| Art rock | |
|---|---|
| Müzikal kökenleri | Deneysel rock,[1]avangart,[1]folk,[2]caz,[1]klasik,[3] |
| Kültürel kökenleri | 1960'lar,Birleşik Krallık,ABD |
| Popülerlik | 1960'lar-1970'ler |
| Diğer konular | |
Art rock,rock müziğin bir alt türüdür. Deneysel ve kavramsal bir müzikal duruş takınarak, rock müziği bir ergen eğlencesinden sanatsal ifade boyutuna taşımayı amaçlar.[4][2]Klasik müzik,deneysel rock,avangart ve daha sonralarıcaz müzikten kaynağını alır.[1] En temel duruşlarından biri, dans etmek yerine dinlenilip düşünülmesi için besteleniyor olmasıdır.[2] Sıklıkla elektronik efektler ve eski dönem rock müziğinin tahrik edici ritminden uzaklaşmışeasy listening (kolay dinlenilir) dokuların varlığıyla kendini belli eder.[4]
Progresif rock bazen art rock ile değişimli olarak kullanılır. Progresif rock geneldeklasik eğitimli enstrümantal tekniklerle vesenfonik dokularla karakterize olurken, art rock daha zorlu, gürültülü, gelenek-dışı, deneysel ve avangart karakteriyle ön plana çıkar. Diğer bir deyişle, rock müziğini sadecealbüm bazında konseptler ve sanatsal ifadelerle yüksek sanat konumuna eriştirmeye çalışmaktan ziyade, art rock, rock müziğine dahamodernist, avangart bir yaklaşım getirmeyi amaçlar.
Türün en popüler dönemi erken 1970'lerde Britanyalı sanatçılar aracılığıyla gelişti. Müzik ve buna eşlik eden teatral performanslar, barındırdığı ustalık ve müzikal/söz yazımı karmaşıklığının da yardımıyla, sanata ilgili ergenler ve genç yetişkinler için çekici bir konuma erişti.[2] Art rock, rock müziğin özel bir tarihi dönemini ifade eder: 1966–67 gibi başlayarakpunk'ın 1970'ler ortasında gelişiyle son bulur.[5] Bundan sonra bu müzik türü, 1970'ler-90'lar arasındaki popüler müzik türleriyle birleşerek evrilmeye devam eder.[2]
EleştirmenJohn Rockwell'a göre art rock, yaratıcılıkta farklılaşma hissi,klasik müzik iddiası, deneysel/avangart eğilimleriyle rock müziğin en çeşitlenen ve eklektik türlerinden biridir.[6] Terim sıklıklaprogresif rock ile eş anlamlı kullanılır.[7][6][1][2] Tarihi olarak, "art rock" en az iki birbirinden farklı rock müzik türünü tanımlamak için kullanılmıştır.[8] Bunlardan birincisi progresif rock olup ikincisipsychedelia vehippi karşı kültürünü reddederekThe Velvet Underground grubu tarafından ortaya konulanmodernist/avangart yaklaşımları savunan grupların yaptığıdır.[8] Deneme yazarıEllen Willis bu iki tipi şöyle karşılaştırdı:
Erken 1960'lardan beri …rock and roll müzikte bolca propagandası yapılmış art-rock sentezinden (progresif rock) çok daha fazla yüksek sanatlarla ilişkilenen bir karşıt gelenek vardı; aşağı yukarı bilinçli olarak temel formel rock and roll kurallarını alarak (tıpkı pop sanatçılarının kitlesel sanatı genel malzeme kaynağı olarak kullanması gibi) bunları arıttılar, geliştirdiler, birbirine düşürdüler ve böylece … 'rock-and-roll sanatı'nı ürettiler. Her ne kadar art rock, belli belirsiz olarak rock and roll müziğin daha yerleşik sanat formları gibi olduğu/olabileceği iddiasını taşıdıysa da, rock-and-roll sanatı, rock and roll müziğin diline takıntılı bir bağlılık taşıyan ve hatta aynı ölçüde bu müziğin dilini küçümseyerek onu reddeden veya onu yumuşatıp kolaylaştırmak isteyen bir fikre dönüştü … yeni akım karşıt geleneği miras aldı.[9]
Larry Starr ve Christopher Waterman'ınAmerican Popular Music'i (Türkçe:Amerikan Popüler Müziği) art rock'ı "rock elementlerini Avrupa klasik müziğiyle karıştıran bir rock türü" olarak tanımladı veKing Crimson,Emerson, Lake & Palmer vePink Floyd gibi İngiliz grupları örnek olarak gösterdi.[10] Türün yaygın özelliklerinden biri, şarkılardan ziyade kompozisyonlardan oluşan albüm odaklı müzik olmasıydı. Bu tarz albümlerde karmaşık ve uzun enstrümantal kısımlar, senfonik orkestrasyon gözlenmekteydi.[2] Buna paralel olarak müzik, geleneksel olarakkonsept kayıtlar şeklinde kendini gösterirken, şarkı sözleri tema olarak "hayalperest" ve siyaset odaklı olmaya meyilliydi.[2]
Art rock ve progresif rock arasında bazı farklar öne sürülür. Art rock avangart veyadeneysel müzik etkilenimleriyle "alışılmamış müzik yapısı"nı vurgularken, progresif rock klasik eğitimli enstrümantal tekniği, edebi içeriği vesenfonik özellikleri vurgular.[1] Progresif rock'a nazaran, art rock "daha iddialı, gürültülü ve gelenek dışı" olup "daha az klasikten kaynağını alan" bir yapıdadır;avangart müzik etkilenimleri göze çarpar.[1] Bu iki türün benzerliği ise, her ikisinin de rock müziği yeni bir sanatsal itibara taşımak isteyen Britanya kökenli çabalar olması[1] ve konsept albümler ilerock opera gibi vokal-bazlı alanlara enstrümantal analog oluşturmasıydı.[11]
Art rock aynı zamanda klasik biçimde şekillenen rock müziği veyaprogresif rock-folk müzik birleşimlerini tanımlamak için de kullanılmaktadır.[2] Bruce Eder'inThe Early History of Art-Rock/Prog Rock adlı makalesine göre "'progresif rock' veya bazen bilinen adıyla 'art rock' veya 'klasik rock'", "grupların şarkılar yerine süitler çaldığı;Chuck Berry veBo Diddley yerine Bach, Beethoven ve Wagner'den müzik formları ödünç aldığı;Carl Perkins veyaWillie Dixon yerineWilliam Blake veyaT. S. Eliot'ın diline yakın bir dil kullandığı" müzik türüdür.[12]
20. yüzyılın ikinci yarısı boyunca sanat ve pop müziğin arasındaki sınır gittikçe daha bulanık bir hal aldı.[13]Merriam-Webster Online Dictionary'ye göre "art rock" teriminin ilk kullanımı 1968 yılına dayanmaktadır.[3] Pop müziğin baskın formatı olan teklileralbümlere kaymaya başlayınca[nb 1] birçok rock grubu büyük sanatsal ifadeler barındıran işlere heveslendi ve art rock doğmuş oldu.[15] 1960'ların sonlarında gelişme gösterdikçe – progresif rock'ın da gelişmesine paralel olarak – art rock,deneysel rock ile beraber nam saldı.[16]
Art rock'ta bilinen en eski figür, "klasik muazzamlık" hevesinin bir sonucu olarakWall of Sound prodüksiyonlarında kendi bakış açısını yansıtan kayıt yapımcısı ve söz yazarıPhil Spector'dır.[17] Biyografi yazarı Richard Williams'a göre: "[Spector] yeni bir konsept yarattı: 'baştan sona yaratıcı süreçte yönetici rol üstlenen yapımcı'. Her şeyin kontrolünü ele aldı, sanatçıları seçti, materyal üretti veya seçti, düzenlemeleri denetledi, sanatçılara nasıl ifade edeceklerini söyledi, detaylara kadar en sancılı itinayı göstererek tüm süreci yönetti ve son ürünü kendi etiketiyle yayımladı."[18] Spector, bir performans sanatı olarak rock müziğini, sadece kayıt stüdyosunda var olan bir sanata dönüştürdü ve bu "art rock'a yol açtı".[19]
The Beach Boys'un lideriBrian Wilson da bu sürece tümüyle dahil olan müzik yapımcılarının ilk örneklerinden biri olarak gösterilir.[20][nb 2] Spector'a benzer bir şekilde, Wilson da takıntılı bir şekilde stüdyoda inzivaya çekilerek, sahip olduğu kayıt teknolojisi ustalığının da yardımıyla yoğun emek vererek yeni ses manzaraları üretti.[22] Biyografi yazarıPeter Ames Carlin'e göre, Wilson, "sanatın üstün potansiyelleriyle pop müziğin ana akım erişilebilirliğini bir araya getiren yeni bir art-rock"ın müjdecisiydi.[23] 1960'ların ortasından itibaren Wilson'ın işlerinden veThe Beatles prodüktörüGeorge Martin'den etkilenen müzik yapımcıları, kayıt stüdyolarını da beste sürecine yardımcı olabilecek bir müzik enstrümanı olarak görmeye başladı.[20] EleştirmenStephen Holden, Wilson, Spector ve The Beatles'ın sıklıkla "art pop"un başlangıcına tekabül ettiğini ve bunun daha sonraları 1960'lar sonuyla beraber "ağdalı, klasik olarak eğilip bükülmüş" art rock'a dönüştüğünü ifade etti.[15]
Yazar Matthew Bannister, "daha ne yaptığını bilen, cafcaflı art rock estetiği"nin kökenini pop sanatçısıAndy Warhol ve Warhol'un art/pop sentezine öykünenThe Velvet Underground'a dayandırdı.[24] Buna paralel olarak: "Warhol, Spector'ın yüksek kültürünü, bedenden ayrılma, 'mesafe' ve geliştirme yöntemleriyle; rock and roll gibi kitlesel kültür formlarının 'dolaysızlık' özelliğini alarak bir aşama ileri taşıdı. ... Ancak Warhol'un estetiği Spector'ınkinden daha çok ve bütüncül işlenmekteydi, bu durum da eski moda bütüncül yapımcılardan tamamenpostmodern ve ayrışmışpop art ilkelerine doğru bir geçişi temsil ediyordu. ... Warhol'un yaklaşımı, art rock'ın her boyutunda kendine yer edindi. Yaklaşımın en görünen yanı, onun mesafeli ve ilişkiyi kesmeye yönelik duruşuydu."[25]
—Michael Campbell,Popular Music in America, 2012[7]
Rock'ın sanata en derin dalışı 1966'da, The Beach Boys'unPet Sounds veThe Mothers of Invention'ınFreak Out! eserleri yayımlandığında başlayarak bir on yıl boyunca devam etti.[26] Akdemisyen Michael Johnson, "miraca yükselen rock müziğin ilk belgelenen anları"nıPet Sounds ve The Beatles'ınSgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (1967) albümleriyle ilişkilendirdi,[27] buna karşınClash Music, The Velvet Underground'un 1967 yılında yayımladığı ilk albümleriThe Velvet Underground & Nico'yu "orijinal art-rock kaydı" olarak gösterdi.[28][nb 3]
GazeteciRichard Goldstein, 1960'ların ortasında Brian Wilson ile tanıştı. Bu dönemdeki anılarına göre, Wilson yaratıcı içgüdüleri konusunda fazlaca özgüvensizdi ve yaptığı şarkıların satmak için fazla "sanatsal" olmasından korkuyordu. Goldstein, bunu pop müzisyenleri arasında ortak bir özellik olarak tanımladı ve bu durumu "altmışlardaki büyük rock trajedisi" olarak nitelendirdi. Bu süreci şu şekilde anlattı: "Müzik geleneğini ihlal etmekle tamamen popüler müzik yapmak arasındaki sınır, yeterince egosu olmayan sanatçıları (Bob Dylan ve The Beatles'ın zıddı olarak) saygılı bir ret ile el mahkumluğuna itti ve art arda birkaç düşük satışlı albüm sessizlik demekti. ... Muhtaç insanlar gibi şöhret arzuladılar ama aynı zamanda sanat da yapmak istediler. Bu iki istek de bir arada başarılamayınca, kendilerini çılgın bir şaşkınlık balosunun ortasında ürperirken buldular."[31]
Mayıs 1966'da piyasaya sürülenPet Sounds, Wilson'ın "bütüncül ifade" talebiyle şekillenmişti. Wilson, The Beatles'ın aynı yönelimiRubber Soul (1965) albümleriyle yaptığına inanıyordu.[32][nb 4] 1978'de biyografi yazarıDavid Leaf,Pet Sounds'un art rock'ı müjdelediğini yazdı,[34]The New York Observer'a göre de "Pet Sounds, bir pop grubunun daBernstein,Copland,Ives veRodgers and Hammerstein'ın eserleri gibi albüm bazlı sanat yapıtları ortaya koyabileceğini kanıtladı."[35]Pet Sounds ayrıca ilk konsept rock albümü olarak addedildi.[36][37][nb 5] 1971'de,Cue dergisi şunları söyledi: "Pet Sounds'u izleyen bir buçuk yıl içerisinde, The Beach Boys, pratik olarak karşı-kültürün bütün yönlerinin öncüsü haline geldi – psychedelia, art rock, köklere dönüş, ekoloji, organik gıda [ve] soğukkanlı sound."[38]
Jacqueline Edmondson'ın 2013 yılında çıkardığı ansiklopediMusic in American Life (Türkçe:Amerikan Hayatında Müzik), öncesinde yayımlanan albümlere rağmen,Frank Zappa and the Mothers of Invention'ın ilk albümüFreak Out!'un (Haziran 1966) sanatsal müziğin pop müzikle buluştuğu ilk başarılı örnek olarak gösterilmesi gerektiğini vurgulayarak, Zappa'nın Los Angeles'taki orijinal, halihazırda var olan avangart çevresini not ederek bunun sanatçının daha sonraki işlerinde de izlenebilir olduğunu belirtti.[13] Yazar ve piyanist Michael Campbell, albümün klasik avangart bestecilerden adı az bilinen folk müzisyenlerine kadar Zappa'nın kategorik olmayan etkilenimlerini yansıttığının altını çizdi.[7]
Bannister, The Velvet Underground hakkında şunları yazdı: "1970'lerin, 1980'lerin art/alternatif rock sanatçıları, yazarları ve dinleyicileri üzerinde bu gruptan daha sıkı bir kavrayışı kimse sağlayamadı."[39] Grubun etkisi, 1970'lerden sonra çeşitli dünya çapındakiindie sahneleri yoluyla tekrar nüksetti,[39][nb 6] ve 2006'da,The Velvet Underground & Nico,Kongre Kütüphanesi'inNational Recording Registry'sine (Türkçe:Ulusal Kayıt Defteri) dahil edildi: "On yıllar boyunca [bu albüm]avangart rock'ın neredeyse her alt dalını gölgesine aldı, 70'lerin art-rock'ındanno-wave'e,new-wave'depunk'a kadar."[40][nb 7] Ancak, The Velvet Underground 1960'ların ortasında ilk belirdiğinde çoğunlukla reddedildi ve "ibne" bir grup olduğu gerekçesiyle baştan savıldı.[43]
The Beatles'tanPaul McCartney,Pet Sounds albümünü "zamanın kaydı" olarak addetti ve grubuyla Haziran 1967'deSgt. Pepper's adlı kendi albümleriyle karşılık verdi[45][nb 8] ki albüm bunun yanındaFreak Out!'tan da ilham alıyordu.[46]AllMusic'e göre, ilk akım art rock müzisyenleriSgt. Pepper's'tan esinlendi ve rock müziğinin sanatsal olarak büyümesi için sanatçılarınAvrupa müziğini ve klasik müziği içine dahil etmesi gerekiyordu.[1][nb 9] Albümün ayaklandığı dönemlerde birçok Britanyalı grup sahneye çıktı. BunlardanMusic in American Life kapsamında listenenler içindeThe Moody Blues,The Strawbs,Genesis ve "en dikkat çekeni"Pink Floyd yer almaktaydı.[48][nb 10] GruptanRoger Waters daha sonralarıSgt. Pepper vePet Sounds albümlerinin, onun için "kayıtlar hakkında her şeyi değiştirdiğini" söyleyecekti.[50]
Art rock en büyük popülerliğini 1970'lerin başında Britanyalı sanatçılar aracılığıyla yaşadı.[2] Ancak art rock girişimleri, 1970'lerin ortasına doğru hevesini kaybetti.[7]Encyclopædia Britannica, 1970'lerin ortasından itibaren, türün nabzının bazı Britanyalı ve Amerikanhard rock vepop rock sanatçıları aracılığıyla sürdürüldüğünü belirterek,Brian Eno'nun 70'ler sonu ve 80'ler başındaTalking Heads veDavid Bowie ile yaptığı çalışmaların "art rock eğilimlerinin diğer müzik tarzlarıyla başarılı harmanı" olduğunu eklemiştir.[2] Bowie ve Eno, "Berlin Trilogy" adlı ardışık üç albümlük bir seri için iş birliği yaptı.Consequence of Sound tarafından "art rock üçlüsü" olarak tanımlanan iş birliği için sitenin yazarı şunları söyledi: "Deneysel kayıtlar Bowie'nin alışık olduğu çapta dinleyiciler için bir bağlaşım göstermiyordu. ...New Wave müzik patlamıştı ve Bowie'nin soyundan gelen yeni sanatçılar sahnedeki yerini almıştı."[51]
|url= (yardım)