| ปอพอมอฟอ จู้อินฝูเฮ่า | |
|---|---|
 ㄅㄞˇ ㄎㄜ ㄑㄩㄢˊ ㄕㄨ百科全書百科全书 (สารานุกรม) ในอักษรจู้อินฝูเฮ่า | |
| ชนิด | |
| ผู้ประดิษฐ์ | Commission on the Unification of Pronunciation นำเสนอโดยรัฐบาลเป่ย์หยางของสาธารณรัฐจีน |
ช่วงยุค | ค.ศ. 1918[1] ถึง ค.ศ. 1958 ในจีนแผ่นดินใหญ่ (ใช้เสริมฮั่นยฺหวี่พินอินในXiandai Hanyu Cidianทุกฉบับตั้งแต่ ค.ศ. 1960 ถึงปัจจุบันใน ค.ศ. 2016); ค.ศ. 1945 ถึงปัจจุบันในไต้หวัน |
| ทิศทาง | ซ้ายไปขวา, ขวาไปซ้าย  |
| อักษรที่เกี่ยวข้อง | |
ระบบแม่ | Oracle Bone Script
|
ระบบลูก | Cantonese Bopomofo,Taiwanese Phonetic Symbols,Suzhou Phonetic Symbols,Hmu Phonetic Symbols,Matsu Fuchounese Bopomofo [zh] |
ระบบพี่น้อง | จีนตัวย่อ,คันจิ,ฮันจา,จื๋อโนม,คีตัน |
| ISO 15924 | |
| ISO 15924 | Bopo(285), Bopomofo |
| ยูนิโคด | |
ยูนิโคดแฝง | Bopomofo |
ช่วงยูนิโคด |
|
| บทความนี้ประกอบด้วยสัญกรณ์การออกเสียงในสัทอักษรสากล (IPA) สำหรับคำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับสัญลักษณ์ IPA โปรดดูวิธีใช้:สัทอักษรสากล สำหรับความแตกต่างระหว่าง[ ],/ / และ⟨ ⟩ ดูที่สัทอักษรสากล § วงเล็บเหลี่ยมและทับ | |
| เครื่องหมายกำกับเสียงภาษาจีนกลาง | |||||||||||||||||||||||||||||||
| อักษรจีนตัวเต็ม | 注音符號 | ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| อักษรจีนตัวย่อ | 注音符号 | ||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
จู้อิน หรือจู้อินฝูเฮ่า (จีน:注音符號;พินอิน:zhùyīnfúhào;เวด-ไจลส์:chu⁴yin¹fu²hao⁴ แปลว่าเครื่องหมายกำกับเสียง) เป็นระบบสัทอักษรสำหรับการถอดเสียงในภาษาจีน โดยเฉพาะภาษาจีนกลาง เป็นระบบกึ่งพยางค์ที่มีใช้อย่างกว้างขวางในสาธารณรัฐจีน (ไต้หวัน) ประกอบด้วยอักษร 37 ตัวและวรรณยุกต์ 4 ตัว ซึ่งเพียงพอที่จะใช้ถอดเสียงที่เป็นไปได้ในภาษาจีนกลาง
ถึงแม้ว่าจู้อินจะถูกจัดว่าเป็นชุดตัวอักษร (alphabet) อย่างหนึ่ง ระบบนี้ก็ไม่ได้ประกอบด้วยพยัญชนะกับสระ แต่ประกอบด้วยต้นพยางค์ (syllable onset) กับสัมผัสพยางค์ (syllable rime) ระบบนี้มีพื้นฐานจากตารางสัมผัส (rime table) ของภาษาจีน แต่ใช้เครื่องหมายเสริมสัทอักษร (diacritics) แทนเสียงวรรณยุกต์แยกออกจากเสียงสัมผัส ในฐานะชุดตัวอักษร พยัญชนะต้นพยางค์มีอักษรใช้แทน 21 ตัว ที่เหลือเป็นสระเดี่ยว สระประสม และสระที่มีพยัญชนะสะกดซึ่งใช้อักษรแตกต่างกัน ตัวอย่างเช่น luan จะเขียนเป็น ㄌㄨㄢ (l-u-an) ซึ่งอักษรตัวสุดท้ายใช้แทนสระที่มีพยัญชนะสะกด -an ทั้งชุด เป็นต้น (อย่างไรก็ตาม พยัญชนะสะกด -p, -t, -k ไม่มีการใช้ในภาษาจีนกลาง แต่มีในสำเนียงอื่น สามารถเขียนเป็นตัวห้อยของพยัญชนะเหล่านี้หลังเสียงสระแทน)
ในภาษาพูดทุกวันนี้ จู้อินมักถูกเรียกว่าปอพอมอฟอ (ㄅㄆㄇㄈ: bopomofo) ซึ่งเป็นอักษรชุดแรกในระบบนี้ เอกสารอย่างเป็นทางการในบางโอกาสจะเรียกว่าMandarin Phonetic Symbols I (國語注音符號第一式) หรือย่อเป็นMPS I (注音一式) ซึ่งชื่อนี้ไม่ค่อยปรากฏการใช้ในภาษาอื่นเลขโรมันที่ปรากฏหลังชื่อมีไว้เพื่อแยกแยะออกจากระบบMPS II ที่คิดค้นขึ้นในยุคเดียวกันแต่ไม่มีการใช้งานแล้วในปัจจุบัน
โครงการรวมเสียงอ่านเป็นหนึ่งเดียว (讀音統一會: Commission on the Unification of Pronunciation) นำโดยอู๋ จิ้งเหิง (吳敬恆) นักภาษาศาสตร์และนักปรัชญา ดำเนินงานเมื่อค.ศ. 1912–1913 ในสาธารณรัฐจีน[2] ได้สร้างระบบแทนเสียงอ่านที่มีชื่อว่ากว๋ออินจื้อหมู่ (國音字母) หรือจู้อินจื้อหมู่ (註音字母 หรือ 注音字母) โดยใช้พื้นฐานจากบันทึกจี้อินจื้อหมู่ (記音字母) ของจาง ปิ่งหลิน (章炳麟)[3] นักนิรุกติศาสตร์ ซึ่งระบบใหม่นี้มีความแตกต่างจากระบบของจางบ้างเล็กน้อย เช่นการเพิ่มหรือตัดตัวอักษรบางตัวออกไป ฉบับร่างของระบบนี้ได้เผยแพร่โดยกระทรวงศึกษาธิการแห่งชาติของสาธารณรัฐจีนเมื่อ11 กรกฎาคม ค.ศ. 1913 แต่ยังไม่ได้ประกาศรับรองอย่างเป็นทางการจนกระทั่ง23 พฤศจิกายนค.ศ. 1928[2]
ต่อมาจู้อินจื้อหมู่ ได้เปลี่ยนชื่อเป็นจู้อินฝูเฮ่า ในเดือนเมษายนค.ศ. 1930 ดังคำพูดโดยจอห์น เดอฟรังซิส (John DeFrancis) จากหนังสือThe Chinese Language: Fact and Fantasy ที่กล่าวไว้ว่า
สัญลักษณ์เหล่านี้เดิมมีชื่อเรียกว่าจู้อินจื้อหมู่ (ชุดอักษรแทนเสียง) ต่อมามีชื่อเรียกอีกชื่อว่ากว๋ออินจื้อหมู่ (ชุดอักษรแทนเสียงแห่งชาติ) แต่ด้วยเกรงว่ามันอาจถูกตีความเป็นระบบการเขียนอักขระแบบชุดตัวอักษรอิสระ ในปี ค.ศ. 1930 จึงเปลี่ยนชื่อใหม่เป็นจู้อินฝูเฮ่า (สัญลักษณ์แทนเสียง)
— จอห์น เดอฟรังซิส[4]
แต่ในเวลาต่อมา ระบบพินอินซึ่งประกาศใช้โดยจีนแผ่นดินใหญ่ เริ่มเข้ามาแทนที่ระบบจู้อิน ถึงแม้ว่าคำอ่านในพจนานุกรมมาตรฐานบางครั้งก็ระบุการถอดเสียงทั้งแบบพินอินและจู้อิน[5] กระทรวงศึกษาธิการของไต้หวันได้พยายามที่จะยกเลิกการใช้งานระบบจู้อินมาเป็นเวลาหลายปีแล้ว เนื่องจากความเห็นชอบที่จะใช้ระบบที่มีพื้นฐานบนอักษรละตินมากกว่า (เช่น MPS II) อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงนี้ดำเนินไปอย่างช้ามาก เนื่องจากความยากลำบากในการอบรมให้ครูโรงเรียนประถมทั้งหมดเข้าใจในระบบอักษรละตินใหม่นี้
จู้อินสามารถใช้เป็นวิธีการป้อนข้อมูลสำหรับอักษรจีน เนื่องจากสามารถป้อนตามเสียงอ่านได้โดยตรง เป็นหนึ่งในไม่กี่วิธีที่สามารถพบได้ในคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลที่ไม่ได้ดาวน์โหลดหรือติดตั้งซอฟต์แวร์ใดเพิ่มเติม รวมทั้งการป้อนข้อมูลอักษรจีนบนโทรศัพท์มือถือ
 |  |
ซอฟต์แวร์แปลศัพท์ภาษาจีนบนจอภาพสามารถนำไปใช้ได้หลายจุดประสงค์ จู้อินก็ถือเป็นแนวทางหนึ่งในการศึกษาเรียนรู้ภาษาจีนกลางสำหรับนักเรียนนักศึกษา อักษรจู้อินมีจำนวนตัวอักษรน้อยกว่า มีกฎการเปลี่ยนรูปอักษรน้อยกว่า เมื่อเปรียบเทียบกับพินอินที่กำกับคำศัพท์คำเดียวกัน (ข้อเท็จจริงคือระบบจู้อินไม่มีการเปลี่ยนรูปเลย) และอักษรจู้อินบางตัวก็มีลักษณะคล้ายอักษรจีนอยู่แล้ว ทำให้นักเรียนนักศึกษาสามารถเรียนรู้ก้าวหน้าไปอีกขั้น
อักษรจู้อินทั้งหมดประดิษฐ์ขึ้นโดยจาง ปิ่งหลิน ซึ่งนำมาจากอักษรจีนโบราณหรืออักษรที่เขียนแบบหวัดเป็นหลัก หรือใช้เพียงส่วนหนึ่งของตัวอักษรเหล่านั้น หนังสือสมัยใหม่ก็ยังคงมีเสียงอ่านเหมือนเช่นตัวอักษรตัวนั้นนำเสนอ
อักษรจู้อินในฟอนต์มักจะนำเสนอด้วยการเขียนด้วยพู่กันคงไว้เช่นนั้น (เหมือนการเขียนแบบregular script) อักษรจู้อินบรรจุอยู่บนยูนิโคดในบล็อกปอพอมอฟอ[1] ที่รหัส U+3105 ถึง U+312D โดยมีตัวสุดท้ายแทนเสียงสระ ㄭ (ih) และสามตัวถัดมาเป็นสำเนียงที่ไม่มีอยู่ในภาษาจีนกลางได้แก่ ㄪ (v), ㄫ (ng), และ ㄬ (ny) นอกจากนี้ยังมีบล็อกปอพอมอฟอส่วนขยาย[2] ที่รหัส U+31A0 ถึง U+31B7 สำหรับภาษาจีนฮกเกี้ยนและภาษาจีนแคะ
| อักษรจู้อิน | ที่มาของอักษรจู้อิน | |
|---|---|---|
| ㄅ | b-ป | มาจาก 勹 ส่วนบนของ 包bāo |
| ㄆ | p-พ | มาจาก 攵 รูปประกอบอักษรของ 攴pū |
| ㄇ | m-ม | มาจาก 冂 รูปโบราณของหมวดนำ 冖mì |
| ㄈ | f-ฟ | มาจาก 匚fāng |
| ㄪ | v, vo-/ฟ̃/ | มาจาก 万wàn บางสำเนียงออกเสียงเป็นvàn |
| ㄉ | d-ต | มาจากรูปโบราณของ 刀dāo เปรียบเทียบกับอักษรบนไม้ไผ่ |
| ㄊ | t-ท | มาจาก 𠫓tú คล้ายตัวกลับหัวของ 子 ส่วนบนของ 充 |
| ㄋ | n-น | มาจาก รูปโบราณของ 乃nǎi |
| ㄌ | l-ล | มาจากอักษรหวัดของ 力lì |
| ㄍ | g-ก | มาจากอักษรที่เลิกใช้ 巜guài |
| ㄎ | k-ค | มาจาก 丂kǎo |
| ㄫ | ng-ง | มาจาก 兀wù บางสำเนียงออกเสียงเป็นngō |
| ㄏ | h-ฮ | มาจาก 厂hàn |
| ㄐ | j-จ | มาจากรูปโบราณของ 丩jīu |
| ㄑ | q-ช | มาจากรูปโบราณของ ㄑquǎn ส่วนหนึ่งของ 巛chuān ปัจจุบันใช้ 川 |
| ㄬ | ny-ญ | มาจาก 广iǎn บางสำเนียงออกเสียงเป็นnyiǎn |
| ㄒ | x-ศ | มาจาก 丅 ส่วนหนึ่งของ 下xià |
| ㄓ | zh | มาจาก รูปโบราณของ 之zhī |
| ㄔ | ch | มาจากหมวดนำ 彳chì |
| ㄕ | sh | มาจากอักษรที่เลิกใช้ 𡰣shī |
| ㄖ | r | มาจากอักษรกึ่งหวัดของ 日rì |
| ㄗ | zตซ(จ) | มาจากหมวดนำ 卩jié บางสำเนียงออกเสียงเป็นzié |
| ㄘ | cทซ(ช) | รูปแบบอื่นของ 七qī บางสำเนียงออกเสียงเป็นciī เปรียบเทียบกับอักษรกึ่งหวัด และส่วนหนึ่งของ |
| ㄙ | sส | มาจากอักษรเก่า 厶sī ปัจจุบันใช้ 私 |
| ㄧ | i, y-อยฺ | มาจาก 一yī |
| ㄨ | u, w-อวฺ | มาจาก 㐅 รูปโบราณของ 五wǔ |
| ㄩ | ü, yu, iu | มาจากอักษรโบราณ 凵qū ปัจจุบันเหลือเพียงหมวดนำ |
| ㄚ | a | มาจาก 丫yā |
| ㄛ | o | มาจากอักษรที่เลิกใช้ 𠀀hē ด้านกลับข้างของ 丂kǎo ซึ่งสงวนไว้สำหรับ 可kě[6] |
| ㄜ | e | ดัดแปลงมาจากเสียงในภาษาจีนกลาง ㄛo |
| ㄝ | e, eh | มาจาก 也yě เปรียบเทียบกับอักษรบนไม้ไผ่ |
| ㄞ | ai | มาจาก hài, รูปโบราณของ 亥 |
| ㄟ | ei | มาจากอักษรที่เลิกใช้ 乁yí ปัจจุบันใช้ 移 |
| ㄠ | ao | มาจาก 幺yāo |
| ㄡ | ou | มาจาก 又yòu |
| ㄢ | an | มาจากอักษรที่เลิกใช้ ㄢhàn ซึ่งสงวนไว้สำหรับ 犯fàn |
| ㄣ | en | มาจาก 乚yǐn |
| ㄤ | ang | มาจาก 尢wāng |
| ㄥ | eng | มาจากอักษรที่เลิกใช้ 厶 ปัจจุบันใช้ 厷gōng |
| ㄦ | er | มาจาก 儿 ส่วนล่างของ 兒ér ใช้ในแบบเขียนหวัด |
| ㄭ | ih | ( ) มาจาก 市 เป็นสระสำหรับเผื่อเลือกของ ㄓ, ㄔ, ㄕ, ㄖ, ㄗ, ㄘ, ㄙ ที่นำเสนอโดย "ih" ในทงย่งพินอินกับเวด-ไจลส์ และ "i" ในพินอิน |
สัญลักษณ์แทนเสียงเหล่านี้บางครั้งปรากฏเป็นอักษรประกอบคำ (ruby character) ซึ่งพิมพ์ไว้ถัดจากอักษรจีนในตำราเรียนของเด็ก และในหนังสือที่มีอักษรแบบดั้งเดิมซึ่งอักษรนั้นไม่ได้ใช้ในการเขียนปกติทั่วไปในสมัยใหม่ บางครั้งในสื่อโฆษณาใช้แทนคำลงท้ายบางคำ (เช่นใช้ ㄉ แทน 的 เป็นต้น) อย่างไรก็ตามสัญลักษณ์เหล่านี้พบที่ใช้ในสื่อสาธารณะต่างๆ ได้น้อยมาก ที่นอกเหนือไปจากการอธิบายคำอ่านในพจนานุกรม อักษรจู้อินยังถูกจับคู่กับปุ่มต่างๆ บนแป้นพิมพ์คอมพิวเตอร์ (1=ปอ, q=พอ, a=มอ, z=ฟอ, ฯลฯ) เพื่อเป็นวิธีการหนึ่งสำหรับการป้อนข้อความที่เป็นอักษรจีนเข้าสู่คอมพิวเตอร์
จุดประสงค์เพียงอย่างเดียวของจู้อินในการเรียนในชั้นประถมศึกษา คือเพื่อสอนให้เด็กๆ รู้จักการอ่านภาษาจีนกลางแบบมาตรฐาน (ซึ่งต่างกับพินอินในแง่ของการศึกษาโดยชาวต่างชาติและการทับศัพท์) ตำราชั้น ป.1 ของทุกวิชาจะถูกจัดพิมพ์เป็นจู้อินทั้งหมด หลังจาก ป.1 อักษรจีนจะเข้ามาแทนที่จู้อิน แต่ก็ยังมีจู้อินกำกับไว้ข้างๆ ในช่วง ป.4 การปรากฏของจู้อินจะลดน้อยลงอย่างมาก ซึ่งจะเหลือเพียงแค่ส่วนของการสอนอักษรจีนตัวใหม่ และเมื่อเด็กนักเรียนสามารถเรียนรู้อักษรต่างๆ ได้ ก็จะสามารถถอดเสียงอ่านที่ให้ไว้ในพจนานุกรมภาษาจีนได้ และยังสามารถค้นหาว่าคำๆ หนึ่งเขียนอย่างไรโดยที่ทราบเพียงแค่เสียงอ่านของมัน
บางครั้งจู้อินใช้เขียนภาษากลุ่มเกาะฟอร์โมซาบางภาษา อาทิภาษาอตายัล[3],ภาษาซีดิก[4],ภาษาไปวัน[5], หรือภาษาเตา[6] เป็นต้น จุดประสงค์เพื่อใช้เป็นระบบการเขียนหลักของภาษานั้น ไม่ได้ใช้เป็นระบบการเขียนโบราณอย่างภาษาจีน
| วรรณยุกต์ | จู้อิน | พินอิน |
|---|---|---|
| 1 | ไม่ปรากฏ | ◌̄ |
| 2 | ◌́ | ◌́ |
| 3 | ◌̌ | ◌̌ |
| 4 | ◌̀ | ◌̀ |
| 5 | ◌̇ | ไม่ปรากฏ |
อักษรจู้อินถูกเขียนให้เหมือนกับอักษรจีนทั่วไป รวมทั้งกฎเกณฑ์ของลำดับการขีดและตำแหน่ง ปกติอักษรจู้อินจะเขียนไว้ที่ด้านขวาของอักษรจีนตัวนั้นเสมอ ไม่ว่าอักษรจีนจะเขียนแนวตั้งหรือแนวนอน โดยทางเทคนิคแล้วการเขียนแบบนี้เรียกว่าอักษรประกอบคำ (ruby character) และพบได้น้อยมากที่อักษรประกอบคำจะไปปรากฏอยู่ข้างบนเมื่อเขียนตามแนวนอน (คล้ายกับฟุริงะนะที่กำกับคันจิในภาษาญี่ปุ่น) กล่องแสดงสัญลักษณ์มักจะมีอักษรจู้อินสองหรือสามตัว (ซึ่งตัวมันเองนั้นมีขนาดพอดีกับสี่เหลี่ยมจัตุรัส) วางซ้อนกันในแนวตั้ง ทำให้กล่องของอักษรจีนหนึ่งตัวมีความยาวเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า
เครื่องหมายวรรณยุกต์ของจู้อินมี 4 ตัว ได้แก่ ⟨◌́⟩ แทนเสียงที่สอง, ⟨◌̌⟩ แทนเสียงที่สาม, ⟨◌̀⟩ แทนเสียงที่สี่, และ ⟨◌̇⟩ แทนเสียงที่ห้า (เสียงเบา) ในภาษาจีนกลาง สำหรับเสียงที่หนึ่งจะไม่มีการเขียนวรรณยุกต์กำกับ ระบบพินอินได้นำเอาวรรณยุกต์เหล่านี้ไปใช้ โดยตัดรูปวรรณยุกต์เสียงที่ห้าออก แล้วเพิ่มรูปวรรณยุกต์ ⟨◌̄⟩ สำหรับเสียงที่หนึ่งแทน ตามตาราง ส่วนทงย่งพินอินนั้นใช้วรรณยุกต์เหมือนกับจู้อิน การเขียนวรรณยุกต์จะเขียนที่กึ่งกลางค่อนไปทางขวาของกล่องจู้อิน เว้นแต่เครื่องหมายจุดของเสียงที่ห้า จะเขียนไว้บนสุดของกล่อง
ทั้งจู้อินและพินอินต่างก็มีพื้นฐานมาจากการออกเสียงภาษาจีนกลางเหมือนกัน ซึ่งสามารถจับคู่สัญลักษณ์ที่ใช้ระหว่างสองระบบนี้ได้แบบหนึ่งต่อหนึ่ง ในตารางต่อไปนี้จะแสดงให้เห็นถึงความเทียบเท่ากันระหว่างจู้อินและพินอิน อักษรในวงเล็บ 【】 ใช้แสดงถึงรูปแบบสำหรับประกอบกับอักษรตัวอื่น
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ปอพอมอฟอ(ชื่อตามมาตรฐานยูนิโคด) Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+310x | ㄅ | ㄆ | ㄇ | ㄈ | ㄉ | ㄊ | ㄋ | ㄌ | ㄍ | ㄎ | ㄏ | |||||
| U+311x | ㄐ | ㄑ | ㄒ | ㄓ | ㄔ | ㄕ | ㄖ | ㄗ | ㄘ | ㄙ | ㄚ | ㄛ | ㄜ | ㄝ | ㄞ | ㄟ |
| U+312x | ㄠ | ㄡ | ㄢ | ㄣ | ㄤ | ㄥ | ㄦ | ㄧ | ㄨ | ㄩ | ㄪ | ㄫ | ㄬ | ㄭ | ||
| ปอพอมอฟอ ส่วนขยาย(ชื่อตามมาตรฐานยูนิโคด) Unicode.org chart (PDF) | ||||||||||||||||
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | A | B | C | D | E | F | |
| U+31Ax | ㆠ | ㆡ | ㆢ | ㆣ | ㆤ | ㆥ | ㆦ | ㆧ | ㆨ | ㆩ | ㆪ | ㆫ | ㆬ | ㆭ | ㆮ | ㆯ |
| U+31Bx | ㆰ | ㆱ | ㆲ | ㆳ | ㆴ | ㆵ | ㆶ | ㆷ | ㆸ | ㆹ | ㆺ | |||||
| ฐานข้อมูลการควบคุมรายการหลักฐาน: ประจำชาติ |
|---|
