 ve n=3 enerji durumlarını içerir.

Tanım olarak, bozonlar Bose-Einstein istatistikleri'ne uyan parçacıklardır; iki bozon yer değiştirdiğindedalga denklemi değişmez. Fermiyonlar iseFermi-Dirac istatistikleri vePauli dışlama prensibine uyar: iki fermiyon aynıkuantum durumuna sahip olamaz, sonuç olarak fermiyonun bu özelliğinden dolayı maddenin "katılığı" ya da "direngenliği" gözlenir. Fermiyonlar maddenin yapı taşı olarak bilinirken, bozonlar etkileşimin yapı taşıkuvvet taşıyıcı) veyaradyasyonu meydana getiren olarak bilinirler. Bozonlarınalanı,kanonik değişim ilişkisine uyanalandır.

Bose-Einstein yoğunlaşması,laser,maser vesüperakışkan helyum-4ün özellikleri bozon istatistiğinden kaynaklanır. Başka bir sonucu dafoton gazının termal dengedeki tayfı olanPlanck tayfıdır. Örneklerden birikara cisim ışıması, bir başka örnek ise bugünarka plan mikrodalga ışıması olarak gözlenen Evren'in erken opak dönemimdeki termal ışımasıdır. Temel parçacıklar arasındaki etkileşimetemel etkileşimler denir. Zahirî bozonların gerçek parçacıklarla temel etkileşimleri bilinen tümkuvvetleri meydana getirir.

Bilinen tüm temel ve bileşik parçacıklar spinlerine bağlı olarak fermiyon ya da bozondur:yarım tam sayı spinli parçacıklar fermiyon, tam sayı spinli parçacıklar bozondur. Göreceli olmayanakuantum mekaniğini çerçevesinde bu tamamen deneysel bir gözlemdir. Ancakgöreceli kuantum mekaniğindespin istatistikleri teoremi, yarım tam sayı spinli parçacıkların bozon olamayacağını ve tam sayı spinli parçacıkların da fermiyon olamayacağını göstermiştir.

Büyük sistemlerde bozonik ve fermiyonik istatiklerin arasındaki fark, sadece yüksek yoğunluklarda (dalga denklerlerinin çakışma durumunda) ortaya çıkar. Düşük yoğunluklarda her iki istatistiklik deklasik mekanik tarafından tanımlananMaxwell-Boltzmann istatistikleri ile açıklanabilir.

Temel bozonlar

[değiştir |kaynağı değiştir]

Gözlenen tümtemel parçacıklar fermiyon ya da bozondur. Gözlenen temel bozonlarayar bozonları:fotonlar,gluonlar ileW ve Z bozonlarıdır.

Bunlara ek olarak standart modelHigss mekanizması sonucu diğer parçacıkların kütleye sahip olmalarını sağlayanbozonunın olduğunu iddia eder.

Son olarak, kuantum yerçekimine birçok yaklaşım yerçekimi kuvvetinin taşıyıcısı olan iki spinligraviton olduğunu iddia eder.

Bileşik bozonlar

[değiştir |kaynağı değiştir]

Bileşik parçacıklar (atomlar,çekirdekler vehadronlar gibi) yapı taşlarına bağlı olarak bozon ya da fermiyon olabilirler. Daha net olarak spin ve istatistiksel ilişkilerden dolayı çift sayıda fermiyon içeren parçacıklartam sayı spine sahip olacağından bozondurlar.

Örneğin;

  • Fermiyonik bir tanekuark ve bir tane karşı kuark içerenmezon bozondur.
  • Karbon-12nin çekirdeği altıproton ve altınötron (hepsi fermiyondur)) içerdiğinden bozondur.
  • Helyum-4 atomu iki proton, ikielektron ve iki nötron içerir ve bu sebepten bozondur.

Potansiyellerle bağlanan temel parçacıklardan meydana gelen bileşik parçacıklardaki bozon sayısının parçacığın bozon ya da fermiyon olması üzerine bir etkisi yoktur.

Birleşik parçacıkların (ya da sistemin) fermiyonik ya da bozonik özelliği büyük uzaklıklarda (sistemle kıyaslandığında) gözlenir. Boyutsal yapısının önemli olduğu yakınlıkta, bileşik parçacık (ya da sietem) bileşenlerine göre davranış özelliği gösterir. Örneğin iki taneHelyum-4 atomu eğer helyum atomunun kendi iç yapısıyla (~10−10m) kıyaslanırsa, Helyum-4'ün bozonik özelliklerine rağmen uzayda aynı yerde bulunamazlar. Bu sebepten sıvı helyumun, normalsıvı maddelerle kıyasla sonlu bir yoğunluğu vardır.

Diğer bozonlar

[değiştir |kaynağı değiştir]

Graviton standart modelde olmasa da oldukça kabul edilebilir teorik birAyar Bozonudur. Ancak gravitonun doğası gereği fiziksel olarak algılanması (ölçülmesi) mümkün değildir.

Ayrıca bakınız

[değiştir |kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
Temel
Fermiyonlar
Kuarklar
Leptonlar
Nötrinolar
Diğer
Bozonlar
Ayar
Skaler
Diğer
Varsayımsal
Süpereşler
Gauginolar
Diğer
Diğer
Bileşik
Hadronlar
Baryonlar /Hiperonlar
Mezonlar /Kuarkonyumlar
Egzotik hadronlar
Diğer
Varsayımsal
Varsayımsal baryonlar
Varsayımsal mezonlar
Diğer
Sanki parçacıklar
Listeler
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bozon&oldid=34596389" sayfasından alınmıştır
Kategori:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp