Yaygın kullanımda,apsis, yatay (x) ekseni veordinat, standart iki boyutlu bir grafiğin dikey (y) eksenini ifade eder.
Matematikte,apsis (/æbˈsɪs.ə/, Çoğulabscissae veyaabscissæ veyaabscissas) veordinat, birkoordinat sisteminde birnoktanın sırasıyla birinci ve ikinci koordinatıdır:
Genellikle bunlar, iki boyutlu dikdörtgenKartezyen koordinat sistemindeki bir noktanın yatay ve dikey koordinatlarıdır. Birsıralı çift, iki boyutlu dikdörtgen uzayda bir noktanın konumunu tanımlayan iki terimden oluşur: apsis (yatay, genelliklex) ve ordinat (dikey, genellikley):
Bir noktanınapsisi, birincil eksendeki izdüşümünün işaretliölçüsüdür; mutlak değeri, izdüşüm ile eksenin başlangıcı arasındaki mesafedir ve işareti, orijine göre çıkıntı üzerindeki konum tarafından verilir (öncesi: negatif; sonrası: pozitif).
Bir noktanınkoordinatı, ikincil eksendeki izdüşümünün işaretliölçüsüdür; mutlak değeri, izdüşüm ile eksenin başlangıcı arasındaki mesafedir ve işareti orijine göre çıkıntı üzerindeki konum tarafından verilir (öncesi: negatif; sonrası: pozitif).
"Apsis" (Latince: linea abscissa, "bir doğru kesmesi",İngilizce: a line cut off) kelimesi en azındanDe Practica Geometrie’ninFibonacci (Pisalı Leonardo) tarafından 1220'de yayımlanmasından bu yana kullanılıyor olsa da, modern anlamıyla kullanımı Venedikli matematikçiStefano degli Angeli'ye ve 1659'da yayımladığı eseriMiscellaneum Hyperbolicum, et Parabolicum'dan kaynaklanıyor olabilir.[1]
1892'deAlmanca: Vorlesungen über Geschichte der Mathematik adlı eserinde (Matematik tarihi üzerine dersler,Lectures on history of mathematics), 2. cilt, Almanmatematik tarihçisiMoritz Cantor şöyle yazıyor:
| “ | Almanca: Gleichwohl ist durch [Stefano degli Angeli] vermuthlich ein Wort in den mathematischen Sprachschatz eingeführt worden, welches gerade in der analytischen Geometrie sich als zukunftsreich bewährt hat. […] Wir kennen keine ältere Benutzung des WortesAlmanca: Abscisse in lateinischen Originalschriften. Vielleicht kommt das Wort in Uebersetzungen derApollonischen Kegelschnitte vor, wo Buch I Satz 20 vonGrekçe: ἀποτεμνομέναις die Rede ist, wofür es kaum ein entsprechenderes lateinisches Wort alsLatince: abscissa geben möchte.[2] | „ |
Çevirisi:
| “ | Aynı zamanda, muhtemelen [Stefano degli Angeli] tarafından, matematiksel kelime dağarcığına, özellikle analitik geometride gelecekte çok şey beklediği kanıtlanan bir kelime getirilmişti. […] Latince orijinal metinlerde apsis kelimesinin daha önce kullanılmadığını biliyoruz. Belki kelimeApollon koniklerinin çevirilerinde yer alır, burada Kitap I, Bölüm 20'deἀποτεμνομέναις,’dan bahsedilir, bunun içinLatince: abscissa'den çok daha uygun bir Latince kelime vardır. | „ |
"Ordinat" kelimesinin kullanımı Latince "Latince: linea ordinata applicata" veya "paralel uygulanan doğru,İngilizce: line applied parallel" ifadesiyle ilgilidir.
Oldukça eski bir varyant kullanımında, bir noktanın apsisi, noktanın bazı yol boyunca konumunu tanımlayan herhangi bir sayıya, örneğin birparametrik denklemin parametresine de atıfta bulunabilir.[3] Bu şekilde kullanıldığında apsis, birmatematiksel model veya deneydekibağımsız değişkene bir koordinat-geometri analojisi olarak düşünülebilir (herhangi bir koordinat,bağımlı değişkenlere benzer bir rol yükler).
Vikisözlük'teApsis ve ordinat ile ilgili tanım bulabilirsiniz.