บทความนี้หมายถึงแมลง ชีปะขาวในความหมายอื่นที่หมายถึง หญิงผู้ถือศีลในทางพุทธศาสนา ดูที่:แม่ชี
แมลงชีปะขาว (อังกฤษ:Mayflies, Shadflies, Fishflies) เป็นแมลงที่จัดอยู่ในอันดับ Ephemeroptera (/อี-ฟี-เมอ-รอป-เทอ-รา/; มาจากภาษากรีก คือ คำว่าEphemera (εφήμερος; ephemeros) แปลว่า "มีชีวิตสั้น" และคำว่าptera (πτερόν; pteron) แปลว่า "ปีก" รวมความแล้วหมายถึงว่า "ปีกที่มีช่วงชีวิตสั้น"[2]) เป็นกลุ่มของแมลงน้ำ ปัจจุบันแมลงชีปะขาวถูกพบกว่า 3,000 ชนิดทั่วโลก แบ่งออกเป็น 400 สกุล ใน 42 วงศ์ ใช้ชีวิตส่วนมากเป็นตัวอ่อนอาศัยอยู่ในน้ำ
วงจรชีวิตของแมลงชีปะขาว
[แก้]ตัวอ่อนของแมลงชีปะขาวจะมีช่วงชีวิตที่ยาวนานอาศัยในน้ำนาน 3-4 สัปดาห์ หรือนานสุด 1-2 ปี ซึ่งจะแตกต่างจากตัวเต็มวัย จะมีช่วงชีวิตเพียงแค่ 1-2 วันหลังจากโผล่พ้นจากน้ำเป็นตัวเต็มวัย แมลงชีปะขาวได้ชื่อเป็นแมลงที่มีอายุสั้นที่สุด เนื่องจากเมื่อเป็นตัวเต็มวัย ส่วนปากจะหดหายไป จึงไม่สามารถกินอาหารได้ และจะทำการผสมพันธุ์ ตัวผู้มักจะมาเกาะกลุ่มกันบนผิวน้ำ ส่วนตัวเมียจะบินเข้าไปในกลุ่มของตัวผู้ และเกิดการผสมพันธุ์อย่างชุลมุน จากนั้นก็จะพากันตายลง[2]
แมลงชีปะขาวอาศัยอยู่ทั้งแหล่งน้ำนิ่งและแหล่งน้ำไหล
แมลงชีปะขาวจะมีลักษณะเฉพาะ คือ ระยะที่มีปีกจะมี 2 ระยะ คือ ตัวรองตัวเต็มวัย (subimago) ในระยะนี้ปีกจะมีสีขุ่น ปกคลุมด้วยขนขนาดเล็ก กันน้ำได้ อวัยวะเพศยังเจริญไม่เต็มที่ จากนั้นจะลอกคราบอีกครั้งกลายเป็นตัวเต็มวัย ปีกใสเป็นเงา อวัยวะเพศเจริญเต็มที่พร้อมที่จะผสมพันธุ์และวางไข่[3] จัดเป็นแมลงที่มีวิวัฒนการต่ำสุดในบรรดาแมลงมีปีกทั้งหมด เนื่องจากเมื่อตัวเต็มวัยอยู่ในท่าพัก ปีกตั้งฉากกับลำตัว และไม่สามารถหลุบปีกไปคลุมแผ่นหลังได้ นอกจากนี้ยังมีเส้นปีกเป็นจำนวนมากอีกด้วย[2]
ประโยชน์และความสำคัญ
[แก้]แมลงชีปะขาวเป็นแมลงน้ำในกลุ่มที่มีความไวต่อมลพิษในน้ำ แมลงน้ำมีตัวอ่อนหลายชนิดที่มีความทนทานได้น้อยต่อการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ปริมาณออกซิเจนละลายน้ำ ตัวอ่อนชีปะขาวที่ทนต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพสิ่งแวดล้อมพบในน้ำคุณภาพดีจนถึงคุณภาพพอใช้ เช่น ชีปะขาวเข็ม, ชีปะขาวกระโปรง ทนได้ในน้ำที่มีคุณภาพพอใช้ ชีปะขาวกรามโค้ง ชอบอยู่ในเนื้อไม้และชีปะขาวกรามงอน ชอบขุดรูอยู่ในพื้นทรายและตะกอนที่นุ่ม[4] ซึ่งทำให้แมลงเหล่านี้สามารถเป็นตัวชี้วัดของคุณภาพน้ำที่ดีได้ จึงมีการนิยมใช้แมลงชีปะขาวเพื่อการประเมินคุณภาพน้ำทางชีวภาพ อีกทั้งยังมีแมลงน้ำชนิดอื่น ๆ ที่มีความสำคัญและสามารถใช้เป็นตัวชี้วัดที่ดีของคุณภาพแหล่งน้ำได้ เช่นสโตนฟลาย ตัวอ่อนของแมลงหนอนปลอกน้ำ เป็นต้น
รายชื่อข้างล่างมาจากข้อมูลของ Peters และ Campbell (1991) ในInsects of Australia.[5]
