| Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908 | |
| Hükümdar | II. Abdülhamid |
| Yerine geldiği | Mehmed Said Paşa |
| Yerine gelen | Mehmed Said Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1851 Yanya,Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1914 (63 yaşında) San Remo,İtalya |
Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa (1851 – 1914),Arnavut asıllıOsmanlı devlet adamı.
45 yıllık devlet hizmeti içinde 1898-1908 arasındaki hizmetleri ile öne çıkmış bir devlet adamıdır.II. Abdülhamid döneminde 1898-1902 arasındaKonya valiliği hizmetinde bulunan Mehmed Ferid Paşa yöreye yaptığı hizmetlerle büyük iz bırakmış; ardından 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908 tarihleri sadrazamlık yaparakJön Türk İhtilalinden önceki son sadrazam olmuştur.
1851 tarihindeYanya’da dünyaya geldi.[1] Babası, MutasarrıfAvlonyalı Mustafa Nuri Paşa adında bir Arnavut beyidir. Aile adıValora idi. Baba tarafından soyu, kaptan-ı deryaSinan Paşa’ya dayanmaktadır. Anne tarafından daTepedelenli Ali Paşa soyundandır.[2]
Yanya'da sibyan mektebi ve rüştiyeyi bitirdikten sonra Yanya Rum Lisesi'nde okudu. Özel öğretmenlerden yedi yılArapça,Fransızca,İtalyanca veRumca dersleri aldı.
1867 yılında babasınınResmo Mutasarrıflığı sırasında Resmo Cinayet Meclisi Baskâtipliği görevi ile memuriyete başladı.Kandiye,Mostar,Saraybosna,Diyarbakır veHalep'te çeşitli mülkiye ve adliye memurluklarında bulundu ve çeşitli komisyonlarda üyelik yaptı. 1874 yılından itibaren hızla terfi edip önemli görevlerde bulunan Mehmed Ferid Paşa, Ocak 1884'te İstanbul'a gelerekŞura-yı Devlet üyesi ve Kasım 1884'te "Tanzimat Dairesi" üyeliklerine getirildi.[1]
1898'de vezirlik rütbesi ileKonya Valisi yapıldı. Bu görevde önemli başarılar kazanıp, bu yöreye büyük hizmetler yaptı. Konya merkezde ve ilçelerde hükûmet konakları, hapishaneler, askeri kışlalar ve depolar, (merkezde Hamidiye Sanayi mektebi, idadi vb) okullar, Gureba Hastanesi, memleket bahçesi parkı, buğday pazarı, yollar, şoseler, köprüler yaptırdı. Konya'ya içme suyu getirtti.Selçuklu eserlerini tamir ve restore ettirdi. Bu eyalete bağlıAntalya'da liman, iskele ve rıhtımlar yaptırdı. Konya eyaletinde eşkiyaları tenkil ederek elimine etti. Devlet dairelerine ve eğitimde ıslahatlar yaptı. Sanayii teşvik etti ve özellikle halıcılık sanayinin canlandırılıp geliştirilmesine çaba harcadı.[1]
1902 yılında eşinin rahatsızlanması ve doktorların rahatsızlığı Konya'nın sert iklimine bağlaması üzerine başka bir şehre görevinin nakli talebinde bulundu. Bu dönemde Konya'yı ziyaret eden Alman elçisi Mareşal Von Biberstein'in güvenini kazanıp, onun tarafından padişaha methedildiği ve nihayet saray mensuplarındanİzzet Paşa'nın güvenini kazanmış olduğu da söylenir.[2] Böylece padişah 1902'de onu İstanbul'da kurulmuş bulunan ve vilayetlerden gelecek şikayetleri incelemekle görevli bir komisyona başkan olarak görevlendirdi; ardından da sadarete tayin etti.
1902'de Makedonya isyanı gittikçe yayılmaya başladı. Osmanlı devleti Makedonya'da ıslahata karar vermek zorunda kaldı. Mehmet Ferid Paşa İstanbul'a davet edilerekRumeli Islahat Komisyonu Reisliği görevine getirildi. 25 Ekim bu ıslahat tedbirleri açıklandı ve uygulanmaya koyuldu.
Devlet işleri daha da ağırlaşmadan SadrazamMehmed Said Paşa'nın azline gerek görüldüğünden kendisinden sadakat senedi alınarak Ocak 1903'te sadrazam tayin edildi.
Sadrazamlık dönemindeArnavutluk veMakedonya'daki karışıklık devam etti.Sisam'da isyan çıktı.Tanzimat Devrinin başından beridir koordinasyonsuz alınan dış borçların geri ödenebilmesi problem oldu ve konsolidasyon yapılıp borçların birleştirilmesi devleti çok uğraştırdı.
21 Temmuz 1905'teSultan II. Abdülhamid'esuikast girişimi; 1906'da Şehiremini (İstanbul Belediye Başkanı)Rıdvan Paşa'nın bir suikast sonucu öldürülmesi; onun sadrazamlığı döneminde gerçekleşen olaylardandır.[3]
Jön TürklerinII. Meşrutiyet'in ilanı ile sonuçlanacak Rumeli olayları da Mehmed Ferid Paşa'nın sadrazamlığı sırasında Nisan 1908'de başladı. 1878'den beri artan Meşrutiyet talebi bu dönemde iyice artmış; 3. OrduKanun-i Esasi'nin ilanı için adeta başkaldırmış;Kolağası Niyazi veEyüp Sabri BeylerResne veOhri'de,Enver BeyTikveş bölgesinde, Selahattin ve Hasan Tosun BeylerArnavutluk’ta, çeteler kurarak dağa çıkmışlardır. Padişahın ısrarlı takibat emrini sadrazamın alel usul tedbirlerle geçiştirdiği ve dolaylı yoldan meşrutiyetin ilanını ya da Kanun-ı esasinin yeniden yürürlüğe konmasını arzuladığı iddia edilir.[2]
Avlonyalı Mehmed Ferid Paşa hükûmeti Rumeli’deki isyanı bastıramayınca II. Abdülhamid, 29 yıl önce askıya alınan Kanun-i Esasi’yi yürürlüğe koymayı kabul etti ve öylece 24 Temmuz 1908’de Meşrutiyet yeniden ilan edildi.[4]
Mehmed Ferid Paşa, II. Meşrutiyet’in ilanından iki gün önce sadrazamlıktan azledilmiştir. Azil nedeni olarakRumeli’de çıkan olayları yatıştıramaması, padişahameşrûti yönetimin kabul edilmesi tavsiyesinde bulunması ve Meşrutiyet içinİttihat ve Terakki’ye yardım ettiği iddiaları vardır. Esas neden ise, Kanun-i Esasi’nin tekrar ilan edilmesinde yeni bir sadrazama ihtiyaç duyulmuş olmasıdır.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca yeni dönemde deneyimli bir sadrazam atanarak başta İngiltere olmak üzereDüvel-i Muazzaman'nın desteğinin alınması düşünülmüştür.
Sadrazam Mehmed Ferid Paşa’nın görevinden alınması, sorumluluğun da ona yüklenmesi anlamına geliyordu. Yapılan hükûmet değişikliğinde, Sadrazam veSerasker Rıza Paşa dışındaki hükûmet üyeleri yerlerinde bırakılmıştır.
Şubat 1909'daAyan Meclisi üyeliğine atandı. Ayrıca kendisineAydın vali vekilliği görevi verildi. Mayıs 1909'da sadrazamAhmed Tevfik Paşa tarafından Dahiliye Nazırı yapıldı ama Ağustos 1909'da bu görevden istifa etti. 1912'de tekrar Dahiliye Nazırlığı yapmaya davet edildiyse de bu görevi kabul etmedi. 1912'de Ayan Meclisi Reisliğine getirildi. Fakat 1913'teKâmil Paşa hükûmetiBâb-ı Âli Baskını ile düşürülmesi ile bu görevden azledildi.Mısır'a gidip yerleşti.[1]
1914'te kalp hastalığı tedavisi için İtalya'daSan Remo şehrine gitti. Burada vefat etti. CenazesiAvlonya'ya nakledildi.[1]
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Mehmed Said Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 15 Ocak 1903 - 22 Temmuz 1908 | Sonra gelen: Mehmed Said Paşa |
Otorite kontrolü |
|
|---|
