Üreme, çoğalma olarak da bilinir, bir canlının neslini devam ettirmesi olayı. Büyüme ve gelişmesini tamamlayan hercanlı üreme yeteneğine sahip olur. Üreme yeteneğine sahip canlılar kendilerine benzer bireyler oluştururlar ve bu sayede nesillerini devam ettirmiş olurlar.
Biyolojinin temel ilkelerinden biri "tümcanlılar kendinden önce bulunan canlılardan meydana gelir" sözüdür. Gerçekten de yaşamın temel yapısı bireylerin üremesiyle gelecek döllerin oluşturulması ve genetik bilginin aktarılmasından geçer. Üremenin birimi ve taşıyıcısıhücre,türlere özgünlüğün aktarılmasını sağlayan isekalıtım materyalidir. özellikle arılarda partenogenez diye adlandırılan üreme biçimi iki tip arı tarafından gerçekleştirilir.Kraliçe arı (2n) veerkek arı (n) bölünmeye uğrayarak yumurta ve spermlerini birleştirir. Bunlardan birkaç yumurta erkek arıyı, birkaçyumurtakraliçe arıyı (bunlar arı sütü ile beslenir), diğer yumurtalar iseişçi arıları (kısır-bunlar da arı ekmeği ile beslenir) meydana getirir.
Mikroskobun bulunuşu vemikroorganizmaların saptanması sonucu bunların kökeni ile ilgili görüşlerden biri;abiyogenez (kendiliğinden oluş, Spontan Generasyon); diğeri isebiyogenez (kendinden önceki bir canlıdan oluş) dur. Sonraları bir fizikçi olanFrancesco Redi'nin ünlü kavanoz çalışması, açık kaptaki ette sinek kurtçuklarının oluşumu ve eti steril ettikten sonra kapalı ortamda ette hiçbir canlının kendiliğinden oluşmadığının gözlemlenmesiyle, burada gerçekleşenin abiyogenez olmadığı ortaya çıktı.
Bir hücreli canlılarda üreme,vejetatif bölünmeyle birleşmiş ve bu sebeple normal vejetatif bölünme aynı zamanda yeni döller meydana getirilmesini de sağlamaktadır.Çok hücrelilerde ise; üreme,germinatif hücreler denen özelleşmişdokuya indirgenmiştir. Somatik /vejetatif hücreler canlıda yapının oluşmasını, gelişmesini sağlayan ve bireyle birlikte ölen hücrelerdir.
Bir canlıdan ayrılan hücre veya hücre grubundan yeni bireylerin oluşturulmasınacinsiyetsiz üreme denir. Cinsiyetsiz üremededöllenme olayı olmadığından cinsiyetsiz üreyen canlı oluştuğu canlıyagenetik olarak tıpa tıp benzer. Çünkü cinsiyetsiz ürememitoz bölünme ile gerçekleşir. Ancakmitoz bölünmede olabilecek birayrılmama vemutasyon çeşitlilik sebebidir.
Cinsiyetsiz üremeye canlıların büyüme bölgelerinden ayrılan hücre veya hücre grupları neden olduğu için aynı zamandavejetatif üreme de denmektedir.
Tek hücreliler bölünerek ürerler.[1]Hücrehacim olarak belirli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra bölünerek yeni hücreler oluşturur. Bu yeni hücrelergenotip bakımından ana hücrenin aynısıdır. Temeli mitoz bölünmeye dayanan en basit üreme şeklidir. Tek hücreliler ve bazıökaryotlar bölünerek ürerler.
Omurgasızlardamezoderm vemezoglea tabakası bulunur. Bu tabaka içerisindeembriyonik hücreler vardır. Bu tabakayı taşıyan canlılardan ayrılan bir parça eksik kısımları tamamlayabilmektedir. Örneğin;denizyıldızından kopan bir kol ana gövdedeki hücreler tarafından tamamlandığı gibi ayrılan kolun içerisindeki hücrelerde koldan yeni bir gövde oluştururlar.
Rejenerasyon normalde bir üreme tipi değildir. Tahrip sonucu canlıdan ayrılan parçadan yeni birey oluşturulur.
Rejenerasyon, kelime anlamıylayenileme demektir. Canlılardan herhangi bir nedenle ayrılan parçalardan yeni canlılar oluşabilir. Dolayısıyla rejenerasyon bu canlılar için üreme kabul edilir. Omurgalılardaki rejenerasyona bir yaranın iyileşmesi veya kertenkelenin kopan kuyruğunun yenilenmesi örnek olarak verilir. Çünkü kopan deriden yeni bir organizma, kopan kuyruktan da yeni bir kertenkele oluşmamaktadır.
Kimi bitkilerden koparılan bir dal parçası, toprağa dikildiğinde yeni bitki oluşturabilir. Bunaçeliklenme ile üreme denir. Ayrılan dal parçasının meristem tabakası yeniden kök oluşturduğundan bu parça ayrı bir fert olarak yaşayabilir. Özellikle tarımda verimliliği artırmak, az zamanda daha çok ve daha kaliteli bitkiler yetiştirmek için kullanılan üretim metodudur.sonucu olarak yeni bir bitki meydana gelir.
Vejetatif üremeye: Soğanlarınrizomla (küçük kök) üremesi, çileklerinsürünücü gövde ile üremesi, ciğer otunun yapraklarından yeni ciğer otlarının oluşmasnı örnek olarak gösterebiliriz.
Çelikle üreme; gül ve söğütün kesilen dallarının toprağa dikilmesiyle yeni gül ve söğüt oluşması.
Yumru ve soğanla üreme: patates, yer elması, sarımsak gibi depo organları olan yumru ve soğanlar nemli ortamlarda çimlenerek yeni bitkileri oluşturur.
Sürünücü gövde ile üreme: çiçekler toprak üzerinde sürünücü gövde ile zambak ve ayrık otlarında yeraltı gövdesiyle, böğürtlenlerde dal ve gövde uçlarının köklenmesiyle vejetatif üreme olur. Örnek olarak çilek veririz.
Örneklenen canlılardan bazıları eşeysiz üremeyle beraber eşeyli olarak da ürerler. Örneğin;mantarlar veparamesyumkonjugasyonla eşeyli ürediği gibihidra vedenizyıldızı, eşeyli üremenin en önemli yapısı olan eşey bezlerini de bulundurur.
Farklı cins ikigametin birleşmesiyle yeni canlının meydana getirilmesinecinsiyetli üreme denir.Gamet, cinsiyet hücresi olarak tanımlanır. Bir gamet ya dişi cinsiyet hücresidir (yumurta) ya da erkek cinsiyet hücresidir (polen veya sperm).
Cinsiyetli üreyen canlılarda bir çift kromozom takımı bulunur. Bu takımın yarısı anneden yarısı babadan gelir. Bu takım kromozomahaploid veyamonoploid (n) denir. (n) haploid kromozom takımı gamette bulunur.
Bir çift kromozom takımına 2ndiploid denir. Örneğin; insanda 2n=46 sayıda kromozom bulunur.Somatik hücreler (vücut hücreleri) 2n sayıda kromozom taşır.
Cinsiyetli üreme sonucunda birbirinden farklı bireyler oluşur. Bu dapopülasyonlardavaryasyonu (çeşitliliği) arttırır.
olayları sağlar. Mutasyonlar ve ayrılmama sık sık gerçekleşen olaylar değildir.Cinsiyetli üreme sonucunda bireylerin ortama uyum özelliği adaptasyon kabiliyetleri ile artar. Örneğin; Paramesyum hücreleri direnç artırmak amacıyla cinsiyetli üremektedirler.
