Başkurtlar (Başkırtça: Башҡорттар/Başqorttar, IPA:bɑʂqʊrtˈtɑr,Rusça: Башкиры)Rusya'ya özgü birKıpçak Türk etnik grubudur. Rusya Federasyonu CumhuriyetiBaşkurdistan'da veDoğu Avrupa'nınKuzey Asya ile buluştuğuUral Dağları'nın her iki tarafını da kapsayan daha geniş tarihiBadzgard bölgesinde yoğunlaşmışlardır. Başkurtların daha küçük toplulukları daTataristan Cumhuriyeti'nde,Perm Bölgesi,Çelyabinsk,Orenburg,Tümen,Yekaterinburg veKurgan bölgelerinde ve Rusya'nın diğer bölgelerinde yaşamaktadır;Kazakistan veÖzbekistan'da oldukça büyük azınlıkları vardır.
Başkurtların çoğu,Türk dillerininKıpçak koluna ait olanKazan Tatar veKazak dilleriyle kardeş olan, nesli tükenme tehlikesi altında olan bir dil olanBaşkurtça'yı konuşur; diğerTürk halklarıyla tarihi ve kültürel yakınlıkları paylaşırlar. Başkurtlar çoğunluklaHanefi mezhebine bağlıSünni Müslümanlardır, ancak büyük kısımları daHanbeli mezhebine mensuptur. Daha önce göçebe ve bağımsız olan Başkurtlar, 16. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş Rus çarlığı tarafında işgal edilmişlerdir.
Başkurt adının etimolojisi ile ilgili birçok farklı teori vardır:
- Başkurt adının Beş Oğur sözcüğüyle ilgili olduğu sanılmaktadır.
- 18. yüzyılın etnografları V. N. Tatishchev, P. I. Richkov ve Johann Gottlieb Georgi tarafından yazılan bir halk etimolojisine göre, Başkurdup kelimesi aslında "baş (lider) kurt" (yani baş "baş" ve qort "kurt" anlamına geliyordu).
- Tarihçi V. S. Yumatov (1847) orijinal anlamınl-ş kaymasına dayanarak "balcı, arıcı" olduğunu öne sürdü ki Başkurtların en önemli âdetlerinin birisi günümüzde de arıcılıktır.
- Antropolog R. M. Yusupov, Başkurd'un aslında "kurt oğlu" veya "kahramanların soyundan", Eski Fars kökenli bir bileşik kelime olabileceğini düşünüyor.
- Tarihçi ve arkeolog Mihail Artamonov, şimdilerde Başkurdistan denilen bölgede yaşayan İranlı bir İskit kabilesi olanBušxk (ya da Bwsxk) adının yolsuzluk olduğunu öne sürüyor.[1]
Şimdiki Başkurtlar ortalama olarak% 60 “Batı-Avrasya / Avrupa” genetik bileşenlerine ve yaklaşık% 40 “Sibirya / Doğu Asya” genetik bileşenlerine sahiptir.[2] Başkurdular aslengöçebe pastoralistlerdi.19. yüzyıl boyunca göçebe yaşam tarzlarından vazgeçtiler (Rus sömürgecilerinin baskısı altında) vetarıma başladılar.[3] Başkurdular, şimdiye dek Bušxk 'gibi Başkurdistan'da olan ve onlardan inebilecek olanİran kabilelerine bazı kültürel benzerliklere sahip olduğu düşünülmektedir.[4] Mikhail Artamonov Başkurdelerin, ilk Binyıl CE'nin Türk göçleri sırasında kültürel olarak "Türkleşmiş" (dil değiştirme süreci dahil) olan İskit kabilesi Bušxk'ten geldiğini öne sürdü.[1]
Avrasya BozkırındakiHint-İran halklarının soyu tükenmiş dallarına bağlantılar, 20. yüzyılın başlarından beri bilim adamları tarafından öne sürülürken, Rus dilbilimci Eugene Helimski, bu "soyu tükenmiş Hint-İran şubesinin" "Andronovo nüfusu" olarak görülmesi gerektiğini açıkladı.[5] Başkurdistanlı bir bilgin olan Salavat Gallyamov - bir filolog Nikolai Dmitriev'e atıfta bulundu - Başkurdelerin ilk olarak Hint-Hint dili konuştuğu hipotezini destekleyen İran'ın Başkır sesbilgisi üzerindeki etkisinin üstlenilebileceğini gösteriyor.[6]
Tüm paleontolojik ve antropolojik bulgular doğrultusundaAndronovo kültürü Başkurt halkının muhtemel kökeni olarak tahmin edilir.[7][8][9][10][11] Andronovo KültürüÖn-Türkler tarafından kurulduğuna dair bazı kanıtlar var. 1970′lere kadar yapılan, Avar Çağı ile ilgili arkeolojik kazılarda çıkarılan insan iskeletlerinde Germen, İslav, İranlı, Fin-Ugor gibi türlü tipler arasında Türk tipinin de (braki-sefal) dikkati çekecek ölçüde olduğu, hatta bazı buluntu yerlerinde, aslî Türk soy'unu temsil eden “Andronovo tipi”ne bile % 10-15 gibi, oldukça yüksek bir nispette rastlandığı tespit edilmiştir.[12]
12. yüzyıla kadar eski Türk dinini koruyan Başkortlar, Altın-Orda egemenliğinde İslamiyeti kabul etmişler.
1552'deKazan Hanlığı işgal edilince doğusundaki Başkurt boyları Rus devletine katılmayınca himayesi altına girmeye başlamışlardı. Rus hükûmdârları ile olan anlaşmaları hükûmet tarafından bozuldukçaBaşkurt İsyanları olarak tarihe geçen kalkınmaları olmuştur.1735-1740 isyanı sırasındaki soykırım sonucunda ise Rus devletine tamamen katılmış oldular.
Bu siyasi değişimler esnasında çokça hristiyanlaştırma çabası olmuştur, ancak Başkurtların çoğusu dinlerine sadık kalmışlardır. Ta kiKazan Tatarları,Çirmişler gibi halklar hristiyanlaştırmadan kaçmak için Başkurt topraklarına yerleşmişlerdir. GünümüzdeBaşkurdistan'da 1 milyondan fazlaKazan Tatarı, 100 binden fazlaÇirmiş yaşamaktadır. Kaçamayanlar ise - özellikle Başkurtlar arasından -Yekaterinburg,Ufa gibi şehirlerde toplu idama mahkûm edilirlerdi. Bu şehitlerin arasındaKesenbike Bayras, Toygeldi Yolak ve başkaları vardır.
1917 devriminden sonra, Rusya içinde ulusal bir federal cumhuriyet oluşturma gereği üzerineZeki Velidi Togan ve başkaları siyasi kararlar veren Bütün Başkurt Kurultayı oluşturuyor.
Mart 1919'da, Rus Hükûmeti'nin Başkurdistan Hükûmeti ile yaptığı anlaşmalara dayanarak Başkurdistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.
11 Ekim 1990'da Cumhuriyet Yüksek Kurulu, Devlet Egemenlik Beyanı'nı ilan etti. 31 Mart 1992 Başkurdistan, Rusya Federasyonu yetkilileri ile egemen cumhuriyetlerin otoriteleri arasında ve Rusya'nın yapısını belirleyen Başkurdistan Cumhuriyeti'nin Ek'i arasında yer alan ve yetki alanlarının sınırlandırılması konusunda federal bir anlaşma imzaladı. Başkurdistan Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasında sözleşmeye dayalı ilişkiler.
Ana madde:Başkurtça
- ^abPeter B. Golden, Haggai Ben-Shammai & András Róna-Tas, The World of the Khazars: New Perspectives, Leiden/Boston, Brill, 2007, pp. 422.
- ^"Bashkir Genetics - DNA of Russia's Turkic people of Bashkortostan".www.khazaria.com. 3 Haziran 2019 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:24 Nisan 2019.
- ^"Bashkir | people".Encyclopedia Britannica (İngilizce). 21 Mart 2019 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:24 Nisan 2019.
- ^Maria Magdolna Tatár, “The Myth of Macha in Eastern Europe”, The Journal of Indo-European Studies vol. 35, no. 3 & 4, Fall/Winter 2007, p. 325.
- ^"Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2019 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:20 Ekim 2019.
- ^Европейско-Азиатские Новости. Возраст Башкирского народного сказания составляет четыре тысячи лет. 2006 21 Mart 2019 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.: "Позже Салават Галлямов, опираясь на исследования члена-корреспондента Академии наук СССР, доктора филологических наук Николая Дмитриева, указавшего на наличие иранской фонетики в современном языке башкир Южного Урала, .. and;Марина Шумилова. "Башинформ", Уфа, 12 октября. Гипотеза об индоиранском происхождении башкир получила новое подтверждение.[ölü/kırık bağlantı]
- ^Brünn. Moravské muzeum Oddĕleni pro diluvium "Anthropos", Anthropology, Vol. 16-17, Moravské muzeum, Ustav anthropos., 1978, p.76
- ^Институт этнологии и антропологии им. Н.Н. Миклухо-Маклая, Этнографическое обозрение, (Institute of Ethnology and Anthropology. N. Maclay, Ethnographic Review), Vol. 1-3, Наука, 1996, P.142
- ^(Институт истории, языка и литературы (Академия наук СССР. Башкирский научный центр), Васильев, С.М, Очерки по истории Башкирской АССР., Башкирское книжное изд-во, 1956, p.11
- ^Институт археологии (Академия наук СССР), Древности Башкирии: Сборник статей, Наука, 1970, p.809
- ^Институт этнографии имени Н.Н. Миклухо-Маклая, Очерки общей этнографии, Наука, 1968, p.411
- ^"It is reckoned that the culture of Andronovo was created by the ancestors of the Turks, who were white, horse-riders and warriors having spherical heads."(Murat Ocak, The Turks: Early ages, Yeni Türkiye, 2002) 15 Nisan 2016 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi.
- ^"Arşivlenmiş kopya". 1 Haziran 2016 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:1 Haziran 2016.
![William Allan (painter) [en], Başkurtlar (1814)[13]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ftr.wikipedia.org%2fwiki%2fDosya%3aAllan%2c_David_-_Bashkirs_-_1814.jpg)
