Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Pumunta sa nilalaman
WikipediaAng Malayang Ensiklopedya
Hanapin

Aprika

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Africa
Aprika

A world map showing the continent of Africa. (See Politics section for a clickable map of individual countries.)

Lawak30,221,532 km² (11,668,598.7 sq mi)
Populasyon922,011,000[1] (2005,2nd)
Density30.51/km² (about 80/sq mi)
Mga Umaasang Bansa
DemonymAprikano
WikaHigit sa 1,000 katutubong wikang Aprikano kabilang ang ilang mga wika na sinasalita ng milyon-milyong katulad ngIgbo,Swahili, Hausa,Amharic, atYoruba; Dagdag pa nito angArabe,Ingles,Pranses,Portuges,Afrikaans,Kastila, mga wikang Indiyano, at iba pa
Sona ng orasUTC-1 (Cape Verde) toUTC+4 (Mauritius)

AngAprika[2] (Ingles:Africa), ang pangalawang pinakamalakingkontinente sadaigdig at pangalawa sa pinakamataong populasyon pagkatapos ngAsya. May sukat na mga 30,244,050km² (11,677,240mi²) kasama ang mga karatig na mga pulo. Sa pangkalahatan, tinatawag na mgaAprikano (lalaki) atAprikana (babae) ang mga naninirahan sa kontinente ng Aprika.[2]

Ang kontinenteng Aprika ay ang ikalawang pinakamalaki at may pinakamataas na populasyon sa mundo. Sa sukat na 30.2 milyon kilometro kwadrado (11.7 milyon kwadrado milimetro), kasama na ang mga katabing isla nito, binubuo nito ang 6 na porsyento ng kabuaan na kalupaan ng mundo at 20.4 porsyento ng kabuuang sukat ng patag na kalupaan. Ang populasyon nito na umabot sa 1.1 bilyon noong 2013 ay 15 porsyento ng kabuuang populasyon ng mundo. Ang kontinenteng ito ay pinalilibutan ngDagat Mediteranyo sa hilaga,Kanal Suez atDagat Pula sa mayPeninsula ng Sinai sa hilagang-silangan,Karagatang Indiyano sa timog-silangan, at angKaragatang Atlantiko naman sa kanluran. Kabilang angMadagascar at ilang mgakapuluan sa kontinente ng Aprika. Mayroong 54 na kinikilalang mga estado o bansa sa Aprika, siyam na teritoryo at dalawang de facto o mga estadong may limitado o walang rekognisyon sa kontinenteng ito.

Ang populasyon ng Aprika ay ang pinakabata sa lahat ng kontinente sa mundo. Ang kanilang median age noong 2012 ay 19.7, habang ang pangkabuuang gitnang edad (median age) noon sa mundo ay 30.4.Algeria ang pinakamalaking bansa pagdating sa sukat ng lupa habang Nigeria naman ang bansang may pinakamalaking populasyon. Ang Aprika, partikular na ang sentral ng Silangang Aprika, ay kinikilala bilang lugar na pinagmulan ng mga tao at ngHominidae clade (malalaking bakulaw), kung saan ay natagpuan ang mga pinakaunang hominids at kanilang mga ninuno at mga sumunod na henerasyon na naitalang namuhay pitong milyong taon na ang nakararaan kabilang angSahelanthropus tchadensis,Australopithecus africanus,A. afarensis,Homo erectus,H. habilis atH. ergaster – kasama ang pinakaunangHomo sapiens o modernong tao na natagpuan sa Ethiopia na tinatayang namuhay mga 200,000 taon na ang nakararaan. Ang Aprika ay dinadaanan ng ekwador at mayroon itong iba’t ibang klima. Ito lamang ang kontinente na abot sa hilaga hanggang timog ng sonang katamtaman.

Ang Aprika ay tahanan ng iba’t ibang etnisidad, kultura, at wika. Noong ika-19 na siglo, ang mga bansa sa Europa ay sinakop ang malaking bahagi ng Aprika. Karamihan sa mga modernong estado sa Aprika ngayon ay nagmula sa proseso ng dekolonisasyon noong ika-20 siglo.

Mga teritoryo ng mga Bansa sa Aprika at rehiyon

[baguhin |baguhin ang wikitext]

Sa talaan na ito atrehiyon kung saan sila ay nakakategorya na base sa mga panukala ngMga Bansang Nagkakaisa.[3]

Pangalang ngrehiyon at
teritoryo, kasama angwatawat
Lawak
(km²)
Populasyon
(2009 Taya)
Densidad ng Populasyon
(bawat km²)
Kabisera
Silangang Aprika (Eastern Africa):
BurundiBurundi27,8308,988,091Bujumbura
ComorosKomoro2,170752,438283.1Moroni
DjiboutiDjibouti23,000516,05520.6Djibouti
EritreaEritrea121,3205,647,16836.8Asmara
EthiopiaEtiyopiya1,127,12785,237,33860.0Addis Ababa
28.1Antananarivo
MalawiMalawi118,48014,268,71190.3Lilongwe
MauritiusMauritius2,0401,284,264[3]629.5Port Louis
MayotteMayotte (France)374223,765[3]489.7Mamoudzou
MozambiqueMosambik801,59021,669,278[3]27.0Maputo
RéunionRéunion (France)2,512743,981(2002)296.2Saint-Denis
RwandaRwanda26,33810,473,282[3]397.6Kigali
SeychellesSeyseles45587,476[3]192.2Victoria
SomaliaSomalia637,6579,832,017[3]15.4Mogadishu
TanzaniaTansania945,08741,048,532[3]43.3Dodoma
UgandaUganda236,04032,369,558[3]137.1Kampala
ZambiaSambia752,61411,862,740[3]15.7Lusaka
ZimbabweSimbabwe390,58011,392,629[3]29.1Harare
Gitnang Aprika:6,613,253121,585,75418.4
AngolaAngola1,246,70012,799,293[3]10.3Luanda
CameroonKamerun475,44018,879,301[3]39.7Yaoundé
Central African RepublicRepublikang Gitnang-Aprikano622,9844,511,488[3]7.2Bangui
ChadTsad1,284,00010,329,208[3]8.0N'Djamena
Republic of the CongoKonggo342,0004,012,809[3]11.7Brazzaville
Democratic Republic of the CongoDemokratikong Republika ng Konggo2,345,41068,692,542[3]29.2Kinshasa
Equatorial GuineaEkwatoryal Guinea28,051633,441[3]22.6Malabo
GabonGabon267,6671,514,993[3]5.6Libreville
São Tomé and PríncipeSao Tome at Prinsipe1,001212,679[3]212.4São Tomé
Hilagang Aprika:8,533,021211,087,62224.7
AlheryaAlherya2,381,74034,178,188[3]14.3Algiers
EgyptEhipto[4]1,001,45083,082,869[3] total, Asia 1.4m82.9Cairo
LibyaLibya1,759,5406,310,434[3]3.6Tripoli
MoroccoMoroko446,55034,859,364[3]78.0Rabat
SudanSudan2,505,81041,087,825[3]16.4Khartoum
TunisiaTunisia163,61010,486,339[3]64.1Tunis
Western SaharaKanlurang Sahara[5]266,000405,210[3]1.5El Aaiún
Mga teritoryong umaasa sa Europa na matatagpuan sa Hilagang Aprika:
Canary IslandsKapuloan Espana (Espanya)[6]7,4921,694,477(2001)226.2Las Palmas de Gran Canaria,
Santa Cruz de Tenerife
CeutaCeuta (Espanya)[7]2071,505(2001)3,575.2
MadeiraMadeira (Portugal)[8]797245,000(2001)307.4Funchal
MelillaMelilla (Spain)[9]1266,411(2001)5,534.2
Timog Aprika (Southern Africa):2,693,41856,406,76220.9
BotswanaBotswana600,3701,990,876[3]3.3Gaborone
LesothoLesotho30,3552,130,819[3]70.2Maseru
NamibiaNamibia825,4182,108,665[3]2.6Windhoek
South AfricaTimog Africa1,219,91249,052,489[3]40.2Bloemfontein,Cape Town,Pretoria[10]
EswatiniSuwasilandiya17,3631,123,913[3]64.7Mbabane
Kanlurang Aprika:6,144,013296,186,49248.2
BeninBenin112,6208,791,832[3]78.0Porto-Novo
Burkina FasoBurkina Faso274,20015,746,232[3]57.4Ouagadougou
Cape VerdeKabo Berde4,033429,474[3]107.3Praia
Côte d'IvoireBaybaying Garing322,46020,617,068[3]63.9Abidjan,Yamoussoukro[11]
The GambiaGambiya11,3001,782,893[3]157.7Banjul
GhanaGana239,46023,832,495[3]99.5Accra
GuineaGuinea245,85710,057,975[3]40.9Conakry
Guinea-BissauGuinea-Bissau36,1201,533,964[3]42.5Bissau
LiberiaLiberia111,3703,441,790[3]30.9Monrovia
Mali (bansa)Mali1,240,00012,666,987[3]10.2Bamako
MauritaniaMauritania1,030,7003,129,486[3]3.0Nouakchott
NigerNiher1,267,00015,306,252[3]12.1Niamey
NiheryaNiherya923,768149,229,090[3]161.5Abuja
Saint HelenaSaint Helena (UK)4107,637[3]14.4Jamestown
SenegalSenegal196,19013,711,597[3]69.9Dakar
Sierra LeoneSierra Leone71,7406,440,053[3]89.9Freetown
TogoTogo56,7856,019,877[3]106.0Lomé
KABUUAN (Total)30,368,6091,001,320,28133.0

Palatandaan

[baguhin |baguhin ang wikitext]
  1. "World Population Prospects: The 2006 Revision"Naka-arkibo 2011-05-11 saWayback Machine.United Nations (Department of Economic and Social Affairs, population division)
  2. 2.02.1English, Leo James (1977)."Aprika, Aprikano, Aprikana".Tagalog-English Dictionary (sa wikang Ingles). Congregation of the Most Holy Redeemer.ISBN 9710810731.
  3. 3.003.013.023.033.043.053.063.073.083.093.103.113.123.133.143.153.163.173.183.193.203.213.223.233.243.253.263.273.283.293.303.313.323.333.343.353.363.373.383.393.403.413.423.433.443.453.463.473.48USCensusBureau:Countries and Areas Ranked by Population: 2009
  4. Malawang itinuturing angEgypt bilang isangbansang transkontinental sa Hilagang Aprika (UN region) atKanlurang Asya; para sa Aprika lamang ang mga bilang para sa populasyon at lawak, kanluran ngSuez Canal.
  5. Pinagtatalunan angWestern Sahara ngSahrawi Arab Democratic Republic, na nangangasiwa samaliit na bahagi ng teritoryo, at ng Morocco, nasumasakop saibang bahagi.
  6. AngSpanishCanary Islands, kung saan kapwa kabisera angLas Palmas de Gran Canaria atSanta Cruz de Tenerife, ay karaniwang itinuturing na bahagi ng Hilagang Aprika dahil sa malapit ito saMorocco atWestern Sahara; para sa 2001 at bilang ng populasyon at lawak.
  7. AngCeuta, naexclave ngSpain, ay binalilibutan ng Morocco sa Hilagang Aprika; para sa 2001 ang bilang ng populasyon at lawak.
  8. AngPortugueseMadeira Islands ay karaniwang itinuturing na bahagi ng Hilagang Aprika dahil sa lapit nito sa Morocco; para sa 2001 ang bilang ng populasyon at lawak.
  9. The Spanishexclave ofMelilla is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.
  10. Bloemfontein ang kabiserang panghukuman (judicial capital) ngSouth Africa, habang angCape Town ang sentrong pambatas (legislative seat), atPretoria ang sentrong pampangasiwaan (administrative seat) ng bansa.
  11. Yamoussoukro ang opisyal na kabisera ngCôte d'Ivoire, habang angAbidjan angde facto na sentro.
Mga soberanong bansa
Dependensiyas /Di-kinikilala
1 May bahagì sa Asya. 2 Kasapi ang mga dependensiya ngPulo ng Asensiyón atTristan da Cunha.


   
Mga heolohikal na malalaking lupalop

   

Lumubog na mga lupalop
Kerguelen Plateau · Zealandia

Posibleng mga lupalop sa hinaharap
Pangaea Ultima · Amasia

Mitolohiya/Mga awtorisadong lupalop
Atlantis · Lemuria · Meropis  · Mu · Terra Australis

Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aprika&oldid=2126158"
Kategorya:
Nakatagong kategorya:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp