.png) Gonggong ve uydusu Xiangliu'nun, 2010 yılında Hubble Uzay Teleskobu tarafından alınan görüntüsü | |
| Keşif | |
|---|---|
| Keşfeden | Megan Schwamb Michael E. Brown David L. Rabinowitz |
| Keşif yeri | Palomar |
| Keşif tarihi | 17 Temmuz 2007[a] |
| Adlandırmalar | |
| MPC belirtmesi | (225088) Gonggong |
| Telaffuz | /ˈɡɒŋɡɒŋ/ |
Adın kaynağı | 共工Gònggōng |
Alternatif adlandırma | 2007 OR10 |
| TNO 3:10 res. · cüce gezegen | |
| Sembol | .svg) |
| Yörünge özellikleri | |
| Belirsizlik parametresi 3 | |
| Gözlem yayı | 37 yıl ve 90 gün (13604 gün) |
| Günöte | 101.190 AU (15.138 Tm) |
| Günberi | 33.781 AU (5.053,6 Tm) |
| 67.485 AU (10.095,6 Tm) | |
| Dış merkezlik | 0,49943 |
| 554,37yıl (202.484 gün) | |
| 106,496° | |
| 0° 0d 6.401s / gün | |
| Eğiklik | 30,6273° |
| 336,8573° | |
| 17 Şubat 1857 | |
| 207,6675° | |
| Bilinendoğal uydusu | 1 (Xiangliu) |
| Fiziksel özellikler | |
| B−V=1,38±0,03 V−R=0,86±0,02 V−I=1,65±0,028 | |
| 21,4 | |
| 2,34 · 2,0 1,8 · 1,6 (varsayılan) | |
Ortalama çap | 1230±50 km |
Ortalama yarıçap | 615±25 km |
| Basıklık | 0,03(22,4 saat dönme periyodu ile) 0,007(44,81 saat dönme periyodu ile) |
| Kütle | (1,75±0,07)×1021 kg |
Ortalamayoğunluk | 1,74±0,16 g/cm3 |
Ekvatoral yerçekimi | ≈ 30.88 m/s2 |
Ekvatoralkurtulma hızı | ≈ 6.16 km/s |
| 22,40±0,18 sa veya44,81±0,37 sa (belirsiz, ancak muhtemelen 22,4 saat) | |
| 0,14±0,01 | |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
Gonggong (resmi adıyla225088 Gonggong;geçici adı2007 OR10),Neptün'ün ötesindekidağınık diskin bir üyesi olan bircüce gezegendir. 34-101 astronomik birim (5,1×10^9-15,1×10^9 km; 3,2×10^9-9,4×10^9 mi) arasında değişen oldukçaeksantrik veeğimli bir yörüngeye sahiptir. 2019 itibarıylaGüneş'e olan uzaklığı 88 AU (13,2×10^9 km; 8,2×10^9 mi) olup, bilinen en uzak altıncıGüneş Sistemi nesnesidir.Derin Ekliptik Araştırması'na göre Gonggong, Neptün ile 3:10yörünge rezonansı içindedir ve Neptün'ün tamamladığı her on yörüngeye karşılık Güneş etrafında üç yörünge tamamlamaktadır. Gonggong, Temmuz 2007'de Amerikalı astronomlar Megan Schwamb,Michael Brown ve David Rabinowitz tarafındanPalomar Gözlemevi'nde keşfedilmiş ve Ocak 2009'da ilan edilmiştir.
Yaklaşık 1.230 kilometre (760 mi) çapındaki Gonggong,Plüton'un uydusuCharon büyüklüğündedir ve bilinenen büyük beşinciNeptün ötesi nesnedir.Hidrostatik denge altındayoğurukluğa sahiptir ve dolayısıyla bircüce gezegen olacak kadar büyük olabilir. Gonggong'un büyük kütlesi, hafif birmetanatmosferinin tutulmasını mümkün kılmaktadır, ancak böyle bir atmosfer yavaşça uzaya doğru kaçacaktır. Cisim, adını kaostan, sellerden ve Dünya'nın eğiminden sorumlu olduğuna inanılan Çin su tanrısıGònggong'tan almıştır. Bu isim, keşfedenler tarafından 2019 yılında, halkın nesneye bir isim seçmesine yardımcı olmak için düzenlenen çevrimiçi bir anket neticesinde seçilmiştir.
Gonggong, muhtemelen yüzeyindetholin adı verilenorganik bileşiklerin varlığından dolayıkırmızıdır. Yüzeyinde, uzak geçmişte kısa bir buz volkanı (Kriyovolkan) aktivitesi dönemine işaret eden subuzu da bulunur. Yaklaşık 22 saatlik birdönme periyoduna sahip olan Gonggong, tipik olarak 12 saatten daha kısa periyotlara sahip olan diğer Neptün ötesi nesnelere kıyasla yavaş dönmektedir. Gonggong'un yavaş dönüşüne,Xiangliu adlıdoğal uydusundan gelengelgit kuvvetlerinin neden olduğu düşünülmektedir.
Gonggong, Amerikalı astronomlar Megan Schwamb,Michael Brown ve David Rabinowitz tarafından 17 Temmuz 2007'de keşfedildi. Keşif,San Diego, Kaliforniya yakınlarındakiPalomar Gözlemevi'ndekiSamuel Oschin teleskopu kullanılarak, Güneş'ten 50 AU (7,5×109 km; 4,6×109 mil) uzaklıktakiSedna bölgesindeki uzak nesneleri bulmak için yapılan bir araştırma olanPalomar Uzak Güneş Sistemi Araştırması'nın bir parçasıydı.[1][2]
Araştırma, Güneş'ten en az 1.000AU uzaklığa kadar olan nesnelerin hareketlerini tespit etmek üzere tasarlanmıştır. Schwamb,göz kırpma tekniğini kullanarak ve görüntüleri karşılaştırarak Gonggong'u tespit etmiştir. Keşif görüntülerinde Gonggong'un yavaş hareket etmesi dolayısıyla uzak bir nesne olduğu kanısına varılmıştır. Bu keşif, Schwamb'ın doktora tezinin bir parçasıydı ve Schwamb o sıradaKaliforniya Teknoloji Enstitüsü'ndeMichael Brown'ın öğrencisiydi.[3][4]
Gonggong, Ocak 2009'daMinor Planet Elektronik Genelgesinde resmen duyuruldu. Daha sonra, 2007 Temmuz ayının ikinci yarısında keşfedildiği için2007 OR10 adı verildi. Tanımının son harfi ve rakamları, Temmuz ayının ikinci yarısında keşfedilen 267. nesne olduğunu göstermektedir. (Bkz.Küçük gezegen adlandırması) Nisan 2017 itibarıyla, 13karşı konum boyunca 230 kez gözlenmiş veLa Silla Gözlemevi tarafından 19 Ağustos 1985'te çekilen en erken görüntüsü ile birlikte ikiön keşif görüntüsünde tanımlanmıştır.[5][6]
Cisim, adınıÇin mitolojisinde bir su tanrısı olanGonggong'dan almıştır. Gonggong bakır ve demirden, kızıl saçlı bir insan kafasına (ya da bazen gövdesine) ve bir yılanın gövdesine ya da kuyruğuna sahip olarak tasvir edilir. Gonggong, sürgüne gönderilinceye kadar kaos ve felaket yaratmaktan, sellere neden olmaktan ve Dünya'yı devirmekten sorumluydu.[7] Gonggong'a genellikle yardımcısıXiangliu eşlik eder; bu dokuz başlı zehirli yılan canavar da sellere ve yıkıma neden olmaktan sorumludur.[6]
Gonggong, resmi olarak adlandırılmadan önce Güneş Sistemi'ndeki bilinen en büyük isimsiz cisimdi.[8] Gonggong'un keşfinden sonra Brown, buzluHaumea çarpışma ailesinin bir üyesi olabileceği varsayımına dayanarak cisme varsayılan beyaz renginden dolayı "Pamuk Prenses" lakabını taktı.[9] Bu lakap aynı zamanda Brown'ın ekibinin o zamana kadar "yedi cüceler" olarak adlandırılan yedi büyük Neptün ötesi nesne daha keşfetmiş olmasıyla da uyumluydu: Diğer cisimler ise 2002 yılında keşfedilenQuaoar, 2003 yılında keşfedilenSedna, 2004 yılında keşfedilenHaumea,Salacia veOrcus ve son olarak 2005 yılında keşfedilenMakemake veEris'tir. Ancak, Gonggong'un Quaoar'a benzer şekilde çok kırmızı renkte olduğunun ortaya çıkmasıyla takma ad kullanımından vazgeçildi.[10][11] Keşfinden iki yıl sonra 2 Kasım 2009'daKüçük Gezegen Merkezi, Gonggong'a 225088küçük gezegen numarasını verdi.[5]
Gonggong, Güneş'in yörüngesinde ortalama 675 AU (1,010×1011 km; 6,27×1010 mi) uzaklıktadönmekte ve tam bir yörüngeyi 554 yılda tamamlamaktadır. Gonggong'un yörüngesi, 30,7 derecelik biryörünge eğikliğiyle birlikteekliptiğe göre oldukça eğimlidir. Yörüngesi ayrıca 0,50'lik ölçülen yörüngedış merkezliği ile oldukça dışmerkezlidir. Yüksek eksantrik yörüngesi nedeniyle, Gonggong'un Güneş'e olan uzaklığı yörüngesi boyunca büyük ölçüde değişir; Güneş'ten en uzak noktası olangünöte noktasına 1.012 AU (1,514×1011 km; 9,41×1010 mi), Güneş'e en yakın noktası olangünberi noktasında yaklaşık 337 AU (5,04×1010 km; 3,13×1010 mi) uzaklıktadır. Gonggong günberi noktasında 1857'de ulaşmış olup, şu anda Güneş'ten uzaklaşarak günöte noktasına doğru ilerlemektedir.[12]
.png)
Gonggong'un yörüngesinin periyodu, eğimi ve eksantrikliği Güneş sistemindeki diğer büyük cisimlere kıyasla oldukça fazladır. Muhtemel cüce gezegenler arasında periyodu,Eris'in 558 yılı veSedna'nın yaklaşık 11.400 yılı ile karşılaştırıldığında 554 yıl ile üçüncüen uzun periyottur. Sedna'nın 11.400 yıllık periyoduyla karşılaştırıldığında. 31°'lik eğimi Eris'in 44°'lik eğiminden sonra ikinci sırada yer alırken, 0,50'lik dış merkezliği de 0,84'lük Sedna'dan sonra (oldukça uzak bir farkla) ikinci sırada yer almaktadır.
Küçük Gezegen Merkezi, dış merkezli ve uzak yörüngesi nedeniyle onudağınık disk nesnesi olarak listelemektedir.[13]Derin Ekliptik Araştırması, Gonggong'un yörüngesininNeptün ile 3:10 rezonans içinde olduğunu göstermektedir; Gonggong, Neptün'ün tamamladığı her on yörüngeye karşılık Güneş etrafında üç yörünge tamamlamaktadır.[14]
2021 itibarıyla Gonggong, Güneş'ten yaklaşık 89AU (1.33×1010 km; 8.3×109 mi) uzaklıktadır[15] ve saniyede 1,1 kilometre (saatte 2.500 mil) hızla uzaklaşmaktadır. Güneş Sistemi'ndeki gök cisimleri arasında, Güneş'een uzak sekizincisi cisimdir.[16] Gonggong, 2021 itibarıyla Güneş'ten 84,3 AU uzaklıkta bulunan Sedna'dan daha uzakta bir noktadadır. 2013'ten beri Sedna'ya göre Güneş'e daha uzak bir konumdadır ve 2045 yılına kadar Eris'i mesafe olarak geçecektir. Gonggong 2134 yılında günöte noktasına ulaşacağı hesaplanmaktadır.[17]
Gonggong'unmutlak parlaklığı 2.34 (H)'dir. Bu da onu bilinen en parlak yedinciNeptün ötesi cisim yapar.Orcus'tan (H=2.31; D=917 km) daha sönüktür[18] ancakQuaoar'dan (H=2.82; D=1,110 km) daha parlaktır.[19] Güneş'ten 88 AU uzaklıkta olan Gonggong'ungörünür büyüklüğü yalnızca 21,5 V'dir ve bu nedenle Dünya'dan çıplak gözle görülemeyecek kadar sönüktür. Güneş'e cüce gezegenEris'ten daha yakın olmasına rağmen, Eris daha yüksek biralbedoya ve 18,8 görünür büyüklüğe sahip olduğundan Gonggong daha sönük görünür.[20]
| |||||||
| Asteroit kuşağı |
| _(cropped).jpg)  | |||||
| Centaurlar |
| ||||||
| Plütinolar |
| ||||||
| Cubewanolar ve diğer Kuiper kuşağı |
| ||||||
| Dağınık disk |
| ||||||
| Ayrık cisimler |
| ||||||
| Sednoidler |
| ||||||
 | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| Listeler | |||||||||||||||||||||||
| Kuramsal | |||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız:Güneş Sistemi'nin oluşumu ve evrimi * yörüngelerine göreGüneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi*Astronomide kullanılan Türkçe isimler | |||||||||||||||||||||||
