Bu madde genel olarak Çince hakkındadır. Çince lehçeleri için
Çin dilleri sayfasına bakınız. Çin'in resmî dili için
Standart Çince sayfasına bakınız.
Çince (Çince (basitleştirilmiş):汉语;Çince (geleneksel):漢語;pinyin:Hànyǔ; diğer adları:中文, 國文, 华文, 华语),Çin anakarası ve çevresinde yaşayan bir milyardan fazla kişi tarafından konuşulanEski Çinceden türemiş dillerin oluşturduğu diller grubudur. Dünyadaki her beş kişiden birininanadili olarak konuştuğu Çince, lehçeleriyle birliktedünyada en çok konuşulan dildir.[2] Çince ve lehçeleriBüyük Çin olarak adlandırılanÇin anakarası,Hong Kong,Makao,Tayvan veMalezya,[3]Endonezya,Tayland,Singapur,Myanmar,Vietnam,Güney Kore gibiDoğu veGüneydoğu Asya ülkelerinde konuşulmaktadır.[4] Çince, dünyanın en çok konuşulan dil olmasına bağlı olarakBirleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biridir. Aynı zamandaÇin,Tayvan,Singapur,Hong Kong veMakao'nun resmî dilidir.
Dünyadaki her beş kişiden birininanadili olarak konuştuğu Çince, yüzlerce farklı yerel lehçeden oluşmaktadır. Bu noktada Çince, tüm lehçeleriyle birlikte toplu olarakEski Çinceden türeyen farklı lehçe türlerini ifade etmektedir. Buna bağlı olarak Çincenin bir dil ailesi olduğu iddia edilmektedir. Çince lehçeleri arasında en çok konuşulanıMandarin Çincesi yaklaşık 850 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. ArdındanŞanghay ve civarındaki 90 milyon insan tarafından konuşulanWu Çincesi,Guangzhou ve çevresinde 90 milyon civarında kişi tarafından konuşulanYue Çincesi,[5]Fujian veLeizhou yarımadası çevresinde 70 milyondan fazla kişinin konuştuğuMin Çincesi[6] ve 50 milyona yakın kişi tarafındanGüney Çin,Guangdong,Malezya,EndonezyaTayland gibi yerlerde konuşulanHakka Çincesi[7] ve diğer Çince lehçeleri gelmektedir.
Göçmen topluluklarda en çokKanton lehçesi kullanılır. Bu lehçeYue Çincesinin bir parçası olarak 80 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmaktadır.[7] Bunun sebebigöç eden Çinlilerin genelde güney kesimlerden olmasıdır. Bu dil,Çin-Tibet dilleri ailesinin koluna dahildir.
6.000 yıldan uzun bir geçmişe sahip olduğu düşünülüp[8] ilk kayıtları 4.500-5.000[9] yıldan daha uzun bir süre önce ortaya Çince dünyanın konuşulan en eski dillerinden biridir.[10] Çinceye ait ilk kayıtlar bronz kaplar ve kemikler üzerinde bulunmuştur.[11][12] Çince gerek yazı sistemi, gerek dil yapısı ile birçok uzak doğu dilini etkilemiştir. Tarih boyuncaKorece,Japonca,Vietnamca gibi dilleri geniş ölçüde etkilemiştir ve Çinceden aktarılan kelimeler bugün bu dillerin kelime dağarcığının yarısından fazlasını oluşturmaktadır.[13] Çincenin etkisine bağlı olarakJaponcamoraik bir dil yapısı geliştirmiş[14] veKorecede sesli harf uyumu bozulmuştur.[15]Vietnamca ise Latin harfleri ile yazılıyor olsa da Çince, modernVietnamca sözlüğünün %60'ını oluşturur.
Japonca,Korece,Vietnamcanın her biri başlangıçta Çince karakterleri temel alan yazı sistemleri geliştirmiştir. Korece tarih boyuncaHança olarak adlandırılan Çin karakterleriyle yazılmıştır. Daha sonra Çin karakterlerinin yeriniHangıl alfabesi almıştır.Kore-Hangıl karakterleri yapı olarak Çinceye benzemekle birlikte bu benzerlik Japon dilindekinden biraz daha azdır. Yine deKorece kelimelerin çoğunun kökenini Çince kelimelerdir. Çin karakterleri Japoncada iseKana heceleriyle desteklenmiştir.JaponcanınKanji karakterleriyle Çince karakterler, anlamları ve okunuşları Çinceden çoğu zaman farklı olsa da şeklen birbirlerine çok benzerler. Vietnamca ise Çin karakterli chữ Nôm alfabesiyle yazılmaya devam etmekle birlikte eski Fransız sömürgeciliğinin bir sonucu olarak Latin temelli bir alfabeye geçmiştir.
Çin karakterleri bu dile has bir yazı sistemidir. Bu sistemin 4.500-5.000[9][10] yılı bulan bir tarihi vardır. Çin dilindeki karakterler yan yana gelerek bir kelimeyi meydana getirmez, her kelime için farklı bir karakter bulunmaktadır. Çincenin geleneksel veMao tarafından yaptırılan basitleştirilmiş karakterleri vardır. 1954 yılından önce Çince, geleneksel karakterler ile yazılıyordu.[16] Mao, bunların grafik olarak karmaşık olanlarını kolaylaştırmış ve basitleştirilmiş karakterlere dönüştürmüştür. Geleneksel karakterler bugünTayvan'da kullanılır. İlkokulu bitirmek için 1.200 civarında karakter bilmek gerekirken eğitim almış bir Çinli okuyucu 5.000 ilâ 7.000 karakter bilir. Çince bir gazete okuyabilmek için en az 3.000 karakter öğrenilmelidir.
Pinyin,Çincenin romanizasyonu için kullanılan en yaygın sistemdir ve Çin Halk Cumhuriyeti'nde kullanımdadır. Buna karşın Tayvan'daWade-Giles adlı alternatif bir sistem kullanılmaktadır.
Çin dili bölgelerine göre farklılık gösterir. Çin'de en popüler olan lehçe Mandarindir. Çin dilinin hangi bölgelerde ne kadar bir nüfus tarafından konuşulduğu şöyledir:
Wikimedia Commons'taÇince ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- ^http://www.ethnologue.com/language/zho 9 Mayıs 2020 tarihindeWayback Machine sitesindearşivlendi. A macrolanguage of China
- ^"Summary by language size". 2 Mart 2013 tarihindekaynağından arşivlendi. Erişim tarihi:3 Ekim 2018.
- ^Race, Ethnicity, and the State in Malaysia and Singapore (İngilizce). Kwen Fee Lian. 2006.ISBN 9789047409465.
- ^"Chinese Diaspora".Chinese Diaspora Across the World: A General Overview. Academy for Cultural Diplomacy. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ab"Chinese, Yue". Ethnologue. 2023. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^ab中国语言地图集(第2版):汉语方言卷 [Language Atlas of China (2nd edition): Chinese dialect volume]. Pekin: The Commercial Press Chinese Academy of Social Sciences. 2012. s. 110.
- ^abc"Chinese, Hakka". Ethnologue. 2022. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^Lin, Kathy."Chinese Language". Ethnomed. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^abDidi, Tang (12 Temmuz 2013)."5,000-year-old primitive writing generates debate in China". NBC News. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağındanarşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023.
- ^abNorman, Jerry (1998).Chinese (İngilizce). Cambridge University Press.ISBN 978-0-521-29653-3.
- ^Kern, Martin (2010). ""Early Chinese literature, beginnings through Western Han". In Owen, Stephen (ed.)". Cambridge: Cambridge University Press.
- ^Bagley, Robert (2004).Anyang writing and the origin of the Chinese writing system.The First Writing: Script Invention as History and Process (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 190-249.
- ^Miyake, Marc Hideo (2004).Old Japanese: A Phonetic Reconstruction (İngilizce). Routledge–Curzon.ISBN 978-0-415-30575-4.
- ^Shibatani, Masayoshi (1990).The Languages of Japan (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 120-121.ISBN 978-0-521-36918-3.
- ^Sohn, Ho-Min (2001).The Korean Language (İngilizce). Cambridge University Press.ISBN 978-0-521-36943-5.
- ^"zh:Requirements for Chinese Text Layout 中文排版需求". 20 Temmuz 2015 tarihindekaynağından arşivlendi.
