Kuzeydeçöl bölgesi, merkezde yarı-kurakSahel kuşağı ve güneyde daha verimli olanSudan Savanı bölgesi Çad'ın başlıca bölgeleridir. Ülkenin ismini aldığıÇad Gölü, Çad'ın en büyük ve Afrika'nın ikinci büyüksulak alanıdır. BaşkentN'Djamena en büyükşehirdir. Resmi dillerArapça veFransızcadır. Ülke 200'den fazla etnik ve dilsel topluluğa ev sahipliği yapmaktadır. İslam (%51.8) ve Hristiyanlık (44.1%) en yaygın iki dindir.[6]
MÖ 7. binyıldan başlayarak büyük insan grupları Çad havzasına göç ettiler. MS 1. binyılın sonlarına dek Çad'ın Sahel kuşağından geçentrans Sahra ticaret yollarını ele geçirmeye çalışan birçok imparatorluk kuruldu ve yıkıldı.
Bölge 1920'de Fransa'nın egemenliğine girdi veFransız Ekvatoral Afrikası'na dahil edildi. 1960'taFrançois Tombalbaye liderliğinde bağımsızlık ilan edildi. Tombalbaye'nin Müslüman kuzeye yönelik politikalarına duyulan öfke 1965'te uzun süren bir iç savaşın patlak vermesine yol açtı. 1979'da isyancılar başkenti ele geçirdi ve Güney'in hegemonyasına son verdi. Ancak ayaklanma liderleri arasında yeni bir savaşHissène Habré'nin rakiplerini yenmesine kadar sürdü. 1978'de Libya'nın saldırısıyla başlayan Çad-Libya Savaşı Fransız askeri müdahalesiyle 1987'de son buldu. Hissène Habré de 1990'da generalIdriss Déby tarafından devrildi. 1991'de Fransız desteğiyleÇad silahlı kuvvetlerinin modernizasyonu başlatıldı. 2003'ten bu yana süren Sudan'dakiDarfur sorunu Çad sınırlarının içine yayıldı veülkenin istikrarsızlaşmasına neden oldu. Zaten yoksul olan ülke ve halk, sınıra yakın bölgelerde kurulan kamplar ve çevresine yerleşen yüz binlerce Sudanlı mülteciyi ağırlama mücadelesi verdi.
Birçok siyasi parti faaliyet gösterse de Çad'da tüm güçler eski Cumhurbaşkanı Déby'nin kurduğu Vatansever Kurtuluş Hareketi'nin elindedir. Ülkesiyasal şiddet vedarbe girişimleriyle boğuşmaya devam etmektedir. Çad dünyanınen yoksul veen yolsuz ülkelerinden biridir; halkın çoğugeçimlik tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.Petrol satışı 2003'te geleneksel pamuk endüstrisini geçerek ana ihracat kalemi olmuştur. Çad'ın insan hakları sicili zayıftır. Keyfi hapis cezaları, yargısız infazlar, hem güvenlik güçleri hem de silahlı milisler tarafından özgürlük kısıtlamaları gibi hak ihlalleri sık görülmektedir.
Borkou-Ennedi-Tibesti bölgelerinde bulunan arkeolojik kalıntılardan MÖ 2000 yıllarında bölgede insan yerleşimine ait kanıtlar bulunmuşsa da bilim adamları Çad'ın kuzeyinde mükemmeliklim ve çevre koşulları göz önüne alarak yerleşimi MÖ 7.000 yılına dek indirmektedir.[7] Medeniyetlerin kesişme noktası olan Çad'da arkeolojik kalıntı vesözlü tarih derlemelerinden anlaşıldığı kadarıyla bilinen en eski uygarlık Sao Dönemi olup ardından Kanem İmparatorluğu kurulmuştur.[8] MS 1.000'li yıllara dekSahra ticaret yollarını elinde tutan imparatorluk,MüslümanAraplar tarafından yıkılmıştır. 20. yüzyılda Fransız sömürgesi olan ülkedeketen üretimi teşvik edilmiştir. 11 Ağustos 1960 tarihinde bağımsızlığını kazanan ülkenin ilkdevlet başkanı Çad İlerici Partisi'nin başkanı PPT'nin lideriFrançois Tombalbaye olmuştur.[9][10] Tek parti rejiminden rahatsız olanMüslümanlar iki yıl sonra ayaklanmışlar ve ülkedeiç savaş çıkmıştır. Diktatör Tombalbaye 1975 yılında tahttan indirilip öldürülmüştür.[11] 1979'da isyancılar başkenti ele geçirince ülkede istikrar yeniden bozulmuştur. Bu dönemde Fransızların ülkedeki varlığı da tehlikeye düşmüş, ek olarak bir deLibya ordusu Çad'ı işgal girişiminde bulunmuş, Libya - Çad savaşı başlamıştır[12] Fransız destekliHissène Habré'nin seçilmesi,Libya ordusunun ülkeden çıkarılması sağlanmışsa da Habre'nindiktatörlüğünde en az 40.000 kişi katledilmiştir.[13][14] Habre'nin generaliIdriss Déby'nin 1990 yılında diktatörü devirmesiyle bugüne gelinmiştir.[15]
2001, 2005 ve 2006 yıllarında düzenlenen başkanlık seçimlerini kazanan Debi, ülkenin tekrar iç savaşa sürüklenmesine engel olamamıştır.Birleşmiş Milletler etnik şiddetin gittikçe arttığı ülkedeDarfur'da gerçekleşensoykırıma benzer olayların yaşanabileceğine dikkat çekmiştir.[16]Sudan destekli Birleşik Değişim Cephesi gerillaları 1 Şubat 2008 günü Massaguet bölgesinde İdris Debi'ye bağlı kuvvetlere üstünlük sağlayarak 2 Şubat 2008 günü başkentN'Djamena'ya girmiş,ABD veFransa gibi Batı ülkeleri büyükelçiliklerinin tahliye hazırlıklarına başlamışlardır.[17]
18. yüzyılda Osmanlıların buradaki Müslüman nüfusa askeri eğitim vermek amaçlı birlik gönderdiği bilinmektedir. Askerlerden bazılarının dönmeyip buraya yerleştiği ve günümüzde Osmanlı torunu olduklarını söyleyen insanlar bulunduğu söylenmektedir.[18]Fizan Sancağı veTrablusgarp Eyaleti'ne bağlı olarak sahraaltı Afrika ile ilişkiler sürmüştür.[19] 19. yüzyıl ortalarında Sudan ve Uganda toprakları Mısır valileri tarafından ele geçirilmişti. Diğer taraftan Trablusgarp'tan güneye doğru Çad Gölü havzasına kadar gidilerek Nijer ve Çad üzerinde hâkimiyet kurulmaya çalışılmıştı.[20]
Çad, güneyde Sudan Savanı, kuzeydeSahra Çölü ve ortadaSahel kuşağı olmak üzere üç belirgin bölgeye ayrılır.
Orta Afrika'da, Libya'nın güneyinde konumlanmıştır. Sınır komşuları: Kamerun 1.094 km, Orta Afrika Cumhuriyeti 1.197 km, Libya 1.055 km, Nijer 1.175 km, Nijerya 87 km, Sudan 1.360 km'dir. Güneyde tropikal, kuzeyde çöl iklimi hakimdir. Merkezde geniş, kuru ovalar, kuzeyde çöller, kuzeybatıda dağlar, güneyde düzlükler yer almaktadır. Petrol, uranyum, natron, kaolin, balık (Çad Gölü) başlıca doğal kaynaklarındandır. Kuzeyde sıcak, kuru, tozlu rüzgarlar ortaya çıkmaktadır; periyodik kuraklıklar; çekirge istilaları diğer felaketlerdendir. GünümüzdeAfrika kıtasında özellikleLibya,Cezayir,Mısır,Sudan ve Çad'da yoğunlaşan, yer altı su kaynaklarının keşfi yapılmıştır.[21]
Nüfusun etnik dağılımı: Müslümanlar (Arap, Hadjerai, Fulbe, Kotoko, Kanembou, Gouran, Baguirmi, Boulala, Zaghawa ve Maba); Müslüman olmayanlar (Sara, Ngambaye, Mbaye, Goulaye, Moundang, Moussei, Massa); yerli olmayanlar 150,000 (1,000 Fransız) Din: Müslüman %55, Hristiyan %35, animizm %7 diğer inançlar %3 Diller: Fransızca (resmi), Arapça (resmi), Sara ve Sango (kuzeyde), 100'den fazla dil ve lehçe kullanılmaktadır.
Çad ihracatının orantılı bir gösterimi, 2019Çad'ın kişi başına düşen GSYİH gelişimi, 1950'den beri
Coğrafi uzaklığı, kuraklıklar, altyapı sisteminin yokluğu ve politik kargaşalar kara ile çevrili olan Çad'ın ekonomik kalkınmasında olumsuz etkenlerdendir. Ahalinin yaklaşık %85'i tarım ve hayvancılıkla uğraşır.
.svg)
.svg)
![15,000 Çadlı asker II. Dünya Savaşı'nda Fransa için savaştı.[22]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ftr.wikipedia.org%2fwiki%2fDosya%3aChadian_soldier_of_WWII.jpg)
