| İskoçya başbakanı heid Meinister o Scotland (Scots) prìomh Mhinistear na h-Alba (İskoçça) | |
|---|---|
 İskoçya bayrağı | |
| Üyelik | İskoç Parlamentosu,İskoç Kabinesi |
| Öneren | İskoç Parlamentosu |
| Atayan | III. Charles |
| Önceli | Nicola Sturgeon |
| Oluşum | 17 Mayıs 1999 |
| Açılışı yapan | Donald Dewar |
| Maaş | £ 157.861 yıllık[1] |
| Websitesi | İskoçya başbakanı |
İskoçya başbakanı,İskoçya birinci bakanı veyaİskoçya ilkbakanı (Scots:heid meinister o Scotland;İskoçça:prìomh mhinistear na h-Alba) İskoç hükûmetinin lideri veİskoçya Büyük Mührü'nün koruyucusudur. Başbakan İskoç kabinesine başkanlık eder ve öncelikle İskoç hükûmeti politikasının formülasyonundan, geliştirilmesinden ve sunumundan sorumludur.[2] Başbakanın ek işlevleri arasında İskoçya'yı yurtiçinde ve yurtdışında resmi bir şekilde tanıtmak ve temsil etmek yer alır.[2]
İlkbakanİskoç Parlamentosu tarafından diğervekiller tarafından aday gösterilir ve resmi olarakhükümdar tarafından atanır. İskoç kabine üyeleri ve İskoç hükûmetinin küçük bakanları ile İskoç hukuk görevlileri ilkbakan tarafından atanır. İskoç hükûmetinin başı olarak, başbakan, eylemleri ve daha geniş olarak hükûmetin eylemlerinden dolayı doğrudan İskoç Parlamentosuna karşı sorumludur.
İskoç Ulusal Partisi'ndenJohn Swinney İskoçya'nın şu anki başbakanıdır.[3]Hamza Yusuf'un istifasının ardından, 8 Mayıs 2024'te göreve başladı.
İskoç seçmenlerinin onay verdiği 1997 referandumunun ardından, İskoç Parlamentosu ve İskoç Yürütme Kurulu (daha sonra İskoç hükûmeti)Birleşik Krallık Parlamentosu veBaşbakanTony Blair'inİşçi Partisi hükûmeti tarafından kuruldu.
Eski İskoçya Parlamentosu,Büyük Britanya Parlamentosu'nu oluşturan1707 Birlik Yasası'nın ardından askıya alınmıştı. İskoçya için özel biryasama veyürütme organının yeniden kurulması yetki devri olarak biliniyordu ve sağlık, eğitim ve adalet gibi iç işlerinde bir öz-yönetim dönemi başlattı.[4] Yetki devri hareketi 1970'lerde doruğa ulaştı ve Kraliyet Anayasa Komisyonu ile sonuçlandı ve 1978 İskoçya Yasası'na yol açtı. Bu yasayla, Strathclyde siyasi lideri Geoff Shaw'un geniş çapta seçilmesinin beklendiği bir görev olan 'Birinci Sekreter' olarak adlandırılan bir lidere sahip özerk bir İskoç yürütmesi kurulacaktı, ancak Shaw'ın erken ölümü ve takip eden bir referandumda başarısız olunması,[5][6] yasanın uygulanmamasına ve 1998 tarihli İskoçya Yasası için yirmi yıl beklenmesine yol açtı.
İskoç yetki devri, İskoçya'nın yönetilme biçiminde idari ve yasal değişikliklere yol açtı ve devredilen İskoç hükûmetinin başı olacak bir ilkbakanlık görevinin kurulmasıyla sonuçlandı. "Birinci bakan" terimi,Kanadaeyaletleri, Avustralyaeyaletleri ve Güney Afrika eyaletleri gibi Commonwealth uluslarınınalt-ulusal kuruluşlarında hükûmet başkanlarını belirtmek için premier'in kullanımına benzer.[7]
Yetki devrinden önce, ilkbakanın karşılaştırılabilir işlevleri, 1885'te kurulan veİngiliz hükümetinin bir departmanı olan İskoç Ofisi, İskoçya dışişleri bakanı tarafından idare edildi. Dışişleri bakanı, başbakan tarafından İskoçya'nın iç işlerinden sorumlu olmak üzere atananİngiliz kabine üyesidir.
1999 yılından bu yana, İskoçya dışişleri bakanı, sorumlulukların İskoç Parlamentosuna ve İskoç hükûmetine devredilmesinin bir sonucu olarak, yeniden adlandırılan İskoçya Ofisinde (İskoçya Dışişleri Bakanlığı Ofisi) çok daha az bir role sahiptir.[8]
İlk bakan, İskoç Parlamentosu tarafından her dönemin başında, üyeleri arasından kapsamlı bir oylama yoluyla aday gösterilir ve daha sonra resmi olarakhükümdar tarafından atanır.[9]
Başbakanın rolü ve yetkileri, 1998 tarihli İskoçya Yasasının 45 ila 49. bölümlerinde belirtilmektedir.[9]
Atanmalarının ardından, ilk bakan daha sonra İskoç kabinesinde oturmak üzere bakanları ve İskoç hükûmetini kurmak için küçükbakanları aday gösterebilir. Daha sonra resmen İskoç Parlamentosu tarafından seçilirler. Bakanlar Majestelerinin Memnuniyetine göre görev yaparlar ve herhangi bir zamanda birinci bakan tarafından görevden alınabilirler. Başbakan ayrıca İskoç hükûmetinin hukuk görevlilerini ve baş hukuk görevlilerini - lord avukatı ve başsavcıyı, ancak yalnızca İskoç Parlamentosu'nun desteğiyle - atama yetkisine sahiptir.
1999'dan bu yana iki kez, başbakan yardımcısı, birinci bakanın yokluğunda veya yetersiz kaldığında yetkilerini devralarak başbakan 'vekilliği' rolünü üstlendi. 11 Ekim 2000'den 26 Ekim 2000'e kadar, zamanın başbakanı Donald Dewar'ın görevdeyken ölümünün ardından, yardımcısı Jim Wallace, İşçi Partisi yeni bir lider ve dolayısıyla başbakan atayana kadar başbakan vekili oldu.[10] Wallace ayrıca Henry McLeish'in istifasının ardından 8 Kasım 2001 ile 22 Kasım 2001 arasında başbakan vekili oldu.[10]
.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpg)
|ad1= eksik|soyadı1= (yardım)|ad1= eksik|soyadı1= (yardım)