Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


İçeriğe atla
VikipediÖzgür Ansiklopedi
Ara

Andorra

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları içinAndorra (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Andorra
Principat d'Andorra (Katalanca)
Andorra Prensliği
Slogan
LatinceVirtus Unita Fortior (Latince)
"Birleşik erdem daha güçlüdür"[1]
 Andorra konumu (yeşil dairenin merkezi) Avrupa'da (koyu gri)
 Andorra konumu (yeşil dairenin merkezi)

Avrupa'da (koyu gri)

Andorra konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Andorra la Vella
42°30′23″K1°31′17″D / 42.50639°K 1.52139°D /42.50639; 1.52139
Resmî dil(ler)Katalanca[2]
Etnik gruplar
(2021[3])
Dinler
(2020)[5]
DemonimAndorralı
HükûmetÜniterparlamenterdiarşikanayasaleş-prenslik
Xavier Espot Zamora
Yasama organıGenel Konsey
Tarihçe
• Aragon Tacı'ndan bağımsızlık
8 Eylül 1278[6][7]
• Fransa Krallığı'ndan bağımsızlık
12 Ekim 1652
• Fransa İmparatorluğu'ndan bağımsızlık
1814
2 Şubat 1993
Yüzölçümü
• Toplam
467,63 km2 (178.)
• Su (%)
0,26[a]
Nüfus
• 2023 tahminî
80.856[9] (185.)
• Yoğunluk
179,8/km2 (71.)
GSYİH (SAGP)2024 tahminî
• Toplam
artış $6,001 milyar[10] (168.)
• Kişi başına
artış $69.146[10] (18.)
GSYİH (nominal)2024 tahminî
• Toplam
artış $3,897 milyar[10] (159.)
• Kişi başına
artış $44.900[10] (24.)
Gini (2003)27.21[b]
düşük
İGE (2022)artış 0.884[12]
çok yüksek · 35.
Para birimiEuro ()[c] (EUR)
Zaman dilimiUTC+01:00 (OAS)
• Yaz (YSU)
UTC+02:00 (OAYS)
Tarih formatıgg/aa/yyyy
Trafik akışısağ[13]
Telefon kodu+376
ISO 3166 koduAD
İnternet alan adı.ad[d]

Andorra, resmi adıylaAndorra Prensliği,[2]İber Yarımadası'ndaPirene Dağları üzerinde denize kıyısı olmayanegemen birmikrodevlettir. KuzeydeFransa, güneyde iseİspanya ile çevrilidir.Şarlman tarafından kurulduğu düşünülen Andorra, 988 yılında Urgell Piskoposluğu'na devredilene kadar Urgellkontlarınca yönetilmiştir. Günümüz prensliği 1278 yılında yapılan bir antlaşma ile oluşturulmuştur.Prenslik;Katalonya'da bulunan Urgell piskoposu veFransa cumhurbaşkanı olmak üzere iki eş prens tarafından yönetilen birdiarşidir.

Andorra 468 km² yüzölçümü ileAvrupa'nın en küçük altıncı ülkesidir ve yaklaşık 77.000 nüfusa sahiptir.[14] Andorra halkıKatalan soyundan gelenİtalik bir etnik gruptur.[15] Andorra yüzölçümüne göre 16., nüfusa göre ise 11. en küçük ülkedir.[16] BaşkentiAndorra la Vella,deniz seviyesinden 1.023 m yüksekliğiyle Avrupa'nın en yüksek rakımlı başkentidir.[17] Resmi dilKatalancadır; ayrıca İspanyolca, Portekizce ve Fransızca da yaygın biçimde konuşulur.[3][18]

Andorra'da turizm gelişmiştir, yılda yaklaşık 10,2 milyon turist ülkeyi ziyaret etmektedir.[19] AndorraAvrupa Birliği üyesi değildir ancakEuro resmi para birimi olarak kullanılmaktadır. 1993'ten beriBirleşmiş Milletler üyesidir.[20] Küresel Hastalık Yükü Araştırması'na göre 2013 yılında 81 yıl ile Andorraen uzun beklenen yaşam süresine sahipti.[21]

Tarih

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Andorra tarihi

Andorra'nın bağımsızlığını kazanmasını, bölgeyi 803'teMüslümanlardan geri alanŞarlman'ın ve imparatorluğunun bir bölümünü 819'daİspanya'dakiUrgel piskoposuna bağışlayan oğluI. Louis'nin (Sofu) sağladığı kabul edilir.

1278 yılında Andorra biri İspanya'da, öteki Fransa'da bulunan iki prensin ortaklaşa yönetimine bağlanmış ve ülkenin sınırları netleşmiştir. Anılan yıldan beri ülkenin sınırları hiç değişmemiştir. Kurulan feodal düzen,Fransız Devrimi sırasında geçici olarak kalkmakla birlikte, 1806'daNapolyon tarafından yeniden kuruldu. Andorra, o günden bu yana Urgel piskoposu ve Fransa devlet başkanı tarafından ortaklaşa yönetilir; bunların ikisine de her yıl sembolik bir vergi ödenir.

Ekonomi

[değiştir |kaynağı değiştir]
Ana madde:Andorra ekonomosi

Tahminen yılda 10,2 milyon turist ağırlayan[22] Andorra ekonomisinin, gayrisafî yurt içi hasılasının yaklaşık %80'initurizm gelirleri oluşturmaktadır. Tarımsal alanda toprak alanının sadece %2'si ekilebilir olan ülkede tütün tarımı ağırlıktadır. Hayvancılık faaliyetinde yerli koyunların yetiştirildiği ülkenin imalat sanayisini sigara, puro ve mobilya üretimi oluşturmaktadır.

Avrupa Birliği üyesi olmadığı halde Avrupa Birliği ülkeleriyle doğrudan ihracat faaliyetinde bulunan ülkenin kendine ait bir para birimi bulunmayıp ülkeyi çevreleyen Avrupa Birliği ülkesiİspanya veFransa'nın para birimleri yaygın olarak kullanılmaktadır. 1 Ocak 2002'den bu yana ülkede Avrupa Birliği'nin resmi para birimi euro da yaygın kullanıma sahiptir. Andorra, %100 istihdam gösteren, 2009 Haziran ayındaki istatistiklere göre, dünyanın en düşük işsizlik oranlarından birine sahip ülkedir.

Coğrafya

[değiştir |kaynağı değiştir]

Doğu Pireneler'deki konumu nedeniyle Andorra ağırlıklı olarak engebeli bölgelerden oluşur. En yüksek noktası 2.942 metre ile Coma Pedrosa'dır ve Andorra'nın ortalama yükseltisi 1996 metredir.[23]

İstatistikler

[değiştir |kaynağı değiştir]
Canillo
Encamp
Ordino
La Massana
Andorra la Vella
Sant Julià de Lòria
Escaldes-Engordany


Andorra büyük şehir ve merkezleri
CityPopulation.de
SıraŞehir adıAndorra'nın komünleriNüfus
Andorra la Vella
Andorra la Vella

Escaldes-Engordany
Escaldes-Engordany

1Andorra la VellaAndorra la Vella22,256Encamp
Encamp

Sant Julià de Lòria
Sant Julià de Lòria

2Escaldes-EngordanyEscaldes-Engordany14,395
3EncampEncamp13,521
4Sant Julià de LòriaSant Julià de Lòria7,518
5La MassanaLa Massana4,987
6Santa ColomaAndorra la Vella2,937
7OrdinoOrdino2,780
8Pas de la CasaEncamp2,613
9CanilloCanillo2,025
10ArinsalLa Massana1,555

Ayrıca bakınız

[değiştir |kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^(Fransızca) Girard P & Gomez P (2009), Lacs des Pyrénées: Andorre.[8]
  2. ^Informe sobre l'estat de la pobresa i la desigualtat al Principal d'Andorra (2003)[11]
  3. ^1999'dan önceFransız frangı veİspanyol pesetası kullanılırdı; ancak her iki para biriminin madeni paraları ve banknotları 2002 yılına kadar yasal ödeme aracı olarak kalmıştır. 1982'den sonra az miktardaAndorra dineri (100 cente bölünmüş) basılmıştır.
  4. ^Ayrıca.cat,Katalanca konuşulan bölgelerle paylaşılır.

Kaynakça

[değiştir |kaynağı değiştir]
  1. ^"Andorran Symbols". WorldAtlas. 29 Mart 2021. 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:8 Nisan 2025. 
  2. ^ab"Constitution of the Principality of Andorra"(PDF). 16 Mayıs 2019 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). 
  3. ^ab"The World Factbook".The World Factbook (2025 bas.).CIA. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2012. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link) (Archived 2012 edition)
  4. ^Temperman, Jeroen (2010).State–Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. BRILL.ISBN 978-90-04-18149-6.... guarantees the Roman Catholic Church free and public exercise of its activities and the preservation of the relations of special co-operation with the state in accordance with the Andorran tradition. The Constitution recognizes the full legal capacity of the bodies of the Roman Catholic Church which have legal status in accordance with their own rules. 
  5. ^"National Profiles | World Religion".www.thearda.com. 15 Kasım 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:8 Nisan 2025. 
  6. ^"Història d'Andorra".Cultura.ad (Katalanca). 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:26 Mart 2019. 
  7. ^"Andorra".Enciclopèdia.cat (Katalanca). 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:26 Mart 2019. 
  8. ^"Andorra en xifres 2007: Situació geogràfica, Departament d'Estadística, Govern d'Andorra"(PDF). 13 Kasım 2009 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2012. 
  9. ^"World Bank Open Data". 13 Mart 2025 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:14 Mart 2025. 
  10. ^abcd"Report for Selected Countries and Subjects: April 2024".imf.org.International Monetary Fund. 13 Eylül 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi:8 Nisan 2025. 
  11. ^"Informe sobre l'estat de la pobresa i la desigualtat al Principal d'Andorra (2003)"(PDF). Estadistica.ad. 10 Ağustos 2013 tarihindekaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012. 
  12. ^"Human Development Report 2023/24"(PDF) (İngilizce).United Nations Development Programme. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağındanarşivlendi(PDF). Erişim tarihi:13 Mart 2024. 
  13. ^"What side of the road do they drive on in Andorra". 16 Ağustos 2021 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:19 Mart 2019. [ölü/kırık bağlantı]
  14. ^"World Population Prospects - Population Division - United Nations".population.un.org. 15 Eylül 2018 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021. 
  15. ^Minahan, James (2000).One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups.Greenwood Publishing Group. s. 47.ISBN 978-0313309847. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021. 
  16. ^Malankar, Nikhil (18 Nisan 2017)."Andorra: 10 Unusual Facts About The Tiny European Principality".Tell Me Nothing. 7 Haziran 2017 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:13 Haziran 2017. 
  17. ^"Maps, Weather, and Airports for Andorra la Vella, Andorra". Fallingrain.com. 19 Ekim 2004 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2012. 
  18. ^"Background Note: Andorra". State.gov. 21 Ocak 2017 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015. 
  19. ^"HOTELERIA I TURISME". 12 Eylül 2017 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015. 
  20. ^"United Nations Member States". Un.org. 7 Mayıs 2009 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015. 
  21. ^GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (10 Ocak 2015)."Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013".Lancet.385 (9963): 117-71.doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2.PMC 4340604 $2.PMID 25530442. 
  22. ^Estadistica.ad 2 Nisan 2018 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi., Departament d'Estadística, Govern d'Andorra.(Katalanca)
  23. ^"Atlas d'Andorra". 24 Haziran 2016 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022. 
AndorraAndorra konuları
Coğrafya
Andorra arması
Yönetim
Ekonomi
Kültür
Demografi
Egemen devletler
Sınırlı tanınmış
olan devletler
Bağımlı ve
diğer bölgeler
Birleşik Krallık
Danimarka Krallığı
Finlandiya
Önceki genişlemeler
  • 1973 (Danimarka, İrlanda, Birleşik Krallık)
  • 1981 (Yunanistan)
  • 1986 (Portekiz, İspanya)
  • 1995 (Avusturya, Finlandiya, İsveç)
  • 2004 (Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya)
  • 2007 (Bulgaristan, Romanya)
  • 2013 (Hırvatistan)
  • İstatistikler
Adaylar
Müzakere sürecindekiler
Taranmış
Taranmamış
Askıya alınan müzakereler
Ön müzakereler
Potansiyel adaylar
Ortaklıklar
Doğu Ortaklığı
Kuzey Boyutu
Gümrük Birliği
Serbest ticaret anlaşmaları
Coğrafi olarak diğer
Avrupa ülkeleri
Uluslararası Frankofoni Örgütü'ne üye ve gözlemci ülkeler
Üyeler
Gözlemciler
1 Ortak üye.
Üyeler
Gözlemciler
Otorite kontrolüBunu Vikiveri'de düzenleyin
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Andorra&oldid=36404862" sayfasından alınmıştır
Kategoriler:
Gizli kategoriler:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp