Tungkol sa kalakhang kabisera ng Pilipinas ang artikulo na ito. Para kabiserang lungsod, tingnan angMaynila. Para ibang paggamit, tingnan angMaynila (paglilinaw).
Ang rehiyon ay sentro ng politika, pangangalakal, lipunan, kultura, at pang-edukasyon ngPilipinas. Ayon sa iprinoklamang Utos ng Pampanguluhan Blg. 940, ang kabuuan ng Kalakhang Maynila ay angsentro ng pamahalaan habang ang Lungsod ng Maynila angkabisera. Ang pinakamalaking lungsod sa Kamaynilaan ay angLungsod Quezon, samantalang ang pinakamalakingdistritong pangkalakalan ay angLungsod Makati.
Ang Kalakhang Maynila ang pinakamaraming naninirahan satinutukoy na 12 kalakhan ng Pilipinas at pang-11 sa pinakamaraming naninirahan sa buong mundo. Batay sa senso noong 2010, ito ay may populasyon na 11,855,975, katumbas ng 13% populasyon ng bansa.
Batay sa census noong 2007, ay populasyon ay 11,553,427[6]. Kung isasama sa pagbibilang ng populasyon ang mga katabing lalawigan (Bulacan,Kabite,Laguna atRizal) ngMalawakang Maynila, ang populasyon ay humigit kumulang 20 milyon[7][8].
Ang mapa ng sinaunang Maynila noong 1570. Ang bayan ng Maynila ay naka-kulay dilaw.
Isang makasaysayang kaharian na kilala bilangMaynila ang kabilang sa mga teritoryo na minsang nasaklaw sa mga sinaunang kaharian. Kasama rin dito ang mga isla sa paligid ngMaynila atTondo, ngunit may mas maliit na kaharian din katulad ngTambobong, Taguig, Pateros, at ang pinagtibay na kaharian ngCainta.
Panahon ng Kastila, Himagsikan at Panahon ng Amerikano
Naging kabisera ito ng kolonyal na Pilipinas, at angIntramuros ay nagsilbi bilang sentro ng kapangyarihang kolonyal. Noong 1898, isinama ang lungsod ngManila at 23 iba pang mga bayan. AngMariquina ay nagsilbi ring kabisera ng Pilipinas mula 1898–1899, noong inilipat ang soberanya ng Pilipinas saEstados Unidos. Noong 1901, ang lalawigan ng Maynila ay pinawalangbisa at halos lahat ng teritoryo nito ay inilipat sa noo'y bagong lalawigan ngRizal.
Mula pa noong panahong kolonyal ng mga Espanyol, ang Maynila ay itinuturing bilang isang orihinal nalungsod pandaigdig.
Anggaleon ng Maynila ay ang pinaka-unang kilalang kalakalan na naglayag sa rutang pangkalakaran saKaragatang Pasipiko sa loob ng 250 taon, na nagdadala sa Espanya ng mga karagamentong may luho, benepisyong pang-ekonomiya, at pagpapalit ng kultura.
Matatagpuan sa 14°40' H 121°3 S, ang Kalakhang Maynila ay nasa isangisthmus na naghahanggan saLawa ng Laguna sa timog silangan at saLook ng Maynila sa kanluran. Ang pook metropolitan ay nasa malawak na kapatagan. Naghahanggan ang sakop nito saBulacan sa hilaga, sa lalawigan ngRizal sa silangan, saLaguna sa timog at saKabite sa timog kanluran. Hinahati ngIlog Pasig ang Kalakhang Maynila na nagdudugtong sa dalawang katubigan kinahahanggan nito sa kanluran at silangan.
Pinakamaliit sa mga rehiyon ng Pilipinas ang Kalakhang Maynila, subalit pinakamatao at pinakamakapal angpopulasyon nito. 636 kilometrong parisukat ang lawak nito at pinapaligiran ito ng mga lalawigan ngBulacan sa hilaga,Rizal sa silangan, atLaguna atCavite sa timog. Matatagpuan naman sa kanluran ng Kalakhang Maynila angLook ng Maynila at sa timog-silangan naman angLaguna de Bay. Dumadaloy sa gitna ng Kalakhang Maynila angIlog Pasig na siyang nagdudugtongLaguna de Bay sa Look ng Maynila.
Ang Kalakhang Maynila ay itinuturingswampyisthmus na may karaniwang elebasyon na 10 metro. Ang pangunahing anyong tubig ng Kalakhang Maynila ay angIlog Pasig; ito ang humahati sa isthmus ng Kalakhang Maynila.
Ang labimpitong mga yunit ng lokal na pamahalaan ng Kalakhang Maynila ay administratibong kapantay sa mga lalawigan. Binubuo ang mga ito ng labing-anim na mgamalayang lungsod na iniuri bilang "mga lungsod na mataas na urbanisado", at isang malayang bayan:Pateros.
Hindi tulad ng ibang rehiyon na nahahati sa mgalalawigan, nahahati ang Kalakhang Maynila sa limang hindi administratibong distrito, na nakauri batay saheograpiya nito gamit angIlog Pasig bilang reperensiya. Nabuo ang mga distritong ito noong 1976 ngunit walang lokal napamahalaan o may kinatawan sakongreso, salungat sa mga lalawigan. Ginagamit ang mga distritong ito para sa layuning piskal atestadistikal.
Nahahati ang mga lungsod at munisipyo sa Kalakhang Maynila sa apat na distrito, ang mga ito ang sumusunod:
Ayon saLand Transportation Franchising and Regulatory Board, ang pampublikong sakayan sa Kalakhang Maynila ay binubuo ng mga sumusunod: 46% ng mga tao ay lumilibot sa pamamagitan ng mgadyipni, 32% sa pamamagitan ng mga pampribadong kotse, 14% sa pamamagitan ng bus, at 8% ay gumagamit ng sistemangdaambakal.[16] Nakaalinsunod ang pagpapausbong ng transportasyon ng Kamaynilaan saMetro Manila Dream Plan, na binubuo ng pagpapatayo ng mga impraestruktura na tatagal hanggang 2030 at tumutugon sa mga usaping ukol sa trapiko, paggamit ng lupain, at kalikasan.[17][18]
Tanawing panghimpapawid ngEDSA, ang pinakaabalang lansangan sa kalungsuran.NAIA Expressway, ang kauna-unahang mabilisang daanang pampaliparan sa kalakhan at sa bansa.
Itinayo ang mga daan ng Kamaynilaan sa paligid ngLungsod ng Maynila. Ibinukod ang mga daan bilang mga lokal na daan, pambansang daan, o daang subdibisyon. Mayroong sampung daang radyal na lumalabas ng lungsod. Gayundin, mayroong limang daang palibot na bumubuo sa isang serye na mga bilugang hating-bilog na arko sa paligid ng Maynila. Ang mga daang palibot at daang radyal ay mga sistema ng nakakonektang daan at lansangan. Isang suliranin sa mga daang palibot ay mga nawawalang daan (missing road links). Ito ay mga daan na hindi pa itinatayo (sa ngayon) para magbigay-daan sa pagpapausbong dahil sa mabilisang urbanisasyon ng Kamaynilaan. Inilulutas na ng kalakhan ang suliraning ito sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga nawawalang daan o sa pamamagitan ng pagtatayo ng mga daang nag-uugnay (connector roads).
Isang mahalagang daang palibot ay angDaang Palibot Blg. 4 (o C-4), na binubuo ng Daang C-4 sa Navotas at Malabon,Daang Samson sa Caloocan, atEDSA (Abenida Epifanio de los Santos]]. Dumadaan ito sa mga lungsod ng Pasay, Makati, Mandaluyong, Lungsod Quezon, at Caloocan. Sinusundan ngLinya 3 ng MRT ang pagkakalinya ng EDSA mulaAbenida Taft sa Pasay hanggangTrinoma malapit sa sangandaan nito saAbenida North. AngDaang Palibot Blg. 5, o mas-kilala bilang C-5, ay nagsisilbi sa mga nakatira malapit sa mga hangganang panrehiyon ng Kamaynilaan at nagsisibi ring alternatibong ruta para sa C-4.
Ang sistemang daang radyal at palibot ay kasalukuyang pinapalitan ng isangbagong sistema ng nakabilang na lansangambayan na ipinapatupad ngKagawaran ng Pagawaing Bayan at Lansangan (DPWH), at kasalukuyang inilalagay ang mga bagong palatandaan sa pagpapatupad nito. Itinatanda ang mga mabilisang daanan ng mga bilang na may unlaping "E" (nangangahulugang "expressway" o mabilisang daanan). Itinakda naman ang mga pambansang lansangan ng mga bilang may isa hanggang tatlong tambilang, maliban lamang sa mga lansangang iniuri bilang mga pambansang daang tersiyaryo.
Sa ngayon, tuluy-tuloy ang pagtatayo ngMetro Manila Skyway Stage 3 at angNAIA Expressway Phase 2 na bahagi ng Metro Manila Dream Plan. Kabilang sa mga iba pang proyekto itinatayo ay ang pagpapaganda ng EDSA, pagtatayo ng Taft Avenue Flyover, at ang pagtatayo ng mga nawawalang daan para sa mga daang palibot circumferential roads (hal.Metro Manila Interchange Project Phase IV).
Kailangangisapanahon ang artikulong ito. Pakitulungang isapanahon ang article na ito upang sumalamin ang kamakailang mga kaganapan o bagong impormasyon na mayroon na.
Ang Unang Linya ay may 560,000 bilang ng mga mananakay kada linggo.[19] Noong Pebrero 2014, ang kabuuang bilang na 14.06 milyong pasahero ang gumamit ng Unang Linya habang 6.13 milyon naman ang gumamit ng Ikalawang Linya.[20]
Sa kasalukuyan, itinatayo ang Ikapitong Linya ng Metro Rail Transit ng Maynila (Linyang Pula). Pag-nakumpleto, uugnayin nito ang Kalakhang Maynila sa lalawigan ngBulacan. Bukod pa riyan, isangcommon station na mag-uugnay ng Unang Linya, Ikatlong Linya, at Ikapitong Linya ay nakapanukala, subalit ang pagtatayo nito ay hinahadlangan ngburukrasya saKagawaran ng Transportasyon (DOTr), mahigpit na alitan sa korporasyon, at mga usapin ukol sa ipinapanukalang lokasyon nito.[21][22][23][24]
Ipinanukala na ipapahaba ang Linya 1 papuntang Bacoor sa lalawigan ngKabite.[19] Isang ikalawang pagpapahaba, ang Ika-anim na Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila, ang mag-uugnay ng Bacoor saDasmarinas sa kahabaan ngLansangang Aguinaldo. Sa ngayon, itinatayo ang Silangang Ekstensyon ng Linya 2. Ang silangang ekstensyon na ito ang mag-uugnay ng Kalakhang Maynila sa lalawigan ngRizal. Ipapahabain rin ito pakanluran sa hinaharap, at dahil diyan mas-dadami ang ugnayan sa mga lugar ng Divisoria at Pier 4 at angPantalan ng Maynila.
Ang Pambansang Daambakal ng Pilipinas (PNR) ay nagpapatakbo ng isang serbisyong riles pang-komyuter sa Kalakhang Maynila na tinatawag naPNR Metro South Commuter. Angpangunahing estasyong terminal nito ay matatagpuan sa Tutuban saTondo. Kapag nakumpleto na ang kanlurang karugtong ng Linya 2, ang Tutuban ay magiging pinaka-maabalangestasyong palitan sa buong kalakhan, na may dagdag na isa pang 400,000 tao mula sa kasalukuyang 1 milyong tao na pumupuntang Tutuban Center.[25]
AngPaliparang Pandaigdig ng Ninoy Aquino (NAIA) na matatagpuan sa mga lungsod ngPasay atParañaque ay ang primerang pasukan sa Kalakhang Maynila. Ito lamang ang paliparan na naglilingkod sa rehiyon at ito ang pinaka-abalang paliparan sa bansa.[26] Ang Paliparang Pandaigdig ng Ninoy Aquino ay nahahati sa mga apat na terminal: ang Terminal 1, ang Terminal 2 na ekslusibong ginagamit ngPhilippine Airlines, ang Terminal 3 na pinakabago at pinakamalaki sa NAIA komplex, at ang Terminal 4 na kilala rin bilang Manila Domestic Passenger Terminal. Ang isa pang paliparan na naglilingkod sa Kalakhang Maynila ay angPaliparang Pandaigdig ng Clark na matatagpuan saAngeles,Pampanga.
Ang Pambansang Punong Rehiyon ay may populasyon na&0000000012877253.00000012,877,253, ayon sa pambansang senso 2015. Ang kabuuang pook-urban (urban area), na binubuo ng pinagsamang pook-urban na tumutukoy sa tuluy-tuloy na paglawak ng urbanisasyon ng Kamaynilaan patungongBulacan,Kabite,Laguna,Rizal, atBatangas ay may populasyon na&0000000024123000.00000024,123,000.[29] Ito ang pinakamataong rehiyon sa Pilipinas, ang ikapitong pinakamataong kalakhan sa Asya, at ang ikatlong pinakamataong pook-urban sa buong mundo.
Noong 2014, tinatayang may apat na milyong mga tumitira sa mgaslum sa Kalakhang Maynila. Isang pangunahing suliranin sa mga lungsod ng Kalakhang Maynila ang kawalan ng tirahan.[30]
↑"Official population count reveals..." Philippine National Statistics Office. 16-04-08. Inarkibo mula saorihinal noong 2009-03-02. Nakuha noong 29-30-10.{{cite web}}:Check date values in:|accessdate=,|date=, at|year= /|date= mismatch (tulong);Unknown parameter|month= ignored (tulong)
.jpg)
.jpeg)
_(Magsaysay_Boulevard%2c_Santa_Mesa%2c_Manila)(2018-02-22).jpg)
.jpg)
_(Manila)(2018-02-07).jpg)
_(Quezon_City)(2018-05-12).jpg)
(2017-08-13).jpg)
(2017-06-12).jpg)
