Erken antik dönemde İber Yarımadası'ndaKeltler,İberler ve diğer Roma öncesi halklar yaşıyordu.Roma İmparatorluğu'nun yarımadayı fethetmesiyle birlikteHispania eyaleti kuruldu. Hispania'nın Romalılaştırılması ve Hristiyanlaştırılmasının ardından,Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşü,Toledo merkezliVizigot Krallığı'nı kuranVizigotlar da dâhil olmak üzereOrta Avrupa'dan gelen kabilelerin içe göçünü başlattı. 8. yüzyılın başlarında ise yarımadanın büyük bölümüEmevîler tarafındanfethedildi; bu dönemde İslami yönetim altındaEndülüs, merkeziCórdoba olan güçlü bir bölgesel güç hâline geldi. BaştaAsturias,León,Kastilya,Aragon veNavarra olmak üzere Kuzey İberya'da ortaya çıkan Hristiyan krallıklar, zamanla güneye doğru ilerleyen ve bölgeyi yeniden Hristiyan nüfusla iskân eden askerî bir süreç olanReconquista'yı başlattılar. Bu süreç, 1492 yılındaGırnata Emirliği'nin ele geçirilmesiyle sona erdi. 1479 yılında Kastilya ve Aragon kraliyetlerininKatolik hükümdarlar altında birleşmesi ise, genellikle İspanya'nınulus devlet olarak fiilen birleşmesi olarak kabul edilir.
MÖ 1100 yıllarındaFenikeliler, İspanya topraklarında ilk yerleşim merkezlerini kurmaya başladılar. OnlarıKeltler veYunanlar takip etti. İspanya daha sonra Kartacalıların egemenliğine girdi. MÖ 202 yılında Romalılar Kartacalılarıİber Yarımadası'ndan attılar.Roma İmparatorluğu bu tarihten itibaren İspanya'da birliği sağladı ve zamanlaHristiyanlığı burada kabul ettirdi.
Milattan Sonra 5. yüzyılda İspanya,Germen kabilelerinin saldırılarına hedef oldu. Sırayla Alanlar, Suevler ve Vandalların ardından Vizigotlar İspanya'ya hâkim oldu. Vizigotların hâkimiyeti uzun sürdü ve Hristiyanlığı kabul eden Vizigotlar, İspanya'da Hristiyanlığın yayılmasını sağladı.
711'deAfrika'dan gelen Müslümanlar, 8. asırdan 10. asra kadar kuzeydeki birkaç bölge dışında İspanya'ya hâkim oldular ve buradaEndülüs medeniyetini kurdular.
On birinci yüzyılda bu ülkenin iç karışıklıklarından faydalananHristiyanlar kuzeyden başlayarak yarımadayı tekrar ele geçirmeye başladı. 1276 yılındaMüslümanların elinde yalnızca güneydekiGranada kalmıştı. Aragon kralı II. Fernando ile Kastilya kraliçesiI. İsabel'in evlenmesi ve ordularını birleştirmesi ile Hristiyanlar daha da güçlenmiş ve Yahudilerle Müslümanları Endülüs'ten çıkarmışlardır.Kemal Reis komutasında bir donanma ile kurtulanYahudilerle Müslümanlar gemilerle doğuya getirilmişlerdir. Geride Avrupalıların da yararlandığı birçok bilim ve fen kitabı bıraktılar.
1492'deMüslümanların son kalesi Granada Krallığı yıkıldı. Aynı yılKristof Kolomb İspanyol hükümdarının maddi desteğiyleAmerika'yı keşfettiği ünlü gezisine çıktı. Bu yolculuk, İspanya'nın dünyanın en büyük sömürge imparatorluklarından birini kurmasına yol açtı. İspanyol askerler, onları hediyelerle karşılayan yerlilere köleleştirme, işkence, soykırım yaşattılar.Kristof Kolomb'un yakın bir arkadaşının çocuğu olan ve yerlilere yapılan zulümlere tanık olanBartolomé de las Casas, 1542 tarihliKızılderililer Nasıl Yok Edildi ? isimli kitabında şunları yazmaktadır: "Amerika yerlilerinin Hristiyanlara karşı giriştikleri savaşta haklı olduklarına yüzde yüz eminim. Öte yandan Hristiyanlar onlarla tek bir haklı savaş yapmadı. Tam tersine savaşları dünyadaki hiçbir zorbanın olamadığı kadar şeytansı ve haksızdı."
1588 yılındaİspanyol Armada'nın İngiliz donanmasına yenilmesini takip eden taht ve din kavgaları sonunda İspanya zayıflayarak çökmeye başladı. 1640'taPortekiz'i, 1714'te iseAvrupa'daki bazı topraklarını veCebelitarık'ı kaybetti. On dokuzuncu yüzyılın başlarında İspanyollarınAmerika'daki bütün sömürgeleri bağımsızlıklarını kazandı.
I. Dünya Savaşı'nda İspanya bütün davetlere rağmen tarafsız olarak kaldı, fakat savaştan büyük ölçüde etkilendi.Fransa, İspanya'nın bazı topraklarına saldırıp işgal etti. General Primoderivera, çıkan ayaklanmaları bastırarak ülkede diktatörlük kurdu. 1930 yılında iktidardan düştü. Bir yıl sonra yapılan seçimleri cumhuriyetçilerin kazanması sonucu Kral VIII. Alfonso ülkeyi terk etti. 1936'da yapılan seçimlerde solcuların başarılı olması üzerine General Franco seçilmiş hükûmete darbe yapmak istedi ve ülkede iç savaş baş gösterdi.
1939'da iç savaşın sona ermesiyleFranco devlet Başkanı oldu.II. Dünya Savaşı'na da katılmayan İspanya'da ordunun desteğiyle Franco savaştan sonra da yerini korudu. 1975 yılında Franco'nun ölmesiyle yerineI. Juan Carlos geçti. 1976'da Başbakan Navarro'nun istifası ile Carlos kral oldu ve Alfonso Sourez'i başbakanlığa atadı.
15 Haziran 1977'de, 41 yıl sonra İspanya'da ilk defa genel seçimler yapıldı. Sourez'in başkanı olduğu Demokratik Merkez Birliği çoğunluğu elde etti. 1981'de sağcı Albay Tejero Cortes'in meclisi basarak yaptığıdarbe girişimi sonuçsuz kaldı. 1982 seçimlerinde ise Sosyalist Parti seçimi büyük çoğunluğu elde ederek kazandı ve 46 yıl sonra İspanya'da yeniden bir sol iktidarın doğmasını sağladı.
Toplam sınır uzunluğu 1917,8 km'dir.Andorra ile 63,7 km,Fransa ile 623 km,Cebelitarık ile 1,2 km,Portekiz ile 1214 km,Fas ile (Ceuta şehri) 15,9 km uzunluğunda sınırı vardır.[7] 4964 km uzunluğunda kıyı şeridi vardır.[7]
Septe veMelilla şehirleriKuzey Afrika'da bulunur veFas gibiAkdeniz kıyısındadırlar. İspanya'nın yüzölçümü 505.988 km karedir. İspanya, dağlık bir ülke olup ortalama yüksekliği 600 m olan dağlarıyla yükseklik açısından Avrupa'daİsviçre'den sonra ikinci sırada yer alır.
Plato ve yüksek ovaları çevreleyen dağların batı kesimleri hariç yarımadanın beşte ikisinden fazlasınısıradağlar kuşatır.Yarımadanın belli başlı nehirleri doğudan batıya doğru bir yol izleyerekAtlantik Okyanusu'na akar.Ebro Nehri,Akdeniz'e dökülür. Denizciliğe elverişli tek nehir olanGuadalquivir iseSevilla şehrinden geçer.
İspanya'nın en kuzeydeki noktasıEsteca de Vares, en batıdaToriñana Burnu'dur, bunların ikisi deGalisya Bölgesi'ndedir. En güneydeki noktası Tarifa'dakiPunta Marroquí, en doğudaki noktası iseCreus Burnu'dur. Kuzeyden güneye doğru uzanan en geniş alan 856 km, doğudan batıya uzanan en geniş alan ise 1.020 km'dir.
İspanya'nın en büyük ve tek gölü 368 hektarlık bir alana yayılan ve 55 metre derinliğinde olanLago de Sanabria'dır.
İspanya'nın kuzey kıyısı sadece Gijón ve Avilés ve Ribadeo ve La Coruña'nın arasında önemli çıkıntılar gösterirken diğer yerlerde neredeyse düz bir hat şeklinde ilerler. Ülkenin diğer kıyılarına nazaran bu kıyı şeritleri dik ve aşılması zor kıyılar olarak tanımlanabilirler. Bunun nedeni burada bulunan dağların hemen hemen her yerde denizin içine kadar girmesidir. Bu kıyı şeridine ancak nehirlerin ağzından ve denizin kıyının iç taraflarına kadar girdiği, özellikle Galisya bölgesinde sıkça bulunan kollardan (Ríalardan) mümkündür. İspanya'nın batısı da tamamen bu kıyı özelliklerini gösterir, ama buradaki dağlar sadece burunlarda denizin içine kadar girdiklerinden ve Ría'ların arka kısımlarında genellikle düzlük alanlar bulunduğundan kuzey kadar aşılması güç bir kıyı şeridi değildir.
Güney ve doğu kıyılarının karakteristik özelliği ise düzhaliçler ve buhaliçlerin aralarında bulunan ve tepelik alanlarla sona eren çıkıntılardır. Bu şeritler kuzey ve batı kıyılarına oranla çok daha kolay aşılabilen kıyılardır. Güney kıyısındaki en önemlikörfezler batıdan doğuya doğruCádiz,Málaga,Almería veCartagena Körfezleri; doğu kıyısındakiler iseBahía Alicante veValensiya Körfezi'dir.İspanya'nın en uzun nehirleriDouro,Tejo veEbro'dur.
Akdeniz iklimi:Katalonya'da,Balear Adaları'nda,Valensiya'da,Murcia'da veEndülüs'te görülür. Çoğunlukla ilkbahar ve sonbahar aylarında yağış görülür. Yağışlar kuzeyden güneye doğru gidildikçe azalan bir seyirdedir (Barselona 640 mm, Tortosa 524 mm, Valencia 454 mm, Alicante 336 mm, Almería 196 mm). Kış aylarındaki hava sıcaklıkları çok düşük olmamakla birlikte yazın sıcak bir hava hâkimdir.
Subtropikal İklim:Kanarya Adaları'nda görülür. Neredeyse bütün yıl boyunca ılıman bir iklim hâkimdir (18 ile 24 °C arası). Kış mevsimi yok denecek kadar hafif geçer.Santa Cruz de Tenerife'deki ortalama hava sıcaklıkları ocak ayında 17,9 °C, ağustos ayında ise 25,1 °C'dir.Kanarya Adaları'nın yağış oranı bölgeden bölgeye büyük farklılıklar göstermektedir.
Dağ İklimi:Pireneler'in yüksek kesimlerinde veKastilya dağlarının yüksek yerlerinde görülen bir iklimdir. Kışlar uzun geçer, yazlar ise kısa ve ılımandır. özellikle kış ayları bölgede yoğun don olayları görülür bu sebeple yaz aylarının gelmesi uzar yazlar kısa ve ılıman geçer temmuz ayının ortalarına doğru bölgede şiddetli yağmurlar başlar ve su baskınları meydana gelir.
İspanya'nın anayasası 1812'de kabul edilen anayasaya dayanır. 1975'teFrancisco Franco'nun ölümünden sonra 1977'de yapılan seçimlerleConstituent Cortes adında anayasal bir kurum olarak görev yapan meclis, anayasayı değiştirmek üzere toplandı ve 1978 anayasasını çıkarttı. Sonucunda da İspanya 17özerk devlet ve 2özerk şehre ayrıldı.
1975'teFrancisco Franco'nun ölümünden sonra, Franco rejiminin dış ilişkileri engellediği İspanya, dış ilişkilerini geliştirmeye karar verdi. 1982'deNATO, 1986'da iseAvrupa Birliği üyesi oldu. 2001'deKuzey Kore ile ilişkilerin normalleştirilmesi ile de İspanya tüm dünya ile ilişkilerini düzeltmiş oldu.
Dünya Bankası verilerine göreİspanya dünyanın en büyük sekizinci ekonomisine sahiptir.CIA verilerine göreİspanya'nınGayri safi millî hasılası 1,362 trilyon dolardır.[7] Kişi başına düşen GSMH ise yaklaşık 33.700 dolardır.[7]İspanya ekonomisi 2007 yılında tümG7 ülkelerini geride bırakarak %3,8 büyümüştür.[7]
İspanya 1999 yılında kendi para birimiPeseta'yı bırakarak diğerAvrupa Birliği üyeleriyle birlikteEuro para birimine geçmiştir.[8]
İspanya'da 22,19 milyon çalışan bulunurken bunların %3,5'i tarımda %29,8'i sanayide, kalan %66,6'lık kesimi de hizmet sektöründe çalışmaktadır.[7] Ancak bununla birlikte %22,3'lük[7] işsizlik oranıylaAvrupa ortalamasının üstündedir.[9]
Otomotiv endüstrisi, ülkedeki en büyük işverenlerden biridir. 2015 yılında İspanya, Almanya'dan sonra dünyanın en büyük 8. otomobil üreticisi ve Avrupa'nın en büyük 2. otomobil üreticisi ülkesiydi.[10]
2016 itibarıyla, otomotiv endüstrisi İspanya'nıngayri safi yurt içi hasılasının yüzde 8,7'sini üretiyordu ve imalat sanayinin yaklaşık yüzde dokuzunu istihdam ediyordu. 2008'de otomobil endüstrisi en çok ihraç edilen 2. endüstri iken 2015'te toplam üretimin yaklaşık %80'i ihracat içindi.[11]
Alman şirketleri 2015'te İspanya'ya 4,8 milyar Euro akıtarak ülkeyi doğrudan Alman yabancı yatırımı için yalnızca ABD'nin ardından ikinci en büyük hedef hâline getirdi. Bu yatırımın aslan payı olan 4 milyar Euro, ülkenin otomobil endüstrisine gitti.[10]
Güneş enerjisi santrali Andasol, Avrupa'daki ilk parabolik oluk elektrik santraliydi. Yüksek rakım (1.100 m) ve yarı kurak iklim nedeniyle, saha yılda 2.200 kWh/m2 gibi olağanüstü yüksek yıllık doğrudangüneşlenme değerine sahiptir.
2010 yılında İspanya, Alvarado,Badajoz yakınlarındaki La Florida adlı devasa bir elektrik santrali tesisiyle Amerika Birleşik Devletleri'ni geride bırakarak güneş enerjisi dünya lideri oldu.[12][13] İspanya aynı zamandaAvrupa'nın ana rüzgar enerjisi üreticisidir.[14][15] 2010 yılında rüzgar türbinleri, İspanya'da üretilen tüm elektrik enerjisinin %16,4'ünü oluşturan 42.976 GWh üretti.[16][17] 9 Kasım 2010'da rüzgar enerjisi, anakara elektrik talebinin %53'ünü kapsayan ve 14 nükleer reaktörünkine eşdeğer miktarda enerji üreten ani bir tarihî zirveye ulaştı.[18][19] İspanya'da kullanılan diğer yenilenebilir enerjiler hidroelektrik, biyokütle ve denizciliktir (inşa hâlindeki 2 enerji santrali).[20]
İspanya'da kullanılan yenilenemeyen enerji kaynakları nükleer (8 faal reaktör), gaz, kömür ve petroldür. Fosil yakıtlar birlikte, 2009'da İspanya'nın elektriğinin %58'ini üreterekOECD ortalaması olan %61'in biraz altında kaldı.[21]
Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC), ülkede bilimsel araştırmalara adanmış önde gelen kamu kurumudur. 2018 SCImago Kurumları Sıralamasında dünya çapında 5. en iyi devlet bilim kurumu (ve genel olarak 32.) olarak yer aldı.[22] İspanya, Küresel İnovasyon Endeksi'nde 2019'da 29. iken 2021'de 30. sırada yer aldı.[23][24][25][26]
Yüksek öğretim kurumları (bölgesel, NUTS2 düzeyinde yönetilen) ülkedeki temel araştırmaların yaklaşık %60'ını gerçekleştirmektedir.[27] Aynı şekilde, özel sektörün Ar-Ge harcamalarına katkısı diğer AB ve OECD ülkelerine göre çok daha düşüktür.[28]
1 Ocak 2020 yılı itibarıylaİspanya Ulusal İstatistik Enstitüsü'ne göre, İspanya'nın nüfusu 47.329.981 kişidir.[7] Ülkedeki erkek nüfusu 23.197.625 kişi, kadın nüfusu ise 24.132.356 kişidir. Bunun yanı sıra ülkede yabancı kökenli olarak 5.235.375 kişi yaşamaktadır.[29] Nüfus yılda %0,096 oranında artmaktadır.[30] Kilometrekare başına 89,6 kişi düşmektedir. En yoğun il ise Madrid'dir.
Ülke genelinde tahminî ömür 79,92 yılken, erkeklerde bu rakam 76,6 yıl kadınlarda ise 83,45 yıldır.[7]
Ülke nüfusu yüksek sanayileşme ve göçlerden dolayı 20. yüzyılda iki katına çıktı. Bunun ardından, 1980'lerden sonra doğum oranı azaldı ve elli ilden on birinde ciddi nüfus düşüşleri meydana geldi. Bundan sonraLatin Amerika,Doğu Avrupa,Afrika gibi yerlerden göç edenlerin sayısı arttı.
Tatil sezonu başladığındaAlmanya'dan,Polonya'dan ve birçokGüney Amerika ülkesinden özellikle tatil yörelerine çalışmaya gelen birçok kişi bulunur.Costa Blanca ya daCosta del Sol gibi bazı turistik bölgelere yerleşmiş olan birçokAlman veİngiliz de mevcuttur.
Yabancı dil olarakİngilizce veFransızca konuşulur. Genç İspanyollar yabancı dil olarak daha çokİngilizceyi öğrenirken yaşı büyük olan İspanyollar daha ziyadeFransızca bilmektedirler.
Sosyolojik Araştırma Merkezi (CIS) 2023 verilerine göre[32] İspanya halkının %56'sı Katolik (%38 inanan ama düzenli ibadet etmeyen %18'sı düzenli ibadet eden) %38 Dinsiz (%14 Ateist, %12 Agnostik %12 Tanımsız) %3 Diğer dinlere bağlıdır %3 ankete cevap vermemiştir.
İspanya Anayasası, yönetimde laikliği ve herkes için din veya inanç özgürlüğünü güvence altına alıyor; hiçbir dinin "devlet karakteri" taşımaması gerektiğini söylerke, devletin dinî gruplarla "iş birliği" yapmasına izin veriyor.Hristiyanların en çok ziyaret ettiği kutsal yerlerden biri olanSantiago de Compostela da İspanya'da bulunmaktadır.
Benidorm, Avrupa'nın en büyük kıyı turizm merkezlerinden biri
Birleşmiş Milletler Turizm Örgütü'nün verilerine göre 2019 yılındaki verilerine göre Dünya'da 89 milyon turistliFransa'dan sonra 83 milyon turistle İspanya en çok ziyaret edilen 2. ülke konumundadır.[33]
İspanya'da devlet okullarında eğitim ücretsiz ve 6 ila 16 yaş arasındaki çocuklar için zorunludur. Ülkede özel ve yarı özel okullar da bulunmaktadır. Çocuklar, altıncı sınıfa kadar ilkokula, daha sonra ortaöğretim birinci sınıfa başlarlar.[34]
.svg)
-tr.svg)
.JPG)
