Angsakit sa coronavirus 2019[5] ocoronavirus disease 2019 (COVID-19)[6] na dating kilala bilang2019-nCoV acute respiratory disease, ay isang nakahahawang sakit dulot ngSARS-CoV-2, isang birus na may kaugnayan saSARS-CoV.[7][8] Naitala ang mga unang kaso nito saWuhan, kabisera nglalawigan ng Hubei, saTsina noong Disyembre 2019, at mula noon ay kumalat sa buong mundo, na humantong sa nagpapatuloy napandemya ng COVID-19.[9][10] Kabilang sa mgasintomas nito anglagnat,ubo, atpangangapos ng hinihinga.[11] Kabilang sa mga iba pang sintomas angkirot sa kalamnan,pag-uuhog,pagtatae,pamamaga ng lalamunan,pagkawala ng pang-amoy, at sakit sa tiyan.[3][12][13] Habang nagreresulta ang karahiman ng kaso sa mga di-malubhang sintomas, maaaring humantong ang ilan sapulmonya atpagkasira ng iilang sangkap.[9][14] Noong pagsapit ng Abril 16, 2021, higit sa 139 milyon kaso ng COVID-19 ay naitala sa higit sa 200 bansa at teritoryo, na nagresulta sa kamatayan ng humigit-kumulang sa 2,990,000.[15] Higit sa 79,500,000 katao ang gumaling na.[15]Karaniwangnaipapasa ang sakit sa mga ibang tao sa malapitang pakikitungo,[a] kadalasan sa pamamagitan ng mgamaliit na patak kapag umuubo,[b] bumabahing, at nagsasalita.[16][19][20] Kadalasan, nahuhulog ang mga patak sa sahig o sa mga ibabaw sa halip nalumipad sa hangin sa malalayong distansiya.[16] Di-ganoong karaniwan, maaaring mahawaan ang isang tao kung hahawakan niya ang isang kontiminadong bagay at pagkatapos nito ay hahawakan niya ang kanyang mukha.[16][kailangan ng sanggunian] Pinakanakahahawa ito sa unang ikaltlong araw sa pagkatapos ng paglitaw ng sintomas, ngunit maaaring makahawa bago lumitaw ang mga sintomas, at mula sa mga taong walang sintomas.[16] Ang pamantayang pamamaraan ngpagsusuri ay sa pamamagitan ngreal-time reverse transcription polymerase chain reaction (rRT-PCR) mula sapamahid sa nasoparinks (nasopharyngeal swab).[21] Makatutulong din angChest CT para sa pagririkonosi ng mga indibidwal kung saan may mataas na paghihinala ng impeksyon batay sa mga sintomas at salik sa panganib; ngunit hindi inirerekumenda ng mga patnubay ang paggamit saCT imaging para sa rutinang pag-iskrin.[22][23]
Kabilang sa mga inirerekumendang hakbang upang maiwasan ang pagkahawa ay madalas napaghuhugas ng kamay,panlipunang pagdidistansya (pagpapanatili ng pisikal na distansya mula sa ibang tao, lalo na sa mga may sintomas), pagtatakip ng mga ubo at bahing ng tisyu o panloob na siko, at paglayo ng maruming kamay mula sa mukha.[24][25] Inirerekumenda ang paggamit ng mgamask sa mga nagsususpetsa na may birus sila at sa kanilang tagapag-alaga.[26] Nagkakaiba-iba ang mga rekomendasyon sa paggamit ng mask ng publiko. Hindi nirerekumenda ng iilan ang kanilang paggamit, nirerekumenda naman ng iilan ang paggamit, at inaatas ng mga iba pa ang paggamit.[27][28][29] Sa kasalukuyan, wala pang mgabakuna o tiyak nagamot panlaban sa birus para sa COVID-19. Kasali sa pangangasiwa nito angpaggamot ng mga sintomas,pag-aalalay,pagbubukod, ateksperimentong pamamaraan.[30]
Ang mga nahawa ng birus ay maaaringasintomatiko o magkaroon ng mgamalatrangkaso na sintomas, kasama ang lagnat, ubo, pagkapagod, at pangangapos ng hinihinga.[3][38][39] Kabilang sa mga kagipitang sintomas ang paghihirap sa paghinga, paulit-ulit na sakit o panggigipit sa dibdib, pagkalito, nahihirapang gumising, at mangasul-ngasul na mukha o labi; kailangan magpatingin agad sa doktor kung lumitaw ang ganitong mga sintomas.[40] Maaari ring magkaroon ng sintomas sagawing itaas ng palahingahan, tulad ngpagbahing,sipon, opamamaga ng lalamunan ngunit mas bihira ang mga ganito. Naobserbahan din ang mga sintomas tulad ngnausea,pagsusuka, atpagtatae sa mga iba't ibang porsyento.[37][41][42] Ang mga ilang kaso sa Tsina ay nagpakita sa una na maypaninikip ng dibdib atpagtitibok lamang.[43] Noong Marso 2020 nagkaroon ng mga ulat na nagpahayag na angpagkawala ng pang-amoy (anosmia) ay maaaring karaniwang sintomas sa mga may di-malubhang sakit,[36][44] although not as common as initially reported.[35] ngunit hindi ito ganoong karniwan tulad noong unang iniulat.[35] Sa mga ilan, maaaring lumala ang sakit tungo sapulmonya,pagkasira ng iilang sangkap, atkamatayan.[9][14] Sa mga nagkakaroon ng mga matitinding sintomas, ang oras mula sa simula ng sintomas patungo sa pangangailangan ng de-makinang bentilasyon ay karaniwang walong araw.[45]
Gaya ng pangkaraniwan sa mga impeksyon, mayroong pagkaantala mula sa sandaling mahawahan ang tao ng birus hanggang sa oras na nagkakaroon sila ng sintomas. Tinatawag itongyugto ng inkubasyon. Karaniwang lima hanggang anim na araw ang yugto ng inkubasyon para sa COVID-19, ngunit maaari itong nasa pagitan ng dalawa hanggang labing-apat na araw.[46][47] 97.5% ng mga nagkakaroon ng sintomas ay magkakaroon nito sa loob ng 11.5 araw ng pagkahawa.[48]
Ipinapahayag ng mga ulat na hindi lahat ng mga nahawa ay nagkakaroon ng mga sintomas, ngunit hindi alam ang kanilang papel sa pagkakalat.[49] Iminumungkahi ng pangunang ebidensya na maaaring mag-ambag ang mga asintomatikong kaso sa pagkalat ng sakit.[50][51] Hindi alam at pinag-aaralan pa ang hagway ng nahawang tao na hindi nagpapakita ng sintomas sa kasalukuyan. Iniulat ng CDC ng Timog Korea na 20% ng lahat ng kumpirmadong kaso ay nanatiling asintomatiko noong panahon ng pamamalagi sa ospital.[51][52]
Pinag-aaralan pa rin ang iilang detalye kung paanokumakalat ang sakit.[20] Sinabi ng WHO at CDC na pangunahin nang naikakalat ito tuwing malapit na kaugnayan at sa pamamagitan ngpalahingahang patak mula sapag-ubo atpagbahing;[16] at binibigyang-kahulugan ang malapit na kaugnayan bilang nasa pagitan ng 1hanggang 2metro (3 to 6talampakan).[16] Natuklasan ng isang pagsusuri sa Singgapura na maaaring humantong ang ubo na hindi tinakpan sa paglalakbay ng mga patak ng hanggang 4.5 metro (15 talampakan).[53][54]
Maaari ring maglabas ng palahingahang patak habang humihinga, pati na rin kapag nagsasalita, ngunit karaniwang hindidalang-hangin ang birus.[16][55]Maaaring lumapag ang mga patak sa mga bibig at ilong ng mga tao na malapit o posibleng malanghap sa mga baga.[56] Ang mga ilang prosesong medikal tulad ng intubasyon atpagmamalay-tao sa puso at baga (CPR) ay maaaring maging sanhi ng pag-eerosol ng nilalabas ng palahingahan at sa gayon ay magreresulta sa pagkalat sa hangin.[55] Maaari ring kumalat ito kapag humahawak ang tao ng kontaminadong bagay at pagkatapos ay hahawak sa kanyang mata, ilong, o bibig.[16] Habang ikinababahala ang posibilidad na kinakalat ito satae, pinaniniwalaang mababa ang panganib.[16][kailangan ng sanggunian]
Pinakanakahahawa ang birus kapag sintomatiko ang mga tao; habang posible ang pagkalat nito bago lumitaw ang mga sintomas, mababa ang panganib.[kailangan ng sanggunian][16] Sinasabi ngSentro ng Europa sa Pag-iwas at Pagkontrol sa Sakit (ECDC) na habang hindi klarong-klaro kung gaano kadali kumalat ang sakit, ang isang tao ay karaniwang nakahahawa sa dalawa o tatlong tao.[20]
Nananatiling "buhay" ang mga birus sa loob ng maraming oras hanggang araw sa mga ibabaw.[16][20] Para maging tiyak, natuklasan na natutunton ang birus nang hanggang tatlong araw sa plastik at aserong di-kinakalawang, nang isang araw sa karton, at hanggang apat na oras sa tanso.[57] Gayunpaman, nagkakaiba-iba ito depende sa kahalumigmigan at temperatura.[58] Maaaring linisin ang mga ibabaw sa pamamagitan ng mga iilang solusyon (sa loob ng pagkahantad nang isang minuto sa des-impektante para sa ibabaw ng aserong di-kinakalawang). Kabilang dito ang 62–71%ethanol, 50–100%isopropanol, 0.1%sodium hypochlorite, 0.5%agua oksihenada, at 0.2–7.5%povidone-iodine. Di-gaanong epetiko ang mga ibang solusyon, tulad ngbenzalkonium chloride atchrohexidine gluconate.[59]
Ang SARS-CoV-2 ay isangnovel severe acute respiratory syndrome coronavirus, unang ibinukod mula sa tatlong tao na may pulmonya na konektado sakumpol ng kaso ng matalas na sakit sa palahingahan sa Wuhan.[60] Makikita ang lahat ng mga katangian ng novel SARS-CoV-2 virus sa mga kaugnay na koronabirus sa kalikasan.[61] Sa labas ng katawan ng tao, namamatay ang birus sa pamamagitan ngsabon, na nagpapaputok sa bulang pamprotekta ng birus.[22]
Tila may kaugnayan ang SARS-CoV-2 sa orihinal na SARS-CoV.[62] Ipinapalagay na nanggaling ito sahayop. Isinisiwalat ng pag-aanalisang henetiko na karaniwang nagtitipun-tipon ang koronabirus sa genusBetacoronavirus, sa subgenusSarbecovirus (angkan B) kasama ng dalawang uri na galing-paniki. 96% magkahawig ito at buong antas nggenome sa mga ibang sampol ng koronabirus sa paniki (BatCov RaTG13).[34] Noong Pebrero 2020, natuklasan ng mga Tsinong mananaliksik na isa lamang ang nag-iibangasidong amino sa mga tiyak na bahagi ng pagkakasunud-sunod ng genome ng mga birus mula sapangolin at mula sa tao, ngunit natuklasan ng paghahambing ng buong genome sa kasalukuyan na 92% ang pinakamalaking porsyento ng ibinabahaging henetikong materyal sa pagitan ng koronabirus sa pangolin at SARS-CoV-2, na kulang upang patunayan na ang mga pangolin aykalagitnaang biktima.[63]
Pinaapektado ang mga baga sa COVID-19 dahil ang mga pinapasukan ang mga biktimang sihay sa pamamagitan ng ensimangACE2, na pinakasana sa mgaika-2 uri ng selulang supot-hangin ng mga baga. Gumagamit ang birus ng natatangingsurface glycoprotein na tinatawag na"spike" (peplomer) upang kumonekta sa ACE2 at pumasok sa biktimang sihay.[64] Nauugnay ang densidad ng ACE2 sa bawat tisyu sa kalubhaan ng sakit sa tisyung iyon at iminungkahi ng ilan na maaaring makaprotekta ang pagbawas sa aktibidad ng ACE2,[65][66] ngunit ang isa pang pananaw ay maaaring makapoprotekta ang pagtaas ng ACE2 gamit ang mgaangiotensin II receptor blocker medication at kailangang subukin ang mga ganitong palagay .[67] Habang kumakalat ang sakit sa supot-hangin, maaaring magkaroon ng paghinto ng palahingahan at sumunod ang kamatayan.[66]
Ang mga lumalkaing bahagi ng mga baga, ang mgasupot-hangin sa palahingahan, ay naglalaman ng dalawang uri ng kumikilos na sihay. Ang isang sihay,uri I, ay sumisipsip mula sa hangin, yaon aypagpapalit ng hangin. Ang isa pa,uri II, ay gumagawa ng mgasurfactant na nagsisilbi upang mapanatiling likido, malinis, malaya sa impeksyon, atbp. ang mga baga. Naghahanap ng paraan ang COVID-19 para pumasok sa uri II sihay na gumagawa ng surfactant, at sinusugpo ito sa pamamagitan ng pagpaparami ng COVID-19 birus sa loob nito. Ang bawat uri II sihay na namamatay dahil sa birus ay nagiging sanhi ng matinding reaksyon sa baga. Umaapaw sa baga ang mga likido, nana, at sangkap ng patay na sihay, na nagiging sanhi ng sakit ng coronavirus sa palahingahan.[70]
Inilathala ngWHO ang iilang protokol sa pagsusuri ng sakit.[72] Ang pamantayang pamaraan ng pagsusuri ay ang totoong oras narRT-PCR.[73] Karaniwang sinusuri ang mga sampol mula sa palahingahan na nakuha ngpamahid sa nasoparinks, ngunit maaaring gamitin ang pamahid sa ilong o sampol nguhog.[21][74] Makukuha dapat ang mga resulta sa loob ng iilang oras hanggang dalawang araw.[75][76] Maaaring suriin ang dugo, ngunit kailangan ng dalawang sampol ng dugo na kukunin sa pagitan ng dalawang linggo at halos walang agarang silbi ang mga resulta.[77] Nakabukod ang mga Tsinong dalub-agham ng isang uri ng koronabirus at nakalathala nghenetikong pagkakasunud-sunod para makabuo nang nakapag-iisa ang mga laboratoryo sa buong mundo ng mga pagsusuringpatanikalang tambisa ng polymerase(PCR) upang matunton ang impeksyon ng birus.[9][78][79] Noong pagsapit ng 19 Marso 2020,[80] wala pang pagsusuri ng mga antibody ngunit sinisikap na makabuo ng mga ganito sa ngayon.[81] Inapbrubahan ng FDA ang unangpagsusuring punto ng pag-aalaga noong 21 Marso 2020 para gamitin sa katapusan ng buwang iyon.[82]
Iminungkahi ng mga panuntunang pangririkonosi na inilabas ng Ospital ng Zhongnan ngUnibersidad ng Wuhan ang mga paraan para matunton ang mga impeksyon batay sa mga katangiang klinikal at epidemiyolohikong panganib. Kabilang dito ang pagkilala sa mga taong may hindi bababa sa dalawa ng sumusunod na sintomas bukod sa kasaysayan ng pagbibiyahe papunta saWuhan o pakikipag-ugnayan sa mga ibang nahawang tao: lagnat, katangian ng pulmonya sa larawan, karaniwan o bumabang bilang ng puting sihay-dugo, o bumabang bilang nglimposayt.[83]
Naghinuha ang isang rebyu noong Marso 2020 na maliit lang ang silbi ng mgarayos-ekis sa dibdib sa mga unang yugto, habang may silbi ang mga iskanang CT ng dibdib bago pa man ang paglitaw ng mga sintomas.[84] Kabilang sa mga karaniwang katangian sa CT ang mgabilateral multilobarground-glass opacificity na mayperipheral, asymmetric and posterior distribution.[84] Nagkakaroon ngsubpleural dominance,crazy paving[kailangang linawin] atconsolidation habang kumakalat ang sakit.[85] Noong pagsapit ng Marso 2020, inirerekumenda ngAmerikanong Kolehiyo ng Paladiglapan na "hindi dapat gamitin ang CT upang magpasuri o bilang unang pagsusuri upang irikonosi ang COVID-19".[86]
Karaniwang pasya ng paglalarawan ng CT
Paglalarawan ng CT ng mabilisang baytang-baytang na yugto
Kaunti lamang ang mayroong datos tungkol sa mikroskopyong sugat at patopisyolohiya ng COVID-19.[87][88] Ang pangunahing palasakitang pasya sa awtopsiya ay:
Ang pagpipigil sa mga bagong impeksyon upang mabawasan ang bilang ng mga kaso sa anumang oras—kilala bilang"flattening the curve" ("pagpapapatag ng kurba")—ay nagpapahintulot sa mga serbisyong pangkalusugan na pangasiwaan nang mas mainam ang parehong dami ng mga pasyente.[92][93][94]Mga alternatibo sa pagpapatag ng kurba[95][96]
Kabilang sa mga hakbang upang maiwasan ang tsansa ng pagkahawa ang pagpapanatili sa bahay, pag-iiwas sa mga mataong lugar, paghuhugas ng kamay gamit ang tubig at sabon nang hindi bababa sa 20 segundo, pagpapraktis ng mabutingpalalusugan, at pag-iiwas sa paghawak ng mata, ilong, o bibig ng kamay na hindi pa nahugas.[97][98][99] Inirerekumenda ngCDC ang pagtakip sa bibig at ilong ng tisyu habang umuubo at bumabahing at inirerekumenda ang paggamit ng loob ng siko kung walang tisyu.[97] Inirerekumenda rin nila ang tamang palalusugan sa kamay pagkatapos ng anumang ubo o bahing.[97] Nilalayon ng mga estratehiya ukol sapanlipunang pagdidistansya ang pagbawas ng kontak ng nahawang tao sa mga malalaking grupo sa pamamagitan ng pagsasara ng mga paaralan at opisina, paghihigpit sa pagbibiyahe, at pagkakansela ng mga pampublikong pagtitipon.[100] Kasali rin sa panlipunang pagdidistansya ang pangangailan na anim na talampakan ang distansya sa pagitan ng mga tao (halos 1.80 metro).[101]
Dahil hindi inaasahan ang pagkakaroon ngbakuna laban sa SARS-CoV-2 bago ang 2021 (bilang pinakamaagang tantya),[102] ang isang mahalagang bahagi ng pagkontrol ng pandemya ng COVID-19 ay ang pagbabawas sa rurok ng epidemya, kilala bilang "flattening the curve" ("pagpapatag ngkurba"), sa pamamagitan ng iba't ibang hakbang na naghahangad na bagalan ang bilis ng mga bagong impeksyon.[93] Nakatutulong ang pagpapabagal sa bilis ng pagkahawa sa pagbawas ng panganib na matabunan ang mga serbisyong pangkalusugan, na nagpapahintulot ng mas mainam na paggamot ng mga kasalukuyang kaso, at nagpapaantala sa bagong kaso hanggang magkaroon ngterapeutika o bakuna.[93]
Ayon sa WHO, inirerekumenda lang ang paggamit ng mask kung umuubo o bumabahing ang tao o kung nag-aalaga siya ng taong sinususpetsang may impeksyon.[103] Inirerekumenda naman ng iilang bansa na magsuot din ang mga malulusog na indibidwal ng mask. Kabilang dito ang Tsina,[104]Hong Kong,[105]Taylandia,[106] Tsekia,[107] at Austria.[108] Upang matugunan ang pangangailangan sa mga mask, tinatantya ng WHO na kakailanganing tumaas nang 40% ang pandaigdigang paggawa. Pinalala ng pag-iimbak at haka-haka ang problema. Dahil sa mga ito, tumaas nang anim ang presyo ng mga mask, natriple ang sa mgaN95 respirator, at moble ang sa gown.[109] Itinuturing ng iilang eksperto sa kalusugan ang pagsuot ng mganon-medical grade mask at iba pang pantakip sa mukha tulad ng mga bupanda at bandana bilang mabuting paraan upang maiwasan ng mga tao ang paghahawak sa kanilang bibig at ilong, kahit hindi sila pinoprotektahan ng mga di-medikal na pananakip mula sa direktang bahing o ubo mula sa nahawang tao.[110]
Pinapayuhan ng CDC ang mga narekunusi ng COVID-19 o mga naniniwala na maaaring nahawa sila na manatili sa bahay maliban sa magpapagamot, tumawag muna bago bumisita sa tagapangalaga ng kalusugan, magsuot ng peysmask bago pumasok sa opisina ng tagapangalaga ng kalusugan at kung nasa anumang silid o sasakyan kasama ng ibang tao, magtakip ng mga ubo at bahing gamit ang tisyu, maghugas ng mga kamay palagi gamit ang sabon at tubig, at mag-iwas sa pakikibahagi ng mga personal na kagamitan sa bahay.[111][112] Pinapayuhan din ng CDC ang mga indibidwal na maghugas ng kamay palagi gamit ang sabon at tubig nang hindi bababa sa 20 segundo, lalo na pagkatapos pumunta sa banyo o kapag halatang marumi ang kamay, bago kumain at pagkatapos suminga, umubo, o bumahing. Iminumungkahi pa nito ang paggamit ngalcohol-basedhand sanitizer na may 60% alkohol o higit pa, ngunit kapag walang sabon at tubig lamang.[97]
Para sa mga lugar na hindi madaling makuha ang mga komersyal nghand sanitizer, nagbibigay angWHO ng dalawang pormulasyon para sa lokal na paggawa. Sa mga pormulasyong ito, nanggagaling ang aktibidad laban sa mikrobyo mula saethanol orisopropanol. Ginagamit angagua oksihenada upang alisin ang mga espora ng bakterya sa alkohol; "hindi siya aktibong sangkap para saantiseptiko ng kamay". Idinaragdag angglycerol bilanghumectant.[113]
Dumarami ang mga tangka sa pag-iiwas, na may mga epekto na umaabot nang napakalayo mula sa isang paglipat. Ang bawat kasong naiwasan ay humahantong sa mga mas maraming naiwasang kaso pagkatapos nito, na sa huli ay makapipigil sa pagsiklab nang lubus-lubusan.
Apat na hakbang sa pagsusuot ng pansariling kagamitang pamprotekta[114]
Inaasikaso ang mga tao sa pamamagitan ngalagang pag-aalalay, na kinabibilangan ng likido,suporta sa oksiheno, at pagsusuporta sa ibang apektadong mahalagang sangkap.[115][116][117] Inirerekumenda ng CDC na magsuot ng peysmask ang mga nagsususpetsang nahawa ng birus.[26] Nagamit na angpag-ooksiheno ng lamad sa labas ng katawan (ECMO) upang matagunan ang isyu ng paghinto ng palahingahan, ngunit tinatalakay pa rin ang kanyang benepisyo.[118]
Dapat mag-ingat upang mabawasan ang panganib ng pagkalat ng birus, lalo na sa mga pagamutan habang nasasagawa ng mga hakbang na makalikha ng mgaerosol, tulad ngintubasyon obentilasyon ng kamay.[133] Para sa mga propesyonal ng medisina na nag-aalaga ng mga taong may COVID-19, inirerekumenda ngCDC ang paglagay ng tao sa Silid-bukuran ng Dalang-hanging Impeksyon (AIIR) bukod sa pagsasagawa ng pamantayang pag-iingat, pag-iingat sa pakikipag-ugnayan, at pag-iingat sa dalang-hangin.[134]
Binabalangkas ng CDC ang mga tiyak na patnubay sa paggamit ngpansariling kagamitang pamprotekta (PPE) sa pandemya. Kabilang sa inirerekumendang kasuotan ang:
Kapag mayroon, mas mainam ang mga respirador (sa halip ng mga peysmask).[140] Inaprubahan ang respirador-N95 para sa industriya ngunit binigyang-awtorisasyon ng FDA ang mask para gamitin sa ilalim ngAwtorisasyon para sa Kagipitang Paggamit (EUA). Idinisenyo sila upang magprotekta laban sa mga tipik sa hangin tulad ng alikabaok ngunit hindi garantisado ang bisa laban sa isang tiyak na elementong biyolohikal para sa paggamit na wala sa reseta.[141] Kapag walang magagamit na mask, inirerekumenda ng CDC ang paggamit ng panakip sa mukha, o bilang huling paraan ang mga mask na gawang-bahay.[142]
Karamihan ng mga kaso ng COVID-19 ay hindi ganoong katindi na kailangan angde-makinang bentilasyon (artipisyal na pansuporta sa paghihinga) , ngunit kailangan ito ng bahagdan ng mga kaso.[143][144] Inirerekumenda ng iilang mga Kanadyanong doktor ang paggamit ngmapanghimasok na de-makinang bentilasyon dahil nililimitahan ng pamamaraan ang pagkalat ngpinaerosol nabektor ng transmisyon.[143] Ang mga matinding kaso ay pinakakaraniwan sa mga matatanda (ang mga nakatatanda sa 60 taon[143] at lalo na ang mga nakatatanda sa 80 taon).[145] Kulang ang mgahigaan sa ospital sa bawat tao sa maraming nagpapaunlad na bansa, na nakalilimita sa kapasidad ngsistemang pangkalusugan upang pangasiwaan ang biglang pagdami ng mga kaso ng COVID-19 na matindi anupat nangangailangan ng pagpapaospital.[146] Itong limitadong kapasidad ay mahalagang dahilan kung bakit kailangangpatagin ang kurba (panatilihin ang bagal ng pagkakaroon ng bagong kaso para kalunang bababa ang bilang ng may sakit).[146] Natuklasan ng isang pagsusuri sa Tsina na 5% ang naospital sa mgaintensive care unit, 2.3% ang nangailangan ng de-makinang suporta ng bentilasyon, at 1.4% ang namatay.[118] Halos 20–30% ng mga tao sa ospital na may pulmonya mula sa COVID-19 ay nangailangan ngICU care bilang suporta sa palahingahan.[147]
Dahil sa mga pagkabigo sa mgadaloy ng produkto, namamagitan ang mga digital na tagagawa sa pagyayari ng mga pamahid sa ilong, bahagi ng bentilador, at iba pa.[148][149] Nag-empleo ang isang Italyanongstartup ng teknolohiya ng3D-limbag upang gumawa ng mga balbula para sa paggamot para sa coronavirus na nagliligtas-buhay dahil sa nasirang daloy ng produkto mula sa orihinal na pagmamanupaktura.[150] $1 ang naging gastos ng mga balbulang inilimbag-3D sa halip ng $10,000 at nahanda nang magdamag.[151]
Wala pang naaprubahang gamot para sa sakit ng WHO ngunit inirerekumenda ang ilan ng mga indibidwal na pambansang awtoridad sa medisina.[155] Nagsimula ang pananaliksik sa mga potensyal na gamot noong Enero 2020,[156] at ang ilang drogang panlaban sa birus ay nasa klinikal na pagsubok.[157][158] Bagaman maaabutin ang 2021 bago mabuo ang mga bagong gamot,[159] inaprubahan na ang iilang gamot na sinusuri para sa mga ibang paggamit, o ay nasa huling yugto ng pagsubok.[155] Maaaring subukin ang gamot panlaban sa birus sa mga taong may matinding sakit.[115] Inirekumenda ng WHO na makibahagi ang mga boluntaryo sa mga pagsubok sa bisa at kaligtasan ng mga potensyal na gamot.[160]
Noong Pebrero 2020, inilunsad ng Tsina ang isangmobile app upang harapin ang siklab ng sakit.[161] Hinihilingan ang mga tagagamit na ilagay ang kanilang pangalan at ID bilang. Natutunton ng app ang ''malapit nakontak' gamit ang datos sa pagmamatyag at samakatwid ang potensyal na panganib ng impeksyon. Maaaring suriin ng bawat tagagamit ang tatlong pang tagagamit. Kung may natunton na potensyal na panganib, hindi lamang inirerekumenda ng app ang kuwarantina ng sarili, inaalerto rin nito ang mga lokal na opisyal sa kalusugan.[162]
Ginagamit ang analitika ngmalaking datos ukol sa mga datos ng cellphone, teknolohiyangpangkilala ng mukha,pagsubaybay ng mobile phone, atintelihensyang artipisyal upang subaybayan ang mga nahawang tao at ang mga taong nakakontak nila sa Timog Korea, Taiwan, at Singgapura.[163][164] Noong Marso 2020, napangyari ng gobyerno ng Israel ang mga ahensiyang panseguridad na subaybayan ang mga datos ng taong sinususpetsang may coronavirus. Isinagawa ang hakbang upang ipatupad ang kuwarantina at protektahan ang mga makasasalimuha sa mga nahawang mamamayan.[165] Gayundin sa Marso 2020, ibinahagi ngDeutsche Telekom ang agregatong datos ng lokasyon ng phone sa Alemanong ahensya ng pamahalaang pederalInstitutong Robert Koch, upang saliksikin at hadlangan ang pagkalat ng birus.[166] Ikinalat ng Rusya ang teknolohiyang pangkilala ng mukha upang matunton ang mga lumalabag sa kuwarantina.[167] Sinabi niGiulio Gallera, Italyanong panrehiyong komisyonado sa kalusugan, na sinabihan siya ng mga operador ng mobile phone na "patuloy-tuloy pa ring naglilibot ang 40% ng mga tao".[168] Nagdaraos ang Alemanong pamahalaan ng 48 oras nahackathon sa dulo ng sanlinggo na may higit sa 42,000 kalahok.[169][170] Ipinatawag naman niKersti Kaljulaid, pangulo ng Estonya, ang tawag para sa malikhaing solusyon laban sa pagkalat ng coronavirus.[171]
Maaaring dumanas ang mga indibidwal ng kabagbagan dahil sa kuwarantina, paghihigpit sa pagbibiyahe, di-magandang epekto ng paggamot, o pagkatakot sa impeksyon mismo. Upang matugunan ang mga ganitong ikinababahala, inilathala ngPambansang Komisyon sa Kalusugan ng Tsina ang isang pambansang patnubay para sa pamamagitan sa sikolohikal na krisis noong 27 Enero 2020.[172][173]
Ang kabagsikan ng narikonosing kaso ng COVID-19 sa Tsina[174]
Antas ng namatay na kaso ayon sa pangkat ng edad sa Tsina. Mga datos mula sa 11 Pebrero 2020.[175]
Antas ng namatay na kaso sa Tsina depende sa mga iba pang problema sa kalusugan. Mga datos mula sa 11 Pebrero 2020.[175]
Bilang ng namatay kontra sa kabuuang bilang ng kaso ayon sa bansa at tinatayang antas ng namamatay na kaso
Naiiba-iba ang kabagsikan ng COVID-19. Maaaring mahinahon ang sakit na may kakaunting o walang sintomas, na magkahawig sa mga iba pang karaniwang sakit sa itaas ng palahingahan tulad ngkaraniwang sipon. Karaniwang gumagaling ang mga mahinahong kaso sa loob ng dalawang linggo, habang ang mga ay matinding o kritikal na kaso ay maaaring tumagal nang tatlo hanggang anim na linggo bago gumaling. Kabilang doon sa mga namatay, ang pagitan ng paglilitaw ng sintomas at kamatayan ay nasa dalawa hanggang walong linggo.[34]
Madaling tablan ang mga kabataan ng sakit, ngunit mas malamang na mahinahon ang kanilang sintomas at may mas mababang tsansa ng matinding sakit kumpara sa mga matatanda; sa mga nakababata sa 50 taon, ang panganib ng kamatayan ay mas kaunti sa 0.5%, habang sa mga nakatatanda sa 70 ito ay higit sa 8%.[176][177] Higit na nanganganib ang mgabuntis na babae para sa matinding impeksyon ng COVID-19 ayon sa mga datos mula sa mga magkahawig na birus, tulad ngSARS atMERS, ngunit kulang ang mga datos para sa COVID-19.[178][179]
Sa mga ilang tao, naaapektuhan ng COVID-19 ang mga baga at nagiging sanhi ngpulmonya. Sa mga malubhang apektado, maaaring sumulong nang mabilis ang COVID-19 patungo sasindrom ng matalas na sakit sa palahingahan (ARDS) na nagiging sanhi ng paghinto ng palahingahan, dagok-septiko, o paghinto ng iilang sangkap ng katawan.[180][181] Kabilang sa mga kumplikasyon na may kaugnayan sa COVID-19 angsepsis,di-karaniwang pamumuo, at pagkapinsala ng puso, bato, at atay. Inilarawan ang mga abnormalidad sa pamumuo, lalo na ang pagtaas ngoras ng prothrombin, sa 6% ng mga naospital na may COVID-19, habang nakita ang di-karaniwang kilos ng bato sa 4% sa pangkat na ito.[182] Malimit makita sa mga matinding kaso ang pagkapinsala sa atay na ipinapahayag ng mga dugong pangmarka ng pinsala sa atay.[183]
Karamihan ng mga namamatay sa COVID-19 ay may mgadati nang umiiral na kondisyon, kabilang angaltapresyon,diabetes mellitus, atsakit sa puso.[185] Iniulat ngIstituto Superiore di Sanità na 8.8% ng mga namatay kung saan may mga masusuringtsart pangkalusugan, 97.2% ng mga sinuring pasyente ay may di-kukulangin sa isangkapwa sakit na ang katamtamang pasyente ay mag 2.7 sakit.[186] Ayon din sa ulat, panggitnang oras sa pagitan ng paglitaw ng sintomas at kamatayan ay sampung araw, na kung saan nagugol ang limang araw sa ospital. Gayunpaman, ang mga pasyenteng nailipat sa ICU ay may panggitnang oras ng pitong araw sa pagitan ng pagsasaospital at kamatayan.[186] Sa isang pagsusuri ng mga unang kaso, ang panggitnang oras sa pagitan ng paglitaw ng unang sintomas at kamatayan ay 14 araw, na may buong saklaw ng anim hanggang 41 araw.[187] Sa isang pagsusuri ngPambansang Komisyon sa Kalusugan (NHC) ng Tsina, ang mga kalalakihan ay may antas ng kamatayan na 2.8%, habang ang mga kababaihan ay may antas ng kamatayan na 1.7%.[188] Ipinapakita ng mga eksaminasyonghistopatolohikal ng sampol ng baga pagkatapos ng kamatayan angnakakalat na pinsala sa supot-hangin na maykatas ng cellular fibromyxoid sa dalawang baga. Naobserbahan ang mga biral nasitopatikong pagbabao sa mgapneumocyte. Nakahawig ang larawan ng baga sasindrom ng matalas na sakit sa palahingahan (ARDS).[34] Sa 11.8% ng mga iniulat na namatay ng Pambansang Komisyon sa Kalusugan ng Tsina, naitala ang pinsala sa puso sa pamamagitan ng napataas na antas ngtroponin o atake sa puso.[43] Maaari ring maapektuhan ang mortalidad ang pagkakaroon ng mga yamang medikal atsosyoekonomika ng rehiyon.[189] Magkakaiba ang mga tantya ng mortalidad mula sa kondisyon dahil sa mga pagkakaiba-iba ng mga rehiyon ,[190] ngunit dahil rin sa mga hamon sapamamaraan. Ang kakulangan sa pagbilang ng mga mahinahong kaso ay maaaring humantong sa pagmamalabis ng antas ng kamatayan.[191] Gayunpaman, maaaring mangahulugan ng pagmamaliit ng antas ng kamatayan ang katotohanan na ang mga namatay ay resulta ng mga kasong nahawa sa nakaraan.[192][193]
Itinaas ang mga ikinababahala ukol sa pangmatagalangsequelae ng sakit. Natuklasan ngAwtoridad ng Ospital ng Hong Kong ang pagbaba ng 20% hanggang 30% sa kapasidad ng baga sa mga iilang tao na gumaling sa sakit, at iminumungkahi ng mga iskinan na baga ang pinsala sa sangkap.[194]
Paalala: Kabilang sa nakababang hangganan ang lahat ng mga kaso. Hindi kasama sa nakatataas na hangganan ang mga kaso na kulang sa datos.
Tantya ng antas ng nasawing nahawa at probabilidad ng matinding kurso ng sakit (%) ayon sa edad batay sa mga kaso mula sa Tsina[201]
0–9
10–19
20–29
30–39
40–49
50–59
60–69
70–79
80+
Matinding sakit
0.0 (0.0–0.0)
0.04 (0.02–0.08)
1.0 (0.62–2.1)
3.4 (2.0–7.0)
4.3 (2.5–8.7)
8.2 (4.9–17)
11 (7.0–24)
17 (9.9–34)
18 (11–38)
Namatay
0.0016 (0.00016–0.025)
0.0070 (0.0015–0.050)
0.031 (0.014–0.092)
0.084 (0.041–0.19)
0.16 (0.076–0.32)
0.60 (0.34–1.3)
1.9 (1.1–3.9)
4.3 (2.5–8.4)
7.8 (3.8–13)
Tinatantya ang kabuuang antas ng nasawing nahawa sa 0.66% (0.39–1.3). Ang antas ng nasawing nahawa ay nasawi sa bawat kabuuan ng nahawang tao, na rikonosi man o may anumang sintomas. Ang mga nakapanaklong na bilang ay 95%kapani-paniwalang agwat para sa mga tantya.
Noong pagsapit ng Marso 2020, hindi alam kung nakabibigay ang nakaraang pagkahawa ng epektibong at pangmatagalangimyunidad sa mga taong gumaling sa sakit.[202] Malamang na magkakaroon ng imyunidad ayon sa gawi ng mga ibang coronavirus,[203] ngunit naiuat ang mga kasong gumaling sa COVID-19 at saka nagpositibo sa coronavirus sa dakong huli.[204][205][206] Pinaniniwalaan na ang mga ganitong kaso ay mga pagpapalala ng namamalaging impeksyon sa halip ng muling pagkahawa.[206]
Ipinapalagay na ang birus ay likas atnagmumula sa hayop,[61] sa pamamagitan ngimpeksyong ligwak.[207] Hindi alam ang pinagmulan nito ngunit noong pagsapit ng Disyembre 2019 halos lahat ng pagkalat ng impeksyon ay sa pamamagitan ng mga tao.[175][208] Naganap ang unang di-opisyal na naiulat na impeksyon noong 17 Nobyembre saWuhan, Tsina.[209] Isiniwalat ng isang pagsusuri ng unang 41 kaso ng kumpirmadong COVID-19, na inilathala noong Enero 2020 saThe Lancet, ang pinakaunang petsa ng paglitaw ng sintomas bilang 1Disyembre 2019.[210][211][212] Iniulat ng mga opisyal na pahayagan mula sa WHO ang unang paglitaw ng sintomas bilang 8Disyembre 2019.[209]
↑20.020.120.220.3"Q & A on COVID-19".European Centre for Disease Prevention and Control. Nakuha noong30 April 2020.Maling banggit (Invalid na<ref> tag; maraming beses na binigyang-kahulugan ang pangalang "ECDCQA" na may iba't ibang nilalaman); $2
↑26.026.1CDC (11 February 2020)."2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)".Centers for Disease Control and Prevention.Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong15 February 2020.{{cite web}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑Maling banggit (Hindi tamang<ref>tag;walang binigay na teksto para sarefs na may pangalangentuk-anosmia3); $2
↑"Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)".Centers for Disease Control and Prevention (sa wikang Ingles). 11 February 2020.Inarkibo mula sa orihinal noong 2 March 2020. Nakuha noong26 March 2020.
↑CDC (2020-02-11)."Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)".Centers for Disease Control and Prevention (sa wikang Ingles).Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong2020-03-31.
↑Bourouiba, Lydia (26 March 2020). "Turbulent Gas Clouds and Respiratory Pathogen Emissions: Potential Implications for Reducing Transmission of COVID-19".JAMA.doi:10.1001/jama.2020.4756.PMID32215590.
↑CDC (5 February 2020)."CDC Tests for 2019-nCoV".Centers for Disease Control and Prevention.Inarkibo mula sa orihinal noong 14 February 2020. Nakuha noong12 February 2020.{{cite web}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑Pang J, Wang MX, Ang IY, Tan SH, Lewis RF, Chen JI, atbp. (February 2020). "Potential Rapid Diagnostics, Vaccine and Therapeutics for 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV): A Systematic Review".Journal of Clinical Medicine.9 (3): 623.doi:10.3390/jcm9030623.PMID32110875.
↑84.084.1Salehi, Sana; Abedi, Aidin; Balakrishnan, Sudheer; Gholamrezanezhad, Ali (2020-03-14). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Systematic Review of Imaging Findings in 919 Patients".American Journal of Roentgenology (sa wikang Ingles): 1–7.doi:10.2214/AJR.20.23034.ISSN0361-803X.PMID32174129.
↑Giani, Marco; Seminati, Davide; Lucchini, Alberto; Foti, Giuseppe; Pagni, Fabio (16 March 2020). "Exuberant plasmocytosis in bronchoalveolar lavage of the first patient requiring Extracorporeal Membrane Oxygenation for SARS-CoV-2 in Europe".Journal of Thoracic Oncology: Official Publication of the International Association for the Study of Lung Cancer.doi:10.1016/j.jtho.2020.03.008.PMID32194247.
↑93.093.193.2Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD (March 2020)."How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?".Lancet.395 (10228): 931–934.doi:10.1016/S0140-6736(20)30567-5.PMID32164834.A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation—e.g. minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.
↑"For different groups of people: how to choose masks".NHC.gov.cn. National Health Commission of the People's Republic of China. 7 February 2020. Inarkibo mula saorihinal noong 5 Abril 2020. Nakuha noong22 March 2020.Disposable medical masks: Recommended for: · People in crowded places · Indoor working environment with a relatively dense population · People going to medical institutions · Children in kindergarten and students at school gathering to study and do other activities
↑Kuhakan, Jiraporn (12 March 2020)."'Better than nothing': Thailand encourages cloth masks amid surgical mask shortage".Reuters.Inarkibo mula sa orihinal noong 21 March 2020. Nakuha noong22 March 2020.Thailand's health authorities are encouraging people to make cloth face masks at home to guard against the spread of the coronavirus amid a shortage of surgical masks.... The droplet from coughing and sneezing is around five microns and we have tested already that cloth masks can protect against droplets bigger than one micron.
↑"WHO-recommended handrub formulations".WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care: First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care. World Health Organization. 19 March 2009. Nakuha noong19 March 2020.
↑Wang T, Du Z, Zhu F, Cao Z, An Y, Gao Y, Jiang B (March 2020). "Comorbidities and multi-organ injuries in the treatment of COVID-19".Lancet.395 (10228). Elsevier BV: e52.doi:10.1016/s0140-6736(20)30558-4.PMID32171074.
↑Farkas, Josh (March 2020).COVID-19—The Internet Book of Critical Care(digital) (Reference manual) (sa wikang Ingles). USA: EMCrit.Inarkibo mula sa orihinal noong 11 March 2020. Nakuha noong13 March 2020.{{cite book}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑"Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)".Centers for Disease Control and Prevention. 11 February 2020.Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong11 March 2020.{{cite web}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑"Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)".Centers for Disease Control and Prevention. 11 February 2020.Inarkibo mula sa orihinal noong 4 March 2020. Nakuha noong8 March 2020.{{cite web}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑152.0152.1Matthay, Michael A.; Aldrich, J. Matthew; Gotts, Jeffrey E. (March 2020). "Treatment for severe acute respiratory distress syndrome from COVID-19".The Lancet Respiratory Medicine.doi:10.1016/S2213-2600(20)30127-2.PMID32203709.
↑Lu H (28 January 2020). "Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV)".Biosci Trends.14 (1): 69–71.doi:10.5582/bst.2020.01020.PMID31996494.
↑Roser, Max; Ritchie, Hannah; Ortiz-Ospina, Esteban (4 March 2020)."Coronavirus Disease (COVID-19)".Our World in Data.Inarkibo mula sa orihinal noong 19 March 2020. Nakuha noong12 March 2020.{{cite journal}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑Lu X, Zhang L, Du H, Zhang J, Li YY, Qu J, atbp. (18 March 2020). "SARS-CoV-2 Infection in Children".New England Journal of Medicine. Massachusetts Medical Society.doi:10.1056/nejmc2005073.ISSN0028-4793.PMID32187458.
↑"Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)".Centers for Disease Control and Prevention. 11 February 2020.Inarkibo mula sa orihinal noong 2 March 2020. Nakuha noong2 March 2020.{{cite web}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑Heymann DL, Shindo N, atbp. (WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards) (February 2020). "COVID-19: what is next for public health?".Lancet.395 (10224). Elsevier BV: 542–545.doi:10.1016/s0140-6736(20)30374-3.PMID32061313.
↑Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, atbp. (2020). "Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study".The Lancet.395 (10229). Elsevier BV: 1054–1062.doi:10.1016/s0140-6736(20)30566-3.ISSN0140-6736.PMID32171076.
↑Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X (March 2020). "Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections".Liver International.doi:10.1111/liv.14435.PMID32170806.
↑Li XQ, Cai WF, Huang LF, Chen C, Liu YF, Zhang ZB, atbp. (March 2020). "[Comparison of epidemic characteristics between SARS in2003 and COVID-19 in 2020 in Guangzhou]".Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (sa wikang Tsino).41 (5): 634–637.doi:10.3760/cma.j.cn112338-20200228-00209.PMID32159317.
↑Chughtai A, Malik A (March 2020). "Is Coronavirus disease (COVID-19) case fatality ratio underestimated?".Global Biosecurity.1 (3).doi:10.31646/gbio.56 (di-aktibo 19 March 2020).{{cite journal}}: CS1 maint: DOI inactive as of Marso 2020 (link)
↑206.0206.1Omer, SB; Malani, P; del Rio, C (6 April 2020). "The COVID-19 Pandemic in the US A Clinical Update".JAMA.doi:10.1001/jama.2020.5788.
↑Berger, Kevin (12 March 2020)."The Man Who Saw the Pandemic Coming".Nautilus.Inarkibo mula sa orihinal noong 15 March 2020. Nakuha noong16 March 2020.{{cite web}}:Unknown parameter|name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (tulong)
↑Wu, Yi-Chi; Chen, Ching-Sung; Chan, Yu-Jiun (March 2020). "The outbreak of COVID-19: An overview".Journal of the Chinese Medical Association (sa wikang Ingles).83 (3): 217–220.doi:10.1097/JCMA.0000000000000270.ISSN1726-4901.
.png)
.jpg)
%2c_pp._113-122_(cropped).png)
