İtalyan faşizmi (İtalyanca: fascismo italiano),Ulusal Faşist Parti'nin 1922 ile 1943 yıllarında içerisinde yönettiğiİtalya Krallığı'nda, 1943 ile 1945 yılları arasında ise İtalya'nın kuzeyinde kurulanİtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin resmî ideolojisi olarak uygulanmış yönetim sistemidir.[1] "İtalyan faşizmi" kavramı,Benito Mussolini'nin kurucusu olduğufaşizmin İtalya'da uygulandığı dönemi tanımlayıpnazizm,falanjizm ve daha pek çok faşist hareketten ayırmak için kullanılmaktadır.[2]
Mussolini, İtalyan Sosyalist Partisi'nin sendikalist kanadından geliyordu. Parti gazetesiL’Avanti'nin redaktörleri arasındaydı. 1915 yılında Mussolini kendisi sosyalist partinin savaş karşıtı manifestosunu imzalamış olmasına rağmenFasci d’azione rivoluzionaria örgütünü kurdu. Bu örgütI. Dünya Savaşı sırasında İtalya'nın savaşa katılımı yolunda faaliyet gösterdi. Mussolini hâlenAvusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun idaresinde bulunanAdriyatik Denizi’nin doğu yakasını İtalya’ya dâhil etme amacının propagandasını yapıyordu. Bu faaliyetinin sonucunda sosyalist partiden çıkartıldı. Bu tarihten sonra sosyalist ve komünist hareketlerle onlara yakın işçi hareketlerine karşı şiddetli bir mücadeleye girişti. 1919’daMilano’daFaşist Mücadele Birliklerinin İttifakı (Fascio di Combattimento) kuruldu. Örgütotoriter bir düzen veVersailles Barış Antlaşması’nın İtalya lehine düzeltilmesini talep ediyordu. 1919’da I. Dünya Savaşı’nda savaş pilotluğu yapmış olan yazar Gabriele D’Annunzio’nunFiume’de (bugünküRijeka) ele geçirmesiylekorporatif bir sisteme, kitle gösterilerine ve faşizm tarafından devralınan sembolizme dayanan ilk ön-faşist rejim kurulmuş oldu. 1920’den itibaren faşist hareket bir kitle hareketine dönüştü. Taraftarları arasında toprak sahipleri, küçük burjuvalar ve orta sınıf burjuvalar vardı. Politik karşıtlarSquadri adı verilen çetelerin terör eylemleri sonucu saf dışı bırakıldı. 1921 yılında Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı'nın yerineUlusal Faşist Parti kuruldu. Partiyi destekleyenler arasında bürokrasi, kilise ve ordu bulunuyordu. Roma Yürüyüşü sonucu kralIII. Vittorio Emanuele,Mussolini’yi 31 Ekim 1922’de başbakan ilan etti.
.jpg)
Mussolini 1925’te Sosyalist Parti’yi ve antifaşist örgütleri yasakladı ve kendi lider kültüyle diğer faşist diktatörlükler için bir model kurdu. KendiniDuce (lider) olarak adlandırıyordu. Ona göre Duce üniforması ve savaşçı görünümüyle bir halk adamı, bir işçi, bir baba, bir sporcu, kadınların bir kahramanı ve bir askerdi. Antik Roma’nın dünya imparatorluğu idealinden devralınan bir büyük devlet iddiası İtalyan faşizminin temel düşüncesiydi ve 1935’teEtiyopya’nın yağmasına yol açtı. 1938 sonrası faşizm resmî olarak antisemitist bir politika sürdürdü.
1932’de MussoliniDottrina del fascismo ile ilk defa İtalyan faşist ideolojisinin bir taslağını yayımladı. Bu eserinde MussoliniFriedrich Nietzsche’nin “iktidar isteği” düşüncesiyle ilişkili olarak veVilfredo Pareto’ya dayanarak “büyük adamların” otoriter rejiminin meşruluğu üzerine tezler ortaya atıyordu. Georges Sorel'den esinlenerek siyasi olanın yaratıcı şekillendirme ilkesi için doğrudan eylem ilan ediyordu. Mussolini'nin anlayışındasendikalizme dayanan korporatist bir ekonomik sistemle sınıf karşıtlıklarının aşılacağı düşünülüyor ve birçok kaynaktan beslenen bir milliyetçilikle İtalyaAkdeniz imparatorluğunun merkezi olarak görülüyordu.
Peş peşe gelen askeri başarısızlıklar sonucu 1943'te Mussolini faşist devletin en yüksek yürütme organı olan Büyük Meclis tarafından görevinden alındı ve tutuklandı. Ancak AlmanWaffen-SS kuvvetleri Mussolini'yi hapisten kurtardı. Mussolini Kuzey İtalya'daİtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ni (Repubblica Sociale Italiana) ilan etti. Ancak başarılı olamadı. Daha sonra 28 Nisan 1945'te İtalyan komünistler tarafından idam edildi. Sonraki yıllarda ideolojisi İtalyan halkı tarafından utanç kaynağı olarak nitelendirilmiştir.
İtalyan faşizmi içinde modernist-devrimci kanatla, tutucu-geleneksel kanat arasında süregiden bir gerilim vardı. Mussolini 1921-1925 arası bu kuvvetleri bir arada tutmak için çaba harcadı. Bununla birlikte çelişkili temsiller dışarıya karşı farklı toplumsal akımların faşizmde birleşmesi olarak sunuldu.
Savaş sonrasında İtalyan faşizminin demokratik yapıyı ortadan kaldırması, nazizmle işbirliği, İtalyan Yahudilerinin dörtte birinin öldürülmesi ve sürülmesi gibi suçları Almanya'da olduğundan çok farklı şekillerde değerlendirilmiştir.
Bunun nedenleri nazizmle karşılaştırıldığında İtalyan faşizminin daha düşük bir iç, dış ve askeri etkiye sahip olması kadar, rejimin iç güçler tarafından devrilmesine bağlı olarak nazilerin yargılandıklarıNürnberg Davaları gibi açıklayıcı ve kamuyu etkileyici uluslararası bir yargı sürecinin gerçekleşmemiş olmasıdır.
Böylece Mussolini'nin etkin olduğu bölgeler,İtalyan Sosyal Cumhuriyeti’ni ilan ettiği Salò, aile mezarının bulunduğuPredappio ya da bugünkü bir Mussolini müzesi bulunanForli,neofaşist örgütler tarafından kutsanmaktadır. Her ne kadar faşizmin övülmesi bugünkü İtalya’da yasal olarak cezalandırılmayı gerektirse de, yasalar uygulanmamaktadır.
Tanınmış bir neofaşist politikacı ve Mussolini’nin torunu olanAlessandra Mussolini,Kimlik, Gelenek, Egemenlik Fraksiyonu'nun temsilcisi olarakAvrupa Parlamentosu’nda bulunmaktaydı.
 İtalya konuları | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Tarih |
|  | ||||
| Siyaset | ||||||
| Coğrafya | ||||||
| Ekonomi | ||||||
| Toplum |
| |||||
