Bişkek
Бишкек |
|---|
|
|
 Bayrak  Arma |
Bişkek'in Kırgızistan'daki konumu |
| Ülke |  Kırgızistan |
|---|
| İdare |
|---|
| • Belediye başkanı | Aziz Surakmatov |
|---|
| Yüzölçümü |
|---|
| • Toplam | 169,9 km² |
|---|
| Nüfus |
|---|
| • Toplam | 1.104,742 |
|---|
| Zaman dilimi | UTC+06.00 (KGT) |
|---|
| Posta kodu | 720000 - 720085 |
|---|
| Alan kodu | (+996) 312 |
|---|
|
Bişkek (Kırgızca veRusça: Бишкек),Kırgızistan'ınbaşkentidir. 1878 yılında kurulan kentte, 2023 sayımına göre 1.104.742 kişi yaşar. Kent,Sovyetler Birliği döneminde (1926-1991 arasında),Bolşevik askeri önderlerindenMihail Frunze'nin anısınaFrunze adıyla anılmıştır.
Bişkek, geniş yolların,mermer devlet yapılarının veSovyetler Birliği biçiminde apartman bloklarının bir arada bulunduğu bir kenttir. Kent, birsatranç tahtası biçiminde tasarlanmış olup sokakların çoğunun iki yanında ağaçları sulama amaçlı dar parklar bulunur. Bu yolla sulanan ağaçlar yazları sıcakta gölgelik görevi gördükleri gibi kenti de güzelleştirirler.
Kentin adının nereden geldiği konusunda birçok sav vardır. Bunlardan birisi Kırk kız efsanesinden geldiği düşünülmektedir. Bu efsaneye göre Kırgız halkı kırk kızdan kırk boya ayrılan bir millettir.Başka bir sava göre kırk kazıktan Kırgız ismi gelmektedir.Bişkek isminden önceki ismi Pişpekti. Sonradan değişikliğe uğrayıp Bişkek adını almıştır.
İpek Yolu üzerinde bulunan ve kervanların dinlenme yeri olan yörede, 1825'te Özbek hanıKokhand bir kale yaptırdı.Ruslar 1862'de kaleyi yakıp yıkarak bölgeyi de ele geçirdiler. Önceleri kalenin yerinigarnizon olarak kullanan Ruslar, zamanla kenti geliştiripPişpek olarak adlandırdıktan sonra Rus köylülerine verimli topraklar verip onların bölgeye yerleşmelerini özendirdiler. 1926'da kent yeni kurulanKırgız Sovyet Cumhuriyetininbaşkenti oldu. Yine 1926'da kentin adı, Rus devrimlerinde önemli roller oynamış,Lenin'nin yakın arkadaşı ve Bişkek doğumluMikhail Frunze'nin anısına Frunze olarak değiştirildi.
Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasından sonra,Kırgızistan 1991'de bağımsızlığını kazanınca, kentin adı Bişkek'e çevrildi. Kent bugün hızla yenilenen canlı bir yerdir.Sovyet döneminde bulunan birçok sanayi kuruluşu bugün ya kapanmış ya da küçülmüş olarak üretimlerini sürdürmektedirler. Bir zamanlar Bişkek'in barındırdığı önemli birSovyet savaş pilotu eğitim okulunu bitirenler arasındaMısır'ın devrik başkanıHüsnü Mübarek de vardır.
2002'deABD Manas uluslararasıhavaalanını antlaşmaylaAfganistan veIrak'a karşı kullanılmak üzere "Gancı ABD üssü"ne çevirince, Rusya da benzeri bir antlaşmayla Kant'da kendi hava üssünü kurmuştur.
Bişkek genç bir şehir olsa da çevresindeki bölgede tarih öncesinden kalma kalıntılar bulunmaktadır. Aynı zamandaGreko-Budist dönemi,Nesturi etkisinin bulunduğu dönem, Orta Asya hanlıklarının dönemi ve Sovyet döneminden de eserler bulunmaktadır.
Şehrin orta kısmı dikdörtgensel bir ızgara planına sahiptir. Şehrin ana bulvarı doğudan batıya giden ve bölgenin ana nehrinden adını alan Çuy Bulvarıdır. Sovyet döneminde bu bulvarın adı Lenin Bulvarı olmuştur. Bu bulvarın üzerinde ve civarında Kırgızistan'ın önemli hükûmet binaları ve üniversiteleri bulunmaktadır. Bunların arasında Bilimler Akademisi kompleksi de bulunmaktadır. Bu bulvarın en batıdaki kısmınaDeng Xiaoping Bulvarı adı verilmiştir.
Kuzey-güney doğrultusundaki ana sokak halen halk arasında eski adı olan Sovyetskaya Sokağı olarak bilinenYusup Abdrahmanov sokağıdır. Kuzey ve güney bölümlerinin adları sırasıyla Yelebesov ve Baytık Batır sokaklarıdır. Sokak üzerinde birkaç alışveriş merkezi bulunur ve kuzey tarafından Dordoy Pazarına giriş yapılabilir.
Erkindik (Özgürlük) Bulvarı, Çuy Bulvarının güneyindeki ana demiryolu istasyonu olan Bişkek II'den Çuy Bulvarının kuzeyinde kalan müze mahallesi ve heykel parkına ve oradan kuzeye Dışişleri Bakanlığına kadar gider. Yani doğrultusu kuzey-güney dir. Eskiden adı bir komünist devrimci olanFeliks Dzerjinski'ye atfen Dzerjinski Bulvarı adını almıştır. Halen yolun kuzeyinden devam eden yola Dzerjinski Sokağı denir.
Önemli bir doğu-batı doğrultusunda yol da Cibek Colu (İpek Yolu) dur. Çuy Bulvarına paralel ve 2 km kuzeyindedir.Çüy bölgesinin ana doğu-batı yolunun bir parçasıdır. Hem doğu hem de batı otogarları Cibek Colu'nun üzerinde bulunmaktadır.
197 Vasilyeva Sokağı'nda bir Katolik kilisesi bulunmaktadır. Bu kilise Kırgızistan'daki tek Katolik katedrali olma özelliğini taşımaktadır.[2]
Ala-Too Meydanında bulunan Devlet Tarih Müzesi
Geleneksel Kırgız el işlerini sergileyen Devlet Uygulamalı Sanat Müzesi.
Frunze'nin Evi Müzesi
Kırgız Beyaz Sarayı'nın yakınındaki parkta bulunan İvan Panfilov heykeli
Tren istasyonu karşısındaki büyük bir parkta bulunan Mihail Frunze'nin atlı heykeli.
1946'da Alman savaş esirleri tarafından inşa edilen ve günümüze renovasyon veya onarıma ihtiyaç duymadan gelen tren istasyonu (Çoğu inşa eden savaş esiri öldü ve cesetleri istasyonun yakınındaki çukurlara gömüldü)
Yedi katlı devasa bir mermer bina olan ana hükûmet binası Kırgız Beyaz Sarayı. Bu bina önceden Kırgız SSC Komünist Partisinin yönetim merkezi olmuştur.
Ala-Too Meydanında askerlerin nöbet değişiminin izlenebileceği bir bağımsızlık anıtı
Şehir merkezinin batısında büyük bir pazar olan Oş Pazarı
Kırgız Ulusal Filarmonisi Binası
Şehrin kuzeydoğusunda Dordoy Pazarı adı verilen büyük bir pazar vardır.
Şehre 40 km uzaklıktaKırgız Ala dağları bulunmaktadır.Ala-Arça Milli Parkı'da 30-45 dakikalık bir uzaklıkta bulunmaktadır.
Bişkek'in ülkenin ikinci en büyük şehri Oş'a olan mesafesi 300 km'dir. Ona en yakın olan büyük şehir iseKazakistan'ın 190 km uzaklıktakiAlmatı şehridir.Taşkent'e 470 km,Duşanbe'ye 680 km veAstana,Kabil,Urumçi veİslamabad'a 1000 km uzaklıktadır.
Bişkek'in iklimi Akdeniz etkisindeki nemli karasal iklimi (Dsa)'dir. Kışın ortalama sıcaklığı 0 santigrat derecenin altındadır.[3] Ortalama yıllık yağış 440 mm civarıdır. Ortalama günlük en yüksek sıcaklık Ocak'ta 3 santigrat dereceden Temmuz'da 31 santigrat derece arasıdır.[4] Yaz ayları ara sıra olan ve güçlü rüzgarlara sebep olan gök gürültülü fırtınalarla biten kuru dönemlerden oluşur.Nadiren kum fırtınaları da görülür. Güneydeki dağlar ve kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda giden dağlar tahrip edici hava koşullarından bir derece koruma sağlar. Kış aylarında ise seyrek kar fırtınaları ve sıkça olan yoğun sis en belirgin hava durumu özellikleridir. Ara sıra ani sıcaklık değişimlerinden dolayı sisler günlerce sürebilir.
Bişkek, Kırgızistan'ın nüfus bakımından en yoğun şehridir. Nüfusu bir 2019 tahminine göre 1.012.500'dür.[5] Şehrin kuruluşundan 1990'lara kadarRuslar ve diğer Avrupa halkları şehrin nüfusunun çoğunluğunu oluşturmuşlardır. 1970 nüfus sayımına göreKırgızlar nüfusun yüzde 12,3'ünü oluştururlarken Avrupalılar nüfusun yüzde 80'ini oluşturmuştur. Günümüzde Bişkek halkının çoğunluğu (%66) Kırgızdır. Avrupa halkları ise Bişkek nüfusunun %20'sinden azını oluşturur. Buna rağmen Kırgızca genç nüfus arasında kullanımdan düşmektedir ve Rusça ana dil olarak kullanılmaktadır.[6]
Bişkek'tehava kirleticilerinin emisyonu 2010'da 14400 tona ulaşmıştır.[7] Kırgızistan'ın bütün şehirleri arasında en yüksek hava kirliliği olan şehir Bişkek'tir ve bazen Bişkek'teki kirletici yoğunluğu özellikle de şehir merkezinde maksimum izin verilen kirletici yoğunluklarını aşmaktadır.[7] Örneğinformaldehit yoğunluğu bazen izin verilen miktarların 5 katı kadar olabilir.
Bişkek'te hava kalitesini izleme sorumluluğu Kırgız Devlet Hidrometeoroloji Ajansındadır. Bişkek'tekükürt dioksit, formaldehit,amonyak veazot oksitlerin seviyesini ölçen yedi tane hava kalitesi izleme istasyonu bulunmaktadır.[7]
Bişkek Kırgızistan'ın para birimi olansomu kullanmaktadır. Somun değeri değişse de 2015 Şubat'ı itibarıyla ortalama 1 dolar başına 61 som olmuştur. Bişkek ekonomisi genelde tarıma dayalı olup şehrin dış bölgelerinde tarımsal ürünler takas edilmektedir. Bişkek'in sokakları pazar ve benzeri yerler gibi tarımsal ürün satıcılarıyla çevrilidir. Şehir merkezinde bankalar, mağazalar, marketler ve alışveriş merkezleriyle biraz daha şehirimsi bir yapılanma bulunmaktadır. Talebin çok olduğu ürünler arasına heykel, oyma, tablo gibi el yapımı zanaat işleri ve doğaya dayalı heykeller bulunmaktadır.
Eski Sovyet ülkelerindeki birçok şehir gibi Bişkek'teki konutlandırma durumu Sovyetler Birliği'nin çöküşünden beri büyük bir değişime uğramıştır. Sovyet döneminde vatandaşlara konut dağıtılırken günümüzde Bişkek'in konutları özelleştirilmiştir.
Yavaş yavaş tek ailenin yaşadığı evler daha fazla yaygınlaşsa da Bişkek halkının çoğu Sovyet döneminden kalma apartmanlarda yaşamaktadır. Kırgız ekonomisi ne kadar büyüse de konut sayısındaki artış inşaat sayısının azlığıyla az olmuştur. Refahın artması ve yeni resmi evlerin yokluğundan dolayı önemli derecelerde fiyat artışı görülmektedir. Örnek olarak da 2001'den 2002'ye ev fiyatları 2'ye katlanmıştır.[8]
Köyler ve küçük kentlerden göçmenler başta olmak üzere Bişkek'teki yüksek konut fiyatlarını karşılayamayanlar şehrin banliyölerindeki gecekondularda yaşamak zorunda kalmıştır. Bu gecekondular Bişkek nüfusunun yüzde 30'u olan 400.000 kişinin evidir. Bu gecekonduların birçoğunda elektrik ve su gibi temel ihtiyaçlar yok iken yerel hükûmet tarafından bu sorunu çözmek için adımlar atılmaya başlamıştır.[9]
Bişkek görüntüsü
Yol gazeteleri
Bir park
- Özel
- Genel
Wikimedia Commons'ta
Bişkek ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
Vikigezgin'de
Bishkek ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
|
|---|
| Orta Asya | |
|---|
| Doğu Asya | |
|---|
| Güney Asya | |
|---|
| Güneydoğu Asya | Bandar Seri Begavan, Brunei · Phnom Penh, Kamboçya · Dili, Doğu Timor · Nusantara, Endonezya · Vientiane, Laos · Kuala Lumpur (resmî) ve Putrajaya (idarî), Malezya · Nepido, Myanmar · Manila, Filipinler · Singapur, Singapur · Bangkok, Tayland · Hanoi, Vietnam |
|---|
| Güneybatı Asya | Kâbil, Afganistan · Erivan, Ermenistan · Bakü, Azerbaycan · Manama, Bahreyn · Lefkoşa, Kıbrıs Cumhuriyeti · Tiflis, Gürcistan · Tahran, İran · Bağdat, Irak · Kudüs ( Kısıtlı tanıma), İsrail · Amman, Ürdün · Kuveyt, Kuveyt · Beyrut, Lübnan · Maskat, Umman · Doha, Katar · Riyad, Suudi Arabistan · Şam, Suriye · Ankara, Türkiye · Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri · San'a, Yemen · Kahire, Mısır |
|---|
| Kuzey Asya | |
|---|
.jpg)
.svg)
