Bilimkurgu,[1][2][3][4][5][6][7]bilim kurgu[8] ya dabilim-kurgu,[9] yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin bugün olası olmayanbilim veteknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Bilimkurgu bazen geçmişi de kurgulayabilir. Bilimkurgukitap,sanat eserleri,televizyon,film,bilgisayar oyunları,tiyatro eserleri ve diğer kitle iletişim araçlarında bulunabilir. Yapısal ve pazarlama bağlamında bilimkurgu güncel gerçeklik içinde bulunmayacak kurgusal ögeler içeren yaratıcı çalışmaları tanımlamak için kullanılabilir. Bu tanımlamafantastik,korku ve ilgili türleri de içerir.[10]
Bilimkurgu eserlerinin fantastik eserlerden farkıhikâye kapsamındaki kurgusal ögelerin çoklukla doğa kanunları üzerine yapılmış bilimsel önermeler ya da ispatlar dahilinde olası olmasıdır (yine de hikâyedeki bazı ögeler hâlâ tamamen yaratıcı kurgulardan ibarettir). Böylesi farklılıkların sonuçlarını keşfetmek bilimkurgunun, onu "fikirlerin edebiyatı"[11] yapan geleneksel amacıdır. Bilimkurgu çoklukla, bilinen gerçekliğe aykırı kurgulamalar içindeki alternatif olasılıklar[12] hakkında eğlendirici ve rasyonel olarak yazmak üzerine kuruludur.
Bu kurgulamalar:
Gelecek, alternatif zaman dilimleri ya da bilinen tarih ve arkeolojik kayıtlarla çelişen geçmiş zaman kurgulamaları.
Bilinen doğa yasalarına aykırı teknoloji ve bilimsel kurallar içeren hikâyeler[14]
Zamanda yolculuk ya dapsiyonik,nanoteknoloji gibi yeni teknolojiler, ışık hızı üzerinde seyahat,robotlar ya da yeni politik ya da sosyal sistemler (örnek: birdistopya) gibi yeni bilimsel kuralların keşfi ya da uygulanmasını içeren hikâyeler.[15]
Bilimkurgu çok çeşitli alt türleri ve temaları içerdiğinden tanımını yapmak zordur.
Yazar ve editör Damon Knight "bilimkurgu söylediğimiz zaman gösterdiğimiz şeydir"[16] demiştir. YazarMark C. Glassy tarafından yapılan bir tanımlama bilimkurgu tanımınıpornografiye benzetir: "Onun ne olduğunu bilmezsiniz ama onu görünce tanırsınız."[17]Vladimir Nabokov, eğer tanımlamalarımızı çok dikkatli yaparsakWilliam Shakespeare'inThe Tempest adlı oyununun bilimkurgu olarak kabul edilmesi gerektiğini söylemiştir.[18]
Bilimkurgu yazarıRobert A. Heinlein'e göre bilimkurgunun kısa ve kullanışlı bir tanımı, "gelecekteki olası olaylar hakkında, tamamen, gerçek dünya, geçmiş ve gelecek ile ilgili yeterli bilgiye, doğa ve bilimsel yöntemin tam olarak anlaşılmasına dayalı gerçekçi kurgular"dır.[19] Rod Serling'in tanımı şöyledir: "Fantastik imkansızın olası yapılmasıdır. Bilimkurgu ise olanaksızın mümkün kılınmasıdır."[20] Lester Del Rey ise şöyle yazar: "Sadık bir hayranı bile bilimkurgunun ne olduğunu açıklamakta zorlanır, tam ve tatminkar bir açıklamasının olmaması ise bilimkurgunun kolayca tanımlanabilecek sınırlarının olmamasındandır."[21]
Forrest J. Ackerman 1954 yılında ilk olarak "sci-fi" (kısaltma: science fiction) terimini kullanmıştır.[22] Bilimkurgu popüler kültüre girdikçe bu alanda aktif olan yazarlar ve bilimkurgu hayranları bu terimi düşük bütçeli, düşük teknolojili ve kalitesiz filmlerle özdeşleştirmişlerdir.[23][24][25] 1970'lerde Terry Carr ve Damon Knight gibi bilimkurgu eleştirmenleri "sci-fi" terimini çalıntı ve kalitesiz çalışmaları gerçek bilimkurgu eserlerinden ayırt etmek için kullanıyorlardı.[26] 1978 civarında Susan Wood ve diğerleri terimin İngilizcedeki telaffuzundan esinlenerekskiffy kelimesini türettiler. Peter Nicholls bilimkurgu yazar ve okurları arasındaki yaygın tercihin "SF" (ya da "sf") kısaltmasını kullanmak olduğunu yazar.[27] David Langford'un aylıkfanziniAnsible'da, "Diğerlerinin Bizi Gördüğü Gibi..." adında, bilimkurgu türü dışındaki insanların bilimkurguyu aşağılamak için kullandıkları sayısız "sci-fi" örneklerini sunan düzenli bir köşe vardır.[28]
İlk bilimkurgu eserleri olarak 2. yüzyıldaLucian'ınTrue History'si[29][30][31],[32][33]1001 Gece Masalları'ndaki bazı hikâyeler,[34][35] 10. yüzyıldaThe Tale of the Bamboo Cutter,[35] 13. yüzyılda Ibn al-Nafis 'inTheologus Autodidactus'u,[36]Cyrano de Bergerac'ınVoyage de la Terre à la Lune'u ve 17. yüzyıldaDes états de la Lune et du Soleil görülmesine rağmen dünyayı kurgu ve hikâyecilik vasıtasıyla anlama konusunda bilimkurgunun öncülleri mitolojiye dayanır.Akıl çağı ve modern bilimin gelişmesini takibenVoltaire'inMicromégas'ı,Jonathan Swift'inGulliver'in Seyahatleri[37] veKepler'inSomnium'u ilk gerçek bilimkurgu örneklerindendir.SomniumCarl Sagan veIsaac Asimov tarafından ilk bilimkurgu hikâyesi olarak gösterilir.[kaynak belirtilmeli] Aya yapılan bir yolculuğu ve oradan dünyanın hareketinin nasıl göründüğünü anlatır.
18. yüzyıldaromanın bir edebiyat türü olarak gelişmesini takiben 19. yüzyıl başlarındaMary Shelley'in kitaplarıFrankenstein veThe Last Man bilimkurgu roman formunun tanımlanmasına yardımcı olmuş,[38] ardındanEdgar Allan Poe aya seyahat ile ilgili bir hikâye yazmıştır.[39] 19. yüzyıl boyunca daha başka örnekler de ortaya çıkmıştır.Elektrik,telgraf ve yeni ulaşım teknolojilerinin doğuşuyla birlikteJules Verne veH. G. Wells gibi yazarlar bilimkurgu camiasında yaygın kabul gören yeni bir tür yarattılar.[40] Bu tür 19. yüzyıl sonlarında Britanya'da "bilimsel macera" olarak adlandırılıyordu. Edwin Abbott'un 1884'te yayınladığıFlatland: A Romance of Many Dimensions gibi örneklerle bu tür çeşitlendi. "Bilimsel macera" terimi 20. yüzyıl başlarına kadar Olaf Stapledon gibi yazarlarca kullanılmaya devam etti.
20. yüzyıl başlarında ortaya çıkan ucuz bilimkurgu dergileri çoğunluğu Amerikalı olan veAmazing Stories dergisinin kurucusu Hugo Gernsback'ten etkilenen yeni bir yazar kuşağının doğmasına yardım etti.[41] 1930'ların sonlarında John W. Campbell'inAstounding Science Fiction dergisinin editörlüğüne gelmesiyle birlikte New York City'deFuturians adıyla anılan, içlerindeIsaac Asimov, Damon Knight, Donald A. Wollheim, Frederik Pohl, James Blish, Judith Merril gibi isimlerin de bulunduğu büyük bir yazar kitlesi oluştu.[42] Bu dönemin diğer tanınmış yazarlarıRobert A. Heinlein,Arthur C. Clarke, A. E. van Vogt veStanislaw Lem'dir. Campbell'inAstounding'in başında bulunduğu dönem bilimkurgunun altın çağı olarak kabul edilir. Bu dönemin karakteristik özelliği bilimsel başarılar ve gelişmeyi öven katı bilimkurgu hikâyeleridir.[41] Bu dönem savaş sonrası teknolojik ilerlemelere kadar sürmüştür, sonrasında Pohl'ün yönetimindekiGalaxy gibi dergiler ve yeni bir yazarlar kuşağı Campbell tarzının dışında eserler vermeye başladılar.
1950'lerdeBeat kuşağı içindeWilliam S. Burroughs gibi kurgusal yazarlar bulunuyordu. 1960'lar ve 1970'lerin başındaFrank Herbert, Samuel R. Delany,Roger Zelazny, Harlan Ellison gibi yazarlar yeni eğilimler, fikirler ve yazı stilleri keşfettiler, bu sırada çoğunluğu Britanyalı bir grup yazar daNew Wave olarak adlandırılıyordu.[37] 1970'lerdeLarry Niven ve Poul Anderson gibi yazarlar katı bilimkurguyu yeniden tanımlamaya başladılar.[43]Ursula K. Le Guin ve diğerleri de sosyal bilimkurgu tarzına öncülük ettiler.[44]
1980'lerdeWilliam Gibson gibi cyberpunk yazarları gelenekseloptimizmden ayrılıp geleneksel bilimkurgunun ilerlemesini desteklediler.[45]Star Wars bilimsel doğruluktan daha fazla hikâye ve karakterlere odaklanarakuzay operası[46] tarzına yeni bir ilgi oluşmasına yardımcı oldu. C. J. Cherryh'ninUzaylılar ve komplike bilimsel mücadeleler üzerine detaylı araştırmaları belirli bir yazar gubunu etkiledi.[47] Çevresel sorunlar, küresel ağ ve genişleyen bilgi evreninin etkileri,biyoteknoloji venanoteknoloji ile ilgili sorular,Soğuk Savaş'ın ardından kıtlık sonrası toplumlarına oluşan ilgi gibi konular 1990'larda ortaya çıkmış temalardandır; Neal Stephenson'unThe Diamond Age adlı eseri bu konuları kapsamlı olarak inceler. Lois McMaster Bujold'unVorkosigan romanları karakter odaklı hikâyeleri yeniden ön plana çıkardı.[48]Star Trek: The Next Generation adlı televizyon dizisi,[49] içlerinde en çok tutulanıBabylon 5 olan bir bilimkurgu dizileri furyası başlattı.[50][51] Hızlı teknolojik ilerlemenin yarattığı kaygılar ilk kez Vernor Vinge'in romanıMarooned in Realtime ile popüler olanteknolojik yalnızlık kavramı etrafında şekillendi ve diğer yazarlarca da kullanıldı.[kaynak belirtilmeli]
Bilimkurgu bir yandan gelişmeyi ve gelecekteki teknolojileri eleştirirken bir yandan da yeni fikirler ve yeni teknolojiler oluşturur. Bu konu bilimsel çevrelerden ziyade edebi ve sosyolojik olarak tartışılmıştır. Sinema ve medya kuramcısı Vivian Sobchack bilimkurgu filmi ile teknolojik hayal gücü arasındaki diyaloğu dikkatle gözden geçirir. Teknoloji sanatçıların kurgusal konuları betimlemesine etki etmez ancak kurgusal dünya hayal gücünü genişleterek bilime katkıda bulunur. Bilimkurgunun ilk yıllarındaArthur C. Clarke gibi yazarlarla daha yaygın olmakla birlikte, Michael Crichton gibi yeni yazarlar halihazırda olanaksız olan teknolojileri gerçeklenmeye çok yaklaştıracak yollar bulabilmektedir.[52]Nanoteknoloji alanında bu,Ottawa Üniversitesi profesörü José Lopez'in "Bridging the Gaps: Science Fiction in Nanotechnology" adlı makalesinde belgelenmiştir. Lopez, kurgusal evrenlerin teorik önermeleriyle bilimselnanoteknoloji operasyonlarını ilişkilendirmiştir.
Yazarlar ve film yapımcıları geniş bir fikirler yelpazesinde eserler verirler ancak pazarlamacılar ve sanat eleştirmenleri bu edebi ve görsel çalışmaları farklı kategorilere ya datürler vealt-türlere ayırmak eğilimindedirler.[53] Bazı çalışmalar birden fazla tanımlanmış türe tekabül ettiğinden, diğerleri tanımlanmış türlerin dışında ya da arasında kalabildiğinden, ayrıca pazarlamacıların tür tanımlamaları ile edebi eleştirmenlerinki arasında ciddi farklılıklar olmasından ötürü, bu işlem pek kolay olmamaktadır.
Katı bilimkurgu (İngilizce: Hard "SF")'nun karakteristik özellikleri,fizik,astrofizik,kimya gibi ölçülebilir bilimlerin eksiksiz detaylarına sıkı biçimde bağlı olması ya da daha ileri teknolojilerin olası kıldığı evrenleri titizlikle betimlemesidir. Gelecek üzerine yapılmış doğru öngörülerin pek çoğu katı bilimkurgu alt-türünden gelmekle birlikte çok sayıda yanlış öngörü de ortaya çıkmıştır. ÖrneğinArthur C. Clarke, sabit yörüngeli iletişim uydularını[54] doğrulukla öngörmesine rağmen "ay kraterlerindeki derin aytozu katmanları" öngörüsünde yanılmıştır.[55] Gregory Benford, Geoffrey A. Landis gibi bazı katı bilimkurgu yazarları aynı zamanda birer bilim insanıdırlar.[56][57] Rudy Rucker ve Vernor Vinge ise yazarlığın yanı sıra matematikçidirler. Hal Clement,Larry Niven, Robert J. Sawyer ve Stephen Baxter bu alt-türün diğer kayda değer yazarlarıdır.
"Sosyal bilimkurgu" terimipsikoloji,ekonomi, politik bilimler,sosyoloji,antropoloji gibisosyal bilimleri esas alan çalışmaları tanımlamak için kullanılabilir. Bu alandaki kayda değer yazarlar arasındaUrsula K. Le Guin vePhilip K. Dick sayılabilir.[41][58] Terim öncelikli olarak karakterler ve duygular üzerine odaklanan hikâyeleri tanımlar.SFWA Büyük UstasıRay Bradbury bu sanatın tanınmış bir üstadıdıdr.[59] Bazı yazarlar katı bilimkurgu ve sosyal bilimkurgu arasındaki sınırı bulanıklaştırmışlardır.Ütopya vedistopya hikâyeleri sosyal bilimkurgunun dallarıdır;The Handmaid's Tale,BinDokuzyüzSeksenDört veBrave New World gibi hikâyeler sosyal bilimkurgu örnekleri arasındadır.Gulliver'in Seyahatleri gibi fantastik ortamlarda geçen hicivsel romanlar yaratıcı kurgulamalar olarak kabul edilebilir.
Cyberpunk türü 1980'lerin başında ortaya çıkmıştır; "sibernetik"(İngilizce: cybernetics) ve "punk" kelimelerinin bileşimidir[60] ve ilk olarak yazar Bruce Bethke'ninAmazing Science Fiction Stories dergisinin Kasım 1983 sayısında yayınlanan "Cyberpunk" adlı kısa öyküsüyle keşfedilmiştir.[61] Daha sonra William Gibson'ınsiber uzayı tanımladığına inanılan kitabıNeuromancer ile rafine edilmiştir. Zaman dilimi genellikle yakın gelecektir ve ortam da genellikle distopyandır. Cyberpunk'ın yaygın temaları içinde bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, özellikleİnternet (ya dasiber uzay) ve şirketlerin devletlerden daha etkin olduğu demokrasi ötesi toplumsal kontrol sistemleri sayılabilir.Nihilizm,post-modernizm vekara film teknikleri yaygın olarak kullanılır ve lider karakterler memnuniyetsiz ya da isyankar anti-kahramanlar olabilir. Bu türün kayda değer yazarlarıWilliam Gibson, Bruce Sterling, Alfred Bester ve Pat Cadigan'dır. James O'Ehley 1982 yapımıBlade Runner filmini görselcyberpunk türüne kesin bir örnek olarak gösterir.[62]
Zamanda yolculuk hikâyelerinin öncellerini 18. ve 19. yüzyıllarda görebiliriz. Bu alt-türH. G. Wells'inZaman Makinası romanıyla popüler olmuştur. Bu türdeki hikâyelerbüyükbaba paradoksu gibi mantıksal sorunlar yüzünden oldukça komplikedir.[63] Zamanda yolculuk, romanlarda ve gerek genel temalı televizyon dizilerinin içinde tek bölüm olarak (örnek:Uzay Yolu dizisi"Sonsuzluğun Kıyısındaki Şehir" bölümü), gerekse ayrı yapım olarak (örnek:The Flipside of Dominick Hide) oldukça yaygın olarak kullanılan bir konudur. 1963 yılında başlayan ve 2014 yılında devam etmekte olan "Doctor Who" adlı dizide, zaman yolculuğu ve paralel evrenlerle ilgili örnekler sunan, uzun soluklu bir dizidir. Başrol karakteri olan Doctor "Zaman Lordu"dur.
Alternatif tarih hikâyeleri tarihsel olayların farklı biçimde gerçekleşmesi önermesi üzerine kuruludur. Bu hikâyeler geçmişi değiştirmek için zaman yolculuğunu kullanabilir ya da basitçe bizimkinden farklı tarihe sahip bir evren kurabilir. Türün klasikleri arasında Ward Moore'unAmerikan İç Savaşını Güneylilerin kazandığıBring the Jubileesi,II. Dünya Savaşını Almanya ve Japonya'nın kazandığıPhilip K. Dick'inThe Man in the High Castleı sayılabilir. Adını Murray Leinster'in erken dönem hikâyesiSidewise in Timedan alanSidewise Alternatif Tarih Ödülü bu alt-türün en iyilerini belirler.Harry Turtledove bu alt-türün en önde gelen yazarlarındandır ve kendisinden sıklıkla "alternatif tarihin ustası" olarak bahsedilir.[64][65]
Askeri bilimkurgu ulusal, gezegenlerarası ya da evrenlerarası silahlı güçlerin çatışması üzerine kurulur; öncelikli karakterler genellikle askerlerdir. Hikâyeler askeri teknoloji ile ilgili detaylar, prosedürler, törenler ve askeri tarih içerir; askeri hikâyeler tarihsel çatışmalarla paralellik ihtiva edebilir. Gordon Dickson'unDorsai romanları ve Heinlein'inYıldızgemisi Askerleri erken dönem örnekleridir. Joe Haldeman'ınThe Forever War adlı eseri erken yazarlarınII. Dünya Savaşı dönemi hikâyelerineVietnam Savaşı dönemi ile verdiği eleştirel bir cevaptır.[66] Önde gelen askeri bilimkurgu yazarları David Drake, David Weber ve S. M. Stirling'dir.Baen Books yayınevi askeri bilimkurgu yazarlarını yetiştirmesiyle tanınır.[67]
İnsanüstü varlıklarla ilgili hikâyeler normalin dışında kabiliyetleri olan canlıların ortaya çıkmasını konu alır. Bu durum Olaf Stapledon'unOdd John adlı romanında olduğu gibi doğal nedenlerden ya da A.E. Van Vogt'un romanıSlan da olduğu gibi kasıtlı denemelerle ortaya çıkabilir. Bu hikâyeler genellikle bu varlıkların yaşadığı yabancılaşma ve toplumun bu varlıklara olan tepkisine odaklıdır. Bu alt-tür gerçek yaşamda insan çoğaltılması konusunun tartışılmasında rol oynamıştır.
Mahşer kurgusunükleer savaş, salgın hastalıklar ya da diğer afetler sonucunda uygarlığın sonunun gelmesini ya da afetler sonrası dünyanın durumunu konu alır. George R. Stewart'ınEarth Abides ve Pat Frank'ınAlas, Babylon romanları türün tipik örnekleridir. Mahşer kurgusu genelde afetin oluşu ve hemen sonrasıyla ilgilenirken mahşer sonrası kurgulamalarCormac McCarthy'ninYolundaki gibi yakın dönemi ya da Russell Hoban'ınRiddley Walker romanında olduğu gibi afetin oluşundan yüzyıllar sonrasını anlatabilir.
Uzay operası kısmen ya da tamamen uzayda geçen ve güçlü (bazen de hayali) teknoloji ve kabiliyetlere sahip rakipler arasındaki çatışmayı da içeren romantik hikâyeler, çoklukla melodramatik maceralardır. Uzay operasının en önemli özelliği ortam, karakterler, savaşlar, güçler ve temaların çok büyük ölçekli olma eğilimidir. Bu hikâyeler tipik olarak Homer'ci geleneği takip ederler: "Küçük bir maceracı grup, kendi güçleriyle kıyaslanamayacak büyüklükteki savaşçı güçlere karşı mücadele verir". Alastair Reynolds'unRevelation Space serisi ve çok popüler olanStar Wars üçlemeleri bu türün örnekleridir.
Uzay westerni Amerikalıwestern hikâyelerini fütüristik uzay arka planında sunmasıyla aslında Uzay Operası'nın bir alt türü olarak değerlendirilebilir. Bu hikâyeler tipik olarak yenikolonize edilmiş ve AmerikanVahşi Batısında olduğu gibi ekonomik gelişme ve kanunsuzluğun hüküm sürdüğü zeminlerde kurulu öncü yerleşimleri konu alır.Joss Whedon'unFirefly TV serisi ve devam filmiSerenity bu türün örnekleridir.
Feminist bilimkurgu - Feminist bilimkurgu, toplumun erkek için oluşturduğu roller, kadın ile erkeğin siyasi ve kişisel güçleri arasındaki rol değişimleri gibi sorular ortaya atar. En kayda değer bazı feminist bilimkurgu çalışmaları cinsiyet farklarının olmadığıütopik toplumlar ya da erkek egemenliğinin had safhada olduğudistopyalar kurgulayarak bu temaları işlemiştir.[68]
New Wave - New Wave terimi hem form hem de içerik olarak yüksek derecede deneyselliğe ve dayanan, ince bir zevk ve özbilinçle yazınsal ya da sanatsal duyarlılığı olan bilimkurgu çalışmalarını tanımlamak için kullanılmaktadır.
Steampunk buhar gücünün hala yaygın olarak kullanıldığı, 19. yüzyıl ya da sıklıklaViktorya Dönemi İngilteresinde geçen fakatH. G. Wells veJules Verne in çalışmalarında olduğu gibi kurgusal teknolojiler ya da bilgisayarın erken dönemde icadı gibi gerçek teknolojik yenilikler de içeren bir kurgulama türüdür.
Bilimkurgu birsanat türü olarak çok daha önceleri var olduğu halde, adına kavuşması için 50'li yıllarda bu şekilde adlandırmasını beklemiştir.
Teorik kurgu,[69] bilimkurgu, fantastik, alternatif tarih (herhangi bir bilimsel ya da fütüristük öge içermeyebilir) ve hattaJorge Luis Borges veJohn Barth'ın eserlerinde olduğu gibi fantastik ögeler içeren yazınsal eserleri de içine alan geniş bir alandır. Bazı editörler büyülü gerçekçiliği de teorik kurgu türüne katarlar.[70]
Fantastik edebiyat bilimkurgu ile yakından ilişkilidir. Pek çok yazar her iki türde de eserler vermiştir, hatta Anne McCaffrey ve Marion Zimmer Bradley gibi yazarların iki türün ortasına denk düşen eserleri de vardır.[71] Yazarların kurduğu profesyonel organizasyonun adı "Science Fiction and Fantasy Writers of America" (SFWA), yani "Amerikan Bilimkurgu ve Fantastik Edebiyat Yazarları Birliği"'dir.[72] Bilimkurgu kongreleri fantastik edebiyat konularını düzenli olarak gündemlerine alırlar.[73][74][75]J. K. Rowling gibi fantastik edebiyat yazarları bilimkurgu alanındaki en büyük ödülHugo Ödülüne layık görülmüştür.[76] Bazı çalışmalar alt-türler arasında kesin sınırlar çizmenin ne kadar zor olduğunu göstermesine rağmen yazarlar ve okuyucular çoğunlukla fantastik edebiyat ve bilimkurguyu birbirinden ayırırlar.[kaynak belirtilmeli] Genel anlamda bilimkurgu bir gün gerçekleşme olasılığı olan şeyleri anlatırken fantastik edebiyat özünde olanaksız olan şeylerden bahseder.[20]Büyü vemitoloji fantastik edebiyatın popüler konularıdır.[77] Bazı öyküler aslında bilimkurgu türünde olmasına rağmen fantastik ögeler içerir.Bilimsel fantezi terimi zaman zaman bu tür çalışmaları anlatmak için kullanılır.[78]
Korku edebiyatı doğa dışı ve doğaüstü üzerine kuruludur. Amacı okuyucuyu zaman zaman şiddet tasvirleri kullanarak rahatsız etmek ya da korkutmaktır. Tarihsel olarak olağandışı edebiyat olarak da bilinmektedir. Korku edebiyatı resmen bilimkurgunun bir dalı olmamakla birlikte pek çok korku eseri bilimkurgu ögeleri içerir.Mary Shelley'inFrankenstein romanı, canavarın yaratılması bilimkurgusal bir temelde olduğundan, tam anlamıyla ilk bilimkurgu çalışması olarak tanınır.Edgar Allan Poe'nun çalışmaları da bilimkurgu ve korku türlerinin tanımlanmasına yardımcı olmuştur.[79] Günümüzde korku edebiyatı korku filmlerinin en popüler kategorilerindendir.[80]
Bilimkurgu baskın temadır, ancak güncel gerçekliğe dayanır. Orta edebiyat türü sayılabilir.Tom Clancy veya Michael Crichton'un romanları gibi pek çok korku eseri ya daJames Bond filmleri bu türe dahil edilebilir.[81]Kurt Vonnegut,Philip K. Dick,Stanisław Lem gibi yazarlarınmodernist çalışmaları güncel gerçekliğe kurgusal ya davaroluşçu yaklaşımlarıyla bilimkurgu ve gizemcilik arasındaki sınırdadırlar.[82] Robert J. Sawyer'a göre "Bilimkurgu ve gizemcilik arasında büyük bir uzlaşma vardır. İkisi de bulmaca çözmeyi teşvik eder ve akla yatkın hikâyeler gerektirirler."[83]Isaac Asimov, Walter Mosley ve diğer yazarlar bilimkurgu eserlerinde gizemci ögelere yer vermişler ya da tam tersine gizemci eserlerinde bilimkurgu ögelerine yer vermişlerdir.[kaynak belirtilmeli]
Süperkahraman edebiyat türünün karakteristik özelliği, normalin çok üzerinde yetenek ve güçleri olan varlıkların isteyerek ya da zorunluluktan dolayı bir ülke ya da evrendeki insanlara doğal ya da süper-güçlü tehditlerin bertaraf edilmesinde yardım etmeleridir. Pek çok süper kahraman karakteri isteyerek ya da kazara kendilerini ileri teknolojiler, yabancı dünyalar, zamanda ya da boyutlararasında yolculuk gibi ögeler içeren bilimkurgusal ya da gerçek olayların içinde bulurlar, fakat bilimsel akla yatkınlık oranı gerçek bilimkurguya göre düşüktür. Bu türün yazarları arasındaStan Lee (Örümcek Adam,Fantastik Dörtlü,X-Men veHulk'un yaratıcılarından);Marvel Comics içinBlade i veDC Comics içinThe New Teen Titans'ı yaratan Marv Wolfman,Uzay Yolu,Smallville TV serisiÖrümcek Adam veX-Men romanlarıyla Dean Wesley Smith veSupermen in yazarları Roger Stern ve Elliot S. Maggin sayılabilir.
Bilimkurgu hayranlarının oluşturduğu topluluk bir edebiyat ve fikir camiasıdır. Yeni fikirlerin toplumun geniş kitlelerine yayılmadan önce ortaya çıkıp geliştiği bir kültür ortamıdır.[84] Bu camianın üyeleribilimkurgu fanları olarak bilinir. Bu kitle birbirleriyle bilimkurgu kongreleri ve kulüpleri, yazılı ve sanalfanzinler, internet siteleri, adres listeleri ya da diğer vasıtalarla sürekli olarak temas halindedirler.
Bilimkurgu hayranları topluluğuAmazing Stories dergisindekiMektuplar köşesinden ortaya çıkmıştır. Kısa süre içinde bilimkurgu hayranları birbirlerine mektuplar yazmaya,fanzin olarak bilinmeye başlanan gayri resmi yayınlarda görüşlerini paylaşmaya başladılar.[85] Düzenli irtibat kurulduktan sonra bilimkurgu fanları birbirleriyle tanışmak istediler ve yerel kulüpler kuruldu. 1930'larda ilk bilimkurgu kongresi geniş bir bölgedeki bilimkurgu fanlarını bir araya getirdi.[86] İnternet ortaya çıkıp daha geniş kitleler arasında iletişim kurulana dek kongreler, kulüpler vefanzinler bilimkurgu hayranlarının yoğunluklu aktivite türleri olarak kaldı.
Kanada'dakiAurora Ödülü gibi ulusal ödüller, Orycon'da dağıtılan ve KuzeyBatı Pasifik'ten gelen çalışmalara verilenEndeavour Ödülü gibi bölgesel ödüller,Chesley Ödülü gibi özel ilgi alanlarının ya da alt-türlerin değerlendirildiği ödüller de vardır.Lotus Ödülü gibi, dergilerin yaptığı okuyucu oylamaları sonucunda dağıtılan ödüller de mevcuttur.
Dünyanın çeşitli şehirlerinde düzenli olarak yerel, bölgesel, ulusal ya da uluslararası katılımlı bilimkurgu kongreleri gerçekleştirilir. Genel ilgi alanlı kongrelerde bilimkurgunun tüm konuları işlenirken diğer kongreler isemedya hayranlığı,filking, gibi özel ilgi alanlarına odaklıdır. Medyaya yönelik pek çok aktivite ticari sponsorlar tarafından organize edilmekle birlikte kongrelerin çoğu kâr amacı gütmeyen organizasyonların gönüllü çalışmaları ile gerçekleştirilir. Kongre aktiviteleri "program" olarak adlandırılır. Bunlar paneller, okuma ve imza seansları, maskeli balolar ve diğer etkinlikler olabilir. Kongre boyunca sürekli olarak gerçekleştirilen satış standları, sanat gösterileri, ikram ve ağırlama salonları gibi aktiviteler programın parçası değildir.[87]
Kongreler ödül törenlerine evsahipliği de yapabilir, örneğinHugo Ödülü her yılWorldcon kongresinde sahibini bulur. Bilimkurgu kulüpleri, yıl boyunca bilimkurgu fanları için çeşitli aktiviteler düzenlerler. Bunlar devam eden bilimkurgu kongreleri ile bağlantılı ya da düzenli kulüp toplantıları şeklinde olabilir. Pek çok grup kütüphanelerde, üniversitelerde, halk merkezlerinde, pub ve restoranlarda ya da üyelerin evlerinde toplanırlar.New England Bilimkurgu Derneği veLos Angeles Bilim ve Fantezi Cemiyeti gibi köklü grupların toplantılar ve kongre malzemeleri ile araştırma materyallerini depolamak için kullandıkları kulüp binaları vardır.[88]Amerikan Bilimkurgu ve Fantastik Edebiyat Yazarları Birliği (SFWA), 1965 yılındaDamon Knight tarafından profesyonel bilimkurgu yazarları camiasına hizmet için kâr amacı gütmeyen bir organizasyon olarak kurulmuştur.[72] Hayran topluluğumedia fandom,[89]Society for Creative Anachronism,[90]gamer(ya da gaming),[91]filker(ya da filking) vefurry fandom[92] gibi ilgili grupların doğuşuna yardımcı olmuştur.
İlk bilimkurgu fanzini "The Comet" 1930 yılında yayınlandı.[93] Fanzin basım teknikleri yıllar geçtikçehektograf,mimograf veditto makinesin''den'' modernfotokopiye dönüştü. Üyelik potansiyeli modern basım tekniklerinin kullanılması için çoğunlukla yeterli olmamaktadır. Modern fanzinler bilgisayar yazıcısı çıktısı olarak basılmakta, yerel fotokopi merkezlerinde çoğaltılmakta ya da sadece e-mail ile gönderilmektedir.Günümüzde en iyi bilinen fanzin David Langford tarafından yayımlanan pek çok Hugo ödülü almışAnsibledır. Diğer ödüllü fanzinler arasındaFile 770,Mimosa vePlokta sayılabilir.[94] Fanzinler için yazan Brad W. Foster, Teddy Harvia and Joe Mayhew gibi yazarlar bu alanda öne çıkmışlardır. Hugo ödüllerinin içinde de "En iyi Fanzin yazarı" adında bir kategori vardır.[94] En eski sanal fan kulübüSF Lovers ilk başta bir adres listesine text olarak düzenli gönderilmeye başlamıştır.[95] 1980'lerdeUsenet grupları sanal fan zincirini büyük oranda genişletti. 1990'larda Küresel Internet ağının gelişmesi bilimkurgu fanlarının sayısını dünya çapında binlerden milyonlara çıkardı.[88] Bu konuda binlerce web sitesi kuruldu. Bunların çoğu küçük ve dar kapsamlı olmakla birlikteSF Site gibi bazı siteler geniş bir içeriğe sahiptir.
"Fan edebiyatı" terimi bilimkurgu hayranları tarafından yaratılan, kâr amacı olmayan kitap, film ya da televizyon serileri için Kullanılır.[96] Terimin modern anlamı 1970'lerden önceki "bilimkurgu fanatiklerinin fanzinlerde yayımlanan öyküleri" anlamı ile karıştırılmamalıdır. Walt Willis'inGoon hikâyeleri bu türe bir örnektir. Son yıllarda bilimkurgusal evrenlerin işbirliğiyle oluşturulmasını teşvik eden Orion's Arm, Galaxiki gibi siteler ortaya çıkmıştır. Zaman zaman bilimkurgu eserlerinin telif hakkı sahipleri bilimkurgu fanlarına yaptıkları işe son vermeleri için avukatları aracılığıyla yasal uyarılar göndermişlerdir.
Bilimkurgu araştırmaları, bilimkurgu eserleri, filmler ve yeni medya türleri üzerine yapılan kritik değerlendirmeler, yorumlar, tartışmalar, fan kulüpleri ve fan edebiyatını kapsar. Bilimkurgu araştırmacıları bilimkurguyu ve bilimkurgunun bilim, teknoloji, politika ve kültür ile ilişkilerini kapsamlı bir araştırma konusu olarak alırlar. Bilimkurgu araştırmalarının tarihi 20. yüzyıl başlarına dayanmasına rağmenExtrapolation (1959),Foundation - The International Review of Science Fiction (1972),Science-Fiction Studies (1973) gibi akademik yayınlar ve 1970'lerde kurulanBilimkurgu Araştırmaları Birliği,Bilimkurgu Vakfı gibi kurumlar sayesinde ayrı bir disiplin olarak tanımlanmıştır. 1970'lerde bu alan bilimkurgu akademisyenleri ile bağlantılı pek çok yeni dergi, organizasyon ve konferans ve Liverpool ile Kansas üniversitelerinin açtığı akademik bilimkurgu programlarıyla ciddi oranda büyümüştür.
Ulusal Bilim Vakfı, "Toplumsal Eğilimler ve Toplumsal Algılama" ve "Bilimkurgu ve Düzmece Bilim" konulu araştırmalar yapmıştır.[97] Bu araştırmalar sonunda varılan bazı sonuçlar şunlardır: "Bilimkurguya olan ilgi insanların bilim konusundaki düşünce ve yaklaşımlarını etkileyebilir... bir araştırma sonucuna göre bilimkurgu romanlarını tercih etmekle uzay programını desteklemek arasında güçlü bir ilişki vardır... aynı araştırma sonuçlarına göre bilimkurgu eserleri okuyan öğrenciler diğer öğrencilere göre dünya dışı varlıklar ile temas kurulmasını daha olası ve istenen bir şey olarak görmektedirler (Bainbridge 1982)".[98]
Tür ve camia olarak çoğunlukla ABD ve Birleşik krallıkta gelişmiş olmasına rağmen bilimkurgu dünya çapında bir olgudur. Bilimkurguyu belirli ülkeler ve İngilizce harici dillerde de geliştirme amaçlı organizayonlar, ülke, dil ya da türe özgü ödüller gibi oldukça yaygındır.
Sovyet pulu, bilimkurgu konulu 1967 serisinden bir örnek.
Tanınmış Alman bilimkurgu yazarları arasındaThe Carpet Makers veEine Billion Dollar kitapları büyük başarı kazanmış olan beş kezKurd-Laßwitz-Ödülü sahibi Andreas Eschbach,The Swarm adlı kitabında bilimsel korku ve bilimkurgu ögelerini bir mahşer senaryosu ile birleştiren Frank Schätzing sayılabilir.Die Zeita göre Alman dilinde yazan en önde gelen yazar Avusturyalı Herbert W. Franke'dir.
Alman dilinde yayınlanan tanınmış kitap serisiPerry Rhodan 1961 yılında çıkmıştır. Bugüne kadar satılan bir milyarın üzerinde kopya ile dünyanın en başarılı bilimkurgu kitap serilerindendir.[99]
Avustralya: David G. Hartwell'in belirttiği üzere Avustralya bilimkurgusu pek çok yönden Avustralyalı olmamasına rağmen bilimkurgu, fantastik ve korku edebiyatı alanlarında uluslararası platformda eserler veren çok sayıda Avustralyalı yazar vardır. Bu durum Avustralya iç pazarının küçük nedeniyle dış satışların çoğu Avustralya kökenli yazar için önemli olmasıyla açıklanabilir.[100][101]
İngilizce "science fiction" olan türün adını Türkçeye "bilimkurgu" olarak kazandıran kişi yazarOrhan Duru'dur. 1 Ocak 1973 tarihli Türk Dili ve Edebiyatı dergisinde science fiction kelimesinin Türkçe karşılığı olarak “bilimkurgu” ismini önerir.[102][103]
1971 yılında Sezar Erkin Ergin tarafından çıkarılan "Antares" isimli teksir halinde başlayan bilimkurgu fanzini yayınlanmıştır. Bufanzin Türkiye'nin ilk fanzini olması dışında Bilimkurgu kelimesini kullanan ilk yayındır. Bilimkurgu Dergisi olarak 13 sayı çıkarmışlardır. Antares'i birçok fanzin ve dergi takip etmiştir. Bunlardan en önemlisiAtılgan Bilimkurgu ve X-Bilinmeyen dergileridir. Günümüzde yayınlanan bilimkurgu dergisi bulunmamaktadır.[104] Fanzin olarak ise Mehmet Fatih Balkı tarafından 2018 yılında kurulan Lagari Bilimkurgu bulunmaktadır.[105]
Uğur Uludağ'ın yazdığı Üçüncü Türden Yakın İlişkiler, Türkiye'nin ilk bilimkurgu tiyatro oyunudur. Aynı isimli oyunun devamı olan "Üçüncü Türden yakın İlişkiler 2" ise, dünya tiyatrosunda - sequal anlamdaki ilk devam oyunudur. Her iki oyun da Espri Standartları Enstitüsü Kurumu tarafından 2001-2004 seneleri arasında oynanmıştır. Serinin ilk oyunu Türkiye'de 130.000 kişi tarafından izlenmiştir. Daha sonraları yazar, her iki oyunu birleştirip genişletmek suretiyle aynı isimli bir roman da çıkarmıştır.[kaynak belirtilmeli]
^Uslu, Mustafa, (Ed.) (2007). "bilim-kurgu sineması".Ansiklopedik Türk Dili ve Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Yağmur Yayınları. s. 51.ISBN9789757747611.
^Heinlein, Robert A. (1959). "Science Fiction: Its Nature, Faults and Virtues".The Science Fiction Novel: Imagination and Social Criticism. University of Chicago: Advent Publishers.
^abRod Serling (1962).The Twilight Zone, "The Fugitive".
^Del Rey, Lester (1980).The World of Science Fiction 1926–1976. Garland Publishing.
^John Clute and Peter Nicholls, ed. (1993). ""Sci fi" (article by Peter Nicholls)".Encyclopedia of Science Fiction. Orbit/Time Warner Book Group UK.KB1 bakım: Fazladan yazı: yazar listesi (link)
^John Clute and Peter Nicholls, ed. (1993). ""SF" (article by Peter Nicholls)".Encyclopedia of Science Fiction. Orbit/Time Warner Book Group UK.KB1 bakım: Fazladan yazı: yazar listesi (link)
^Grewell, Greg: "Colonizing the Universe: Science Fictions Then, Now, and in the (Imagined) Future",Rocky Mountain Review of Language and Literature, Vol. 55, No. 2 (2001), pp. 25–47 (30f.)
^abRichardson, Matthew (2001),The Halstead Treasury of Ancient Science Fiction, Rushcutters Bay, New South Wales: Halstead Press,ISBN1875684646 (cf."Once Upon a Time",Emerald City,85, Eylül 2002, 11 Eylül 2019 tarihindekaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Eylül 2008)
^Dr. Abu Shadi Al-Roubi (1982), "Ibn al-Nafis as a philosopher",Symposium on Ibn al-Nafis, Second International Conference on Islamic Medicine: Islamic Medical Organization, Kuwait (cf.Ibnul-Nafees As a Philosopher 6 Şubat 2008 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.,Encyclopedia of Islamic World)
^ab"Science Fiction".Encyclopedia Britannica. 12 Haziran 2008 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Ocak 2007.
^John Clute and Peter Nicholls (1993)."Mary W. Shelley".Encyclopedia of Science Fiction. Orbit/Time Warner Book Group UK. 16 Kasım 2006 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:17 Ocak 2007.
^McBride, Jim (1 Kasım 1997)."Spotlight On... Robert J. Sawyer".Fingerprints,November 1997. Crime Writes of Canada. 3 Ocak 2007 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:8 Ocak 2007.
^von Thorn, Alexander (1 Ağustos 2002). "Aurora Award acceptance speech". Calgary, Alberta.
^Wertham, Fredric (1973).The World of Fanzines. Carbondale & Evanston: Southern Illinois University Press.
^Bainbridge, W.S. 1982. "The Impact of Science Fiction on Attitudes Toward Technology." In E.M. Emme, ed. Science Fiction and Space Futures: Past and Present. San Diego, CA: Univelt.
^David G. Hartwell, Damien Broderick (ed.),Centaurus: The best of Australian science fiction, Damien Broderick,Introduction, .10.21 Tor Books, 1999mISBN 0-312-86556-2
^David G. Hartwell, Damien Broderick (ed.),Centaurus: The best of Australian science fiction, David. G. Hartwell,The other editor's introduction, ibid., p.22-25 Tor Books, 1999mISBN 0-312-86556-2
