Avrupa Parlamentosu (İngilizce: European Parliament),Avrupa Birliği'nin yedikurumundan biri olup,yasama yetkisine sahip iki organdan biridir.Avrupa Komisyonu'nun sunduğu yasa tekliflerini,Avrupa Birliği Konseyi ile birlikte kabul eder. Haziran 2024'teki Avrupa seçimlerinin ardından,Parlamento üye sayısı 705’ten 720’ye yükseldi. Yaklaşık 375 milyon seçmene sahip olan Avrupa Parlamentosu, 2024 itibarıylaHindistan Parlamentosu'ndan sonra dünyanın en büyük ikinci demokratik seçmen kitlesini temsil etmektedir.[1][2][3]
Avrupa Parlamentosu, yasama yetkisine sahiptir, Avrupa Birliği mevzuatının kabul edilmesi genellikle Parlamento ve Konsey'in onayını gerektirir, bu da fiilen iki meclisli bir yasama yapısını oluşturur. Avrupa Parlamentosu, çoğu üye devletin ulusal parlamentolarının aksine resmî olarak inisiyatif hakkına sahip değildir, çünkü inisiyatif hakkı Avrupa Komisyonu'nun bir ayrıcalığıdır.[6] Bununla birlikte Parlamento ve Konsey, Komisyon'dan yasama sürecini başlatmasını ve bir öneri sunmasını talep etme hakkına sahiptir.
Protokol açısından Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği'nin "ilk kurumu" olarak kabul edilir,antlaşmalarda ilk sırada yer alır ve diğer AB kurumlarına karşı törensel bir önceliğe sahiptir. Konsey ile eşit yasama ve bütçe yetkilerine sahiptir, ayrıcaAB bütçesi üzerinde de eşit kontrol yetkisine sahiptir. Yürütme organı olan Avrupa Komisyonu, nihai olarak Parlamento'ya karşı sorumludur. Özellikle Parlamento,Avrupa Konseyi’nin Komisyon Başkan adayıyla ilgili onay kararını verir ve Komisyon'un tamamının atanmasını kabul etme veya reddetme yetkisine sahiptir. Ayrıca, birgüvensizlik oylaması yoluyla mevcut Komisyon'un istifasını zorlayabilir.
Temelinde, 1951’de kurulan ve ilk toplantısını 78 üyeyle 1952 yılında yapanAvrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) yatmaktadır. AKÇT,Avrupa Ekonomik Topluluğu’nun kurulmasını izleyerek 1958’de Avrupa Toplulukları Parlamenterler Meclisi adını alarak; bu ortak parlamentonun 1958’dekiüye sayısını ise ulusal parlamentolarca tayin edilen 142 üye oluşturmaktadır. 1979’da 410 üye söz konusu iken,Yunanistan ve onu izleyerekPortekiz veİspanya’nın da katılımından sonra meclis üye sayısı 518’e çıkmıştır.İsveç,Avusturya veFinlandiya’nın katılımlarını izleyerek parlamentonun üye sayısı artmıştır. 1979’dan bu yana tek dereceli genel seçimle işbaşına gelen Avrupa Parlamentosu’nun üyeleri,AB’nin üye sayısını 25’e çıkarttığı genişleme ile birlikte 732’e ulaşmıştır. 2007 yılındaki genişleme ile birliğin nüfusu artmıştır. Böyleceparlamenter sayısı 736'ye çıkmıştır.
Genişletilmiş Başkanlık Divanı, Parlamento’nun temel karar alma organıdır. Genişletilmiş Başkanlık Divanı, başkan ve başkan yardımcılarının biçimlendirdiği divan; divan üyeleri ve siyasi grup liderlerinden oluşmaktadır.
Avrupa Parlamentosu’nun genişleme sürecindeki işleviAvrupa Birliği'ni Kuran Anlaşma, madde 49’da net bir şekilde özetleniyor: 49. madde içindeki ilgili bölüm şöyle:“6. maddenin 1. paragrafında belirtilmiş olan ilkelere uyan her Avrupalı devlet Birlik’e üye olmayı talep edebilir. Devlet, başvurusunu Konsey’e yöneltir. Konsey de Komisyon’un görüşünü ve Avrupa Parlamentosu üyelerinin salt çoğunluğu ile verilmiş olumlu oyu aldıktan sonra, oy birliği ile karar verir.”
Bir diğer ifade ile, Parlamento'nun değerlendirmeleri sonucunda salt çoğunlukla olumlu bir karara varılmaması halinde yeni üyenin kabulü olanaksızdır.
Parlamento'nun genişleme sürecindeki işlevlerinden bir diğeri de aday ülkelere ilişkin raportörlerin belirlenmesidir. Söz konusu raportörler, aday ülkelerin siyasi, ekonomik ve sosyal yapıları ile ilgili olarak toplanan bilgileri Parlamento'ya iletme görevini üstlenir ve toplanan bilgileri güncelleştirir.
Parlamento Genel Sekreterliği tarafından aday ülkelerin gelişimi ve hazırlanma süreci ile ilgili bilgi akışının hızlandırılması amacıyla oluşturulmuş bir de “Genişleme Görev Grubu” vardır.
