Astrofizik,gök fiziği ya dayıldız fiziği,[1]gök cisimlerinin, uzaydaki konumu ile devinimlerindense yapılarını saptamak adınafizik vekimya ilkelerini kullanangökbilim dalı.[2][3] Bu incelemeler için tek bilgi kaynağıgök cisimlerinden yayılanışık ve diğerelektromanyetik dalgalardır. Bu dalgaları tespit eden aletler vasıtasıyla toplanan bilgiler,fizik vekimya bilimlerinde elde edilen sonuçlarla karşılaştırılarak değerlendirilir ve yorumlanır.
Teorik astrofizikçiler,analitik modelleri (örneğin, bir yıldızın davranışlarını yaklaşık olarak temsil etmek içinpolitroplar gibi) vehesaba dayalısayısal simülasyonları içeren geniş bir araç yelpazesini kullanırlar. Bunların her birinin bazı avantajları vardır. Bir sürecin analitik modelleri, neler olup bittiğine dair fikir vermek için genellikle daha iyidir. Sayısal modeller ise başka türlü görülemeyecek olan fenomenler ve etkilerin varlığını ortaya çıkarabilir.[4][5]
Astrofizikte teorisyenler, teorik modeller oluşturmaya ve bu modellerin gözlemsel sonuçlarını anlamaya çalışırlar. Bu, gözlemcilerin bir modeli çürütebilecek verileri aramasına veya birkaç alternatif veya çelişkili model arasında seçim yapmalarına yardımcı olur.
Teorisyenler ayrıca yeni verileri dikkate alacak şekilde modeller oluşturmaya veya değiştirmeye çalışır. Bir tutarsızlık durumunda genel eğilim, verileri uygun hale getirmek için modelde minimum değişiklikler yapmaktır. Bazı durumlarda zaman içinde biriken tutarsız ve büyük miktardaki veriler, bir modelin tamamen terk edilmesine yol açabilir.
Teorik astrofizikçiler tarafından incelenen konular arasında yıldız dinamikleri ve evrimi, gökada oluşumu ve evrimi, mıknatıssal hidrodinamik, evrendeki maddenin büyük ölçekli yapısı, kozmik ışınların kökeni, genel görelilik,fiziksel kozmoloji ve bunlar arasındasicim kozmolojisi ve parçacık astrofiziği yer alır. Göreli astrofizik, fiziksel olaylarda kütle çekiminin önemli bir rol oynadığı büyük ölçekli yapıların özelliklerini ölçmek için bir araç olarak hizmet eder ve aynı zamandakara delik (astro)fiziği vekütleçekim dalgalarının incelenmesi için temel oluşturur.
Astrofizikte yaygın olarak kabul edilen ve incelenen bazı teoriler ve modeller,Lambda-CDM modeline dahil edilenBüyük Patlama,kozmik enflasyon,karanlık madde,karanlık enerji ve temel fizik teorilerdir.
İlk olarakFritz Zwicky tarafından 1933'te öne sürülen bu kavram, uzun yıllar ciddiye alınmamıştır. 1970'teVera Rubin tarafından tekrar öne sürülmüş, ancak 2006 Ağustos'ta bilim dünyasında kabul görmüştür. Karanlık madde ışınım yolu ile değil, dinamik sistemler (gök adaların döngüsel hızları, gök adanın başka gök adalar içindeki yörüngesel hızları vs.) sayesinde saptanabilir.
Evreni genişlettiği varsayılan karanlık enerji ilekaranlık maddenin, evrenin %95'ini meydana getirdiği düşünülmektedir. Karanlık enerji kavramı ilk olarak 1980 yılındaAlan Guth, 1998 yılındaBrian Schmidt veSaul Perlmutter tarafından öne sürülmüştür. Aslında karanlık enerjinin varlığını ilk olarakAlbert Einstein,genel görelilik çalışmalarında evrenin devamlı genişlemesi gerektiğini hesaplayarak saptamıştır fakat statik evren düşüncesine ters düştüğü için bu enerjinin sebep olduğu genişleme durumunu denkleminekozmolojik sabit ekleyerek dengelemiştir. Sonraki yıllardaEdwin Hubble ile başka bilim insanlarının çalışmaları, evrenin genişlediğini ortaya koymuştur. Bunların ardından Einstein ise busabiti "hayatının en büyük hatası" olarak tarif etmiştir.
- ^"Güncel Türkçe Sözlük'te Söz Arama". Türk Dil Kurumu. 10 Mayıs 2007. 29 Eylül 2007 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2007.
- ^Keeler, James E. (Kasım 1897), "The Importance of Astrophysical Research and the Relation of Astrophysics to the Other Physical Sciences",The Astrophysical Journal,6 (4), ss. 271-288,Bibcode:1897ApJ.....6..271K,doi:10.1086/140401,
[Astrophysics] is closely allied on the one hand to astronomy, of which it may properly be classed as a branch, and on the other hand to chemistry and physics.… It seeks to ascertain the nature of the heavenly bodies, rather than their positions or motions in space–what they are, rather thanwhere they are.… That which is perhaps most characteristic of astrophysics is the special prominence which it gives to the study of radiation.
- ^"astrophysics". Merriam-Webster, Incorporated. 10 Haziran 2011 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.
- ^Roth, H. (1932), "A Slowly Contracting or Expanding Fluid Sphere and its Stability",Physical Review,39 (3), ss. 525-529,Bibcode:1932PhRv...39..525R,doi:10.1103/PhysRev.39.525
- ^Eddington, A.S. (1988) [1926],"Internal Constitution of the Stars",Science, New York: Cambridge University Press,52 (1341), ss. 233-240,Bibcode:1920Sci....52..233E,doi:10.1126/science.52.1341.233,ISBN 978-0-521-33708-3,PMID 17747682, 17 Temmuz 2022 tarihinde kaynağındanarşivlendi, erişim tarihi:12 Haziran 2023
