AngKromosomang X (Ingles:X chromosome) ang isa sa dalawang mgakromosomangsistemang tagatukoy ng kasarian(ang isa pa angKromosomang Y) sa maraming mga espesye ng hayop kabilang ang mgamamalya at matatagpuan sa parehong mga lalake at babae. Ito ay bahagi ngsistemang tagatukoy ng kasariang XY atsistemang tagatukoy ng kasariang X0.[1]
Angkromosomang X okulaylawas[2] na X sa mgatao ay sumasaklaw sa higit sa 153 milyong mgabase na pares(na pantayong materyal ngDNA). Ito ay kumakatawan sa mga 2000 sa 20,000 hanggang 25,000 mgagene sa tao. Ang mga normal na babae ay may dalawang kromosomang X oXX. Ang bawat tao ay normal na may isang pares ng mgakromosomang kasarian sa bawatselula. Ang mga babae ay may dalawang kromosomang X samantalang ang mga lalake ay may isang kromosomang X at isangkromosomang Y oXY. Ang parehong mga lalake at babae ay nagtataglay ng isa sa kromosomang X ng kanilang ina at ang mga babae ay nagtataglay ng ikalawang kromosomang X mula sa kanilang ama. Dahil sa ang ama ay nagtataglay ng kanilang kromosomang X mula sa kanilang ina, ang isang babaeng tao ay may isang kromosomang X mula sa kanyang pang-amang lola(panig ng ama) at isang kromosomang X mula sa kanyang ina. Ang pagtukoy sa mgagene sa bawat kromosoma ay isang aktibong sakop nghenetikong pananaliksik. Dahil sa ang mga mananaliksik ay gumagamit ng iba't ibang mga pamamaraan upang hulaan ang bilang ng mga sa bawatkromosoma, ang tinantiyang bilang ng mgagene ay iba iba. Ang kromosomang X ay naglalaman ng mga 2000[3] mgagene kumpara sakromosomang Y na naglalaman ng 78[4] mga gene sa mga tinantiayng 20,000 hanggang 25,000 mga kabuuang gene sagenome ng tao. Angdiperensiyang henetiko na sanhi ng mgamutasyon sa mgagene sa kromosomang X ay inilalarawan bilangNauugnay sa X(X linked). Ang kromosomang X ay nagtataglay ng ilang mga libong gene ngunit ang ilan sa mga ito ang may direktang kinalaman sa pagtukoy ng kasarian. Sa simula ng pag-unlad ngembryo sa mga bababe, ang isa sa dalawang mga kromosomang X ayrandoma at permanenteng hindi pinagana sa halos lahat ng mga somatikongselula(na mga selulang iba sa selulangovum atspermatozoa). Ang phenomenon na ito ay tinatawag nahindi pagpapagana ng X(X-inactivation) oLyonisasyon at lumilikha ngkatawang Barr. Ang hindi pagpapagana ng X ay sumisiguro na ang mga babae katulad ng mga lalake ay may isang gumaganang kopya ng kromosmang X sa bawat selula ng katawan. Nakaraang pinagpalagay na tanging isang kopya nito ang aktibong ginagamit. Gayunpaman, ang kamakailang pananaliksik ay nagmumungkahing angkatawang Barr ay maaaring mas higit na biolohikal na aktibo kesa sa nakaraang pagpapalagay.[5]
Tineorisa nina Ross et al. 2005 at Ohno 1967 na ang kromosomang X ay kahit papaano ay sa isang bahagi hinango mula saautosomal(hindi nauugnay sa kasarian) nagenome ng ibang mgamamalya na may ebidensiya mula sa mga interespesyeng henomikong sekwensiyang pag-lilinya(alignments). Ang kromosomang X ay mamapansing mas malaki at may isang mas aktibong rehiyongeuchromatin kesa sa kapilas(counterpart) nitongkromosomang Y. Ang karagdagang paghahambing ng kromosomang X atkromosomang Y ay naghahayag ng mga rehiyon nghomolohiya sa pagitan ng dalawang ito. Gayunpaman, ang tumutugong rehiyon sa kromosomang Y ay lumilitaw na higit na mas maikl.i at nagkukulang ng mga rehiyon na naingatan sa kromosomang X sa buong espesye ng mgaprimado na nagpapahiwatig na ang isang henetikong pagkasira ng kromosomang Y sa rehiyong ito. Dahil sa ang mga lalake ay isa lamang kromosomang X, ang mga ito ay mas malamang na may sakit na kaugnay ng kromosomang X. Tinantiyang na ang mga 10% ng mgagene na kinodigo ng kromosomang X ay nauugnay sa isang pamilya ng mga gene na "CT" na pinangalanang ganito dahil ang mga ito ay nagkokodigo para sa mga tanda(markers) na matatagpuan sa parehong mga selulangtumor(sa mga pasyenteng maykanser oCancer) gayundin sa mgatestis ng tao sa mga malusog na pasyente.[6]
Angsindromang XX na lalake ay isang bihirang diperensiya kung saan ang rehiyong SRY ngkromosomang Y ay muling nagsama upang matagpuan sa isa sa mga kromosomang X. Bilang resulta, ang kombinasyong XX pagkatapos ngpertilisasyon ay may parehong epekto bilang kombinasyong XY na nagreresulta sa isang lalake. Gayunpaman, ang ibang mga gene ng kromosomang X ay nagsasanhi rin ngpeminisasyon(pagkakaroon ng pisikal na katangiang babae sa isang lalake).
AngX-linked endothelial corneal dystrophy ay isang labis na bihirang sakit ngcornea na nauugnay sa rehiyong Xq25. AngLisch epithelial corneal dystrophy ay nauugnay sa rehiyong Xp22.3.
AngMegalocornea 1 ay nauugnay sa rehiyong Xq21.3-q22
{{cite web}}:Missing or empty|url= (tulong){{cite journal}}:Explicit use of et al. in:|author= (tulong)