Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Pumunta sa nilalaman
WikipediaAng Malayang Ensiklopedya
Hanapin

Alemanya

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Republikang Pederal ng Alemanya
Bundesrepublik Deutschland (Aleman)
Salawikain: Einigkeit und Recht und Freiheit
"Pagkakaisa at Katarungan at Kalayaan"
Awitin: Das Lied der Deutschen
"Ang Awitin ng mga Aleman"
Kabisera
at pinakamalaking lungsod
Berlin
52°31′N13°23′E / 52.517°N 13.383°E /52.517; 13.383
Wikang opisyalAleman
KatawaganAleman
Hermano
PamahalaanParlamentaryongrepublikangpederal
• Pangulo
Frank-Walter Steinmeier
Olaf Scholz
LehislaturaKonsehong Pederal
Diyetang Pederal
Makabagong Kasaysayan
18 Enero 1871
11 Agosto 1919
30 Enero 1933
23 Mayo 1949
7 Oktubre 1949
3 Oktubre 1990
Lawak
• Kabuuan
357,022 km2 (137,847 sq mi) (ika-63)
• Katubigan (%)
1.27
Populasyon
• Pagtataya sa 2023
Padron:Increase neutral 84,607,016 (ika-19)
• Densidad
232/km2 (600.9/mi kuw) (ika-58)
KDP (PLP)Pagtataya sa 2021
• Kabuuan
Increase $4.743 trilyon (ika-5)
• Bawat kapita
Increase $56,956 (ika-15)
KDP (nominal)Pagtataya sa 2021
• Kabuuan
Increase $4.319 trilyon (ika-4)
• Bawat kapita
Increase $51,860 (ika-15)
Gini (2019)29.7
mababa
TKP (2019)Increase 0.947
napakataas · ika-6
SalapiEuro () (EUR)
Sona ng orasUTC+1 (CET)
• Tag-init (DST)
UTC+2 (CEST)
Kodigong pantelepono+49
Internet TLD.de

AngAlemanya (Aleman:Deutschland), opisyal naRepublikang Pederal ng Alemanya, ay bansang matatagpuan saGitnang Europa. Pinapaligiran ito ngDinamarka,Dagat Hilaga, atDagat Baltiko sa hilaga;Pransiya,Luksemburgo,Belhika, atNederlandiya sa kanluran;Austria atSuwisa sa timog; atPolonya atTsekya sa silangan. Nagbabahagi rin ito ng hangganang maritimo saSuwesya. Sumasaklaw ang bansa ng 375,600 km2 at tinatahanan ng higit 82 milyong mamamayan, sa gayo'y ikalawang pinakamataong bansa sa kontinente. Ang kabisera at pinakamataong lungsod nito ayBerlin.

Pagkatapos ngUnang Digmaang Pandaigdig at Himagsikang Nobyembre, sa semi-presidensyal naRepublikang Weimar. Dumulot ang pag-angat ng kapangyarihan ngPartido Nazi sa pagtatatag ng totalitaryong diktadura, na humantong saIkalawang Digmaang Pandaigdig atHolokausto.

Pagkatapos ngEstados Unidos, ang Alemanya ay ang pangalawang pinakasikat na destinasyon paglipat sa mundo.[1]

Sa kabuuan ng kaniyang kasaysayan, ang Alemanya ay naging bahagi ng iba't ibang estado. Isang maliit na lugar na kung tawagin ayGermania (wikang Latin) ang tinirahan ng mga taong Hermaniko noong mga 100 AD.

Ito ay nabuo lámang bílang estado mula 1871 hanggang 1945 (74 taon), at muli na namang nahati pagkatapos ngIkalawang Digmaang Pandaigdig sa dalawa:Republikang Pederal ng Alemanya na nakilala bílangKanlurang Alemanya atDemokratikong Republika ng Alemanya na nakilala naman bilangSilangang Alemanya. Noong 3 Oktubre 1990, bumagsak ang Silangang Alemanya sa Kanlurang Alemanya at muling nabuo ang bansa. AngBerlin ang kabisera at ang pinakaimportanteng lungsod.

Etimolohiya

[baguhin |baguhin ang wikitext]
Mga pangalan ng Alemanya sa mga wikang Europeo. Mula sa:
  Proto-Hermaniko:*Þeudiskaz
  Latin:Germania
   Tribong Alamanni
   Tribong Saxon
  Proto-Eslabo:*němьcь
   Di-sigurado

Dahil sa lokasyong heograpikal nito sa gitna ngEuropa at bagong pagkakaisa nito, kilala ang Alemanya sa iba't ibang pangalan na nag-iiba batay sa wika ng, na inspirasyon ng mga taong bumuo nito. Halimbawa, sawikang Aleman ay kilala ang bansa naDeutschland mula sa Old High German diutisc, sa Pranses bilang Allemagne mula sa pangalan ng tribong Alamanni, sa Italyano bilang Germania mula sa Latin Germania (bagaman ang mga Aleman ay tinatawag na tedeschi) , sa Polish bilang Niemcy mula sa Proto-Slavic nemets, at sa Finnish bilang Saksa mula sa pangalan ng tribong Saxon.

Nagmumula ang pangalangDeutschland sa salitang Matandang Alemang Mataas nadiutisc, o mga katulad na variant mula sa Proto-Germanic *Þeudiskaz (Old English þeod), na orihinal na nangangahulugang "ng bayan" at unang ginamit bilang pagtatalaga ng mga mamamayang Aleman. Ito naman ay nagmula sa salitang Germanic na nangangahulugang "folk" (na humahantong sa Old High German diot, Middle High German diet), at ginamit upang makilala ang mga nagsasalita ng mga Germanic na wika at ang mga nagsasalita ng Celtic o Romance na mga wika. Ang mga salitang ito ay nagmula sa *teuta, ang salitang Proto-Indo-European para sa "mga tao".

Kasaysayan

[baguhin |baguhin ang wikitext]
Angdiskong selestiyal ng Nebra na nadiskubre sa Burol ng Mittelberg ay mahigit 3,600 taong gulang na.

Nadiskubre sa Alemanya ang mga buto ng pre-humanongDanuvius guggenmosi na nasa Alemanya 11 milyong taon sa nakaraan. at pinaniniwalaang ang isa sa mga pinakamaagang nakalakad gamit ang dalawa nitong paa. Natuklasan sa munting bayan ng Mauer ang posil ngHomo heidelbergensis, na nagpapakitang tinahanan ng mga sinaunang tao ang lupaing Aleman di-bababa sa 600,000 taon ang nakalipas. Natagpuan naman sa Lambak ng Neander ang mga labi ng arkaikongNeandertal, espesye ng taong mahigit 400,000 nang lumisan.

Ang bansa ng Alemanya ay masagana sa kasaysayan na nagmula noong 100 BC. Maliit lámang ang kaalaman sa dáting Alemanya ngunit alam na ang mga tribong Hermaniko ay madalas naglaban saImperyo ng Roma.

Nang ika-9 siglo ay kumalat angKristyanismo sa bansa. Dito din pinanganak siMartin Luther, isang monghe na naghimagsik sa batas ngSimbahan at nagsimula ng bagong relihiyon na angProtestanismo. Ito ang naging mitsa ng Panahon ng Repormasyon.

Nang ika-19 siglo naman ay dumating ang sikát naKaharian ng Prusya at sa pamumuno niOtto von Bismarck at nakita ang tagumpay sa mga digmaan laban saDinamarka atAustria. Sa mga hulíng taon ng siglo natatag ang impyero ng Alemanya pagkatapos sa pagpapanalo sa digmaan laban saPranses.

Nang ika-20 siglo naman ang karanasan ng bayan ngUnang Digmaang Pandaigdig at angIkalawang Digmaang Pandaigdig.

Pagkatapos ngIkalawang Digmaang Pandaigdig, nahati ang bansa sa silangan at kanluran. AngDingding ng Berlin ang naghati sa gitna ng kabisera at naging simbolo ngDigmaang Malamig.

Nang 1989, pinatumba ang Dingding ng Berlin at nagkasama ulit ang kanluran at silangan. Sa kasulukuyan, ang ekonomiya ng Alemanya ay isa sa mga pinakamahusay sa mundo.

Pagkakahati

[baguhin |baguhin ang wikitext]

Labing-anim naestado (Bundesländer) ang bumubuo sa Alemanya at ang kani-kaniyang kabisera:[2]

  1. Baden-Württemberg (Stuttgart)
  2. Baviera (Múnich)
  3. Berlin (Berlin)
  4. Brandeburgo (Potsdam)
  5. Bremen (Bremen)
  6. Hamburgo (Hamburgo)
  7. Hesse (Wiesbaden)
  8. Mecklemburgo-Kanlurang Pomerania (Schwerin)
  9. Mababang Sahonya (Hanóver)
  10. Hilagang Renania-Westfalia (Düsseldorf)
  11. Renania-Palatinado (Maguncia)
  12. Sarre (Sarrebruck)
  13. Sahonya (Dresde)
  14. Sahonya-Anhalt (Magdeburgo)
  15. Schleswig-Holstein (Kiel)
  16. Turingia (Erfurt)

Kultura

[baguhin |baguhin ang wikitext]

Ang Alemanya ay isangkulturang indibidwalistiko na isang uri ng ngkultura na ang pagpapahalaga ay nasa isangindibidwal o sarili kesa sa isanggrupo. Ang mga kulturang indidbidwalistiko ay nagbibigay halaga sa sariling pananaw, pribasiya,autonomiya(pangangasiwa sa sariling buhay), pag-asa sa sarili at sariling sikap. Ang mga Aleman ay gumagamit ng diretsang pakipagtalastasan, naghahayag sa sariling naisin, at gumagamit ng mga iba't ibang paraan upang maayos ang mga alitan sa ibang kapwa tao. Ang Alemanya ay isang uri ngmay mababang pagitan ng kapangyarihan(low power distance culture) kung saan ito ay nagbibigay halaga sa bawat indibidwal na walang tinitingnang estado o katayuan sa buhay at nagtatakwil ng kawalang kapantayan sa lipunan. Tinatakwil ng mga Aleman ang mga autoridad sa ikabubuti ng bawat indibidwal na bahagi ng isang lipunan.

Mga Estado at Sangay ng Alemanya

[baguhin |baguhin ang wikitext]
Mga pangunahing artikulo:Mga Estado ng Alemanya,Pederalismo sa Alemanya, atTalaan ng kasalukuyang mga pinuno ng pamahalaan ng mga estadong pederal ng Alemanya

Ang Alemanya ay isangpederasyon at binubuo ng labing-anim na estadong sangay sangay na sama-samang tinutukoy bilangLänder.[3] Ang bawat estado (Land) ay may sarili nitong konstitusyon,[4] at may malaking antas ng awtonomiya pagdating sa panloob nitong organisasyon.[3] Magmula noong 2017[update], ang Alemanya ay hinati sa 401mga distrito (Kreise) sa antas munisipal; binubuo ito ng 294rural na distrito at 107urbanong distrito.[5]

Padron:Mga Estadong Pederal ng Alemanya
EstadoKabiseraLawak[6]Populasyon
(senso 2022)[7]
Nominal na GDP[8]Nominal na GDP bawat tao EUR (2023)[9]
km2mi2Bilyong EUR (2023)Bahagi ng
GDP (%)
Baden-WürttembergStuttgart35,75113,804
11,104,040
615.071
14.92
54,339
BavariaMunich70,55027,240
13,038,724
768.469
18.65
57,343
BerlinBerlin892344
3,596,999
193.219
4.69
51,209
BrandenburgPotsdam29,65411,449
2,534,075
97.477
2.37
37,814
BremenBremen420162
693,204
39.252
0.95
56,981
HamburgHamburg755292
1,808,846
150.575
3.65
79,176
HesseWiesbaden21,1158,153
6,207,278
351.139
8.52
54,806
Mecklenburg-VorpommernSchwerin23,2148,963
1,570,817
59.217
1.44
36,335
Lower SaxonyHanover47,59318,376
7,943,265
363.109
8.81
44,531
North Rhine-WestphaliaDüsseldorf34,11313,171
17,890,489
839.084
20.36
46,194
Rhineland-PalatinateMainz19,8547,666
4,094,169
174.249
4.23
41,797
SaarlandSaarbrücken2,569992
1,006,864
41.348
1.00
41,617
SaxonyDresden18,4167,110
4,038,131
155.982
3.78
38,143
Saxony-AnhaltMagdeburg20,4527,897
2,146,443
78.38
1.90
35,911
Schleswig-HolsteinKiel15,8026,101
2,927,542
118.68
2.88
40,090
ThuringiaErfurt16,2026,256
2,110,396
75.909
1.84
35,715
AlemanyaBerlin357,386137,98882,719,5404,121.1610048,750

Tignan din

[baguhin |baguhin ang wikitext]

Sanggunian

[baguhin |baguhin ang wikitext]
  1. "Germany Top Migration Land After U.S. in New OECD Ranking". Bloomberg. 20 Mayo 2014. Nakuha noong29 August 2014.
  2. es:Organización territorial de Alemania
  3. 3.03.1"Alemanya".Encyclopedia Britannica.Inarkibo mula sa orihinal noong 13 June 2015. Nakuha noong18 March 2021.
  4. "Halimbawa ng konstitusyon ng estado: "Konstitusyon ng Land ng North Rhine-Westphalia"".Landtag (kapulungan ng estado) ng North Rhine-Westphalia. Inarkibo mula saorihinal noong 17 January 2013. Nakuha noong17 July 2011.
  5. "Pagkakahati ng administrasyon sa Alemanya noong 30 Hunyo 2017 – Kalagayan ng teritoryo: 30 Hunyo 2017 (Ika-2 Kuwarter)"(XLS) (sa wikang Aleman).Statistisches Bundesamt Alemanya. Hulyo 2017.Inarkibo mula sa orihinal noong 10 October 2017. Nakuha noong9 August 2017.
  6. "Lawak at Populasyon".Statistikportal.de (sa wikang Aleman).Inarkibo mula sa orihinal noong 12 June 2018. Nakuha noong15 July 2018.
  7. Maling banggit (Hindi tamang<ref>tag;walang binigay na teksto para sarefs na may pangalangCensus2022.DE); $2
  8. "Ergebnisse des Zensus 2022 – Bevölkerung".Destatis (sa wikang Aleman). 25 June 2024. Nakuha noong9 August 2025.
  9. "Kabuuang Produktong Domestiko, Kabuuang Halaga ng Produksyon (Talaan ng Nilalaman 1991–2023)" (sa wikang Aleman). Statistische Ämter des Bundes und der Länder. 28 March 2024.

Mga kawing panlabas

[baguhin |baguhin ang wikitext]
Mga bansa at dependensiya ngEuropa
Mga soberanong estado
Mga estado na may
limitadong pagkilala
Dinamarka
Reyno Unido
Mga Dependensiya ng Korona
Mga natatanging lugar
ng panloob
na soberanya
Pinlandya
  • Åland (awtonomong rehiyon na saklaw ng kasunduang Åland ng 1921)
Noruwega
  • Svalbard (Hindi-inkorporadong lugar na saklaw ng Kasunduang Svalbard)
Reyno Unido
  • 1 Sumasaklaw sa karaniwang hangganan sa pagitan ng Europa at ng isa panglupalop.
  • 2 Itinuturing na bahagi ng Europa dahil sa mga kadahilang pangkultura, pampolitika, at pangkasaysayan subalit matatagpuan saKanlurang Asya.
  • 3 Ang mga pulo sa karagatang malapit sa Europa ay karaniwang isinasama sa lupalop kahit na hindi sila nakalagay satalampas panlupalop.
  • 4 Pinamamahalaan ngSanta Sede na may soberanya sa Lungsod ng Baticano.

Alemanya · Austria · Belhika · Bulgarya · Dinamarka · Eslobakya · Eslobenya · Espanya · Estonya · Gresya · Irlanda · Italya · Kroasya · Letonya · Litwanya · Luxembourg · Malta · Olanda · Pinlandiya · Polonya · Portugal · Pransiya · Rumanya · Suwesya · Tsekya · Tsipre · Unggarya

Mga bansang kandidato na nasa usapan sa paglawak:Albanya · Hilagang Masedonya · Moldabya · Montenegro · Serbiya · Turkiya · Ukranya

Mga bansang kandidato:Bosniya at Herzegovina · Heorhiya

Mga bansang maaring maging bansang kandidato:Kosovo

Watawat ng Unyong Europeo
Mga miyembro ng G8
Mga kinatawan
G8+5
See also
Nagmula sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alemanya&oldid=2172322"
Kategorya:
Nakatagong kategorya:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp