Размовар | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Кӯтаҳнивишт | форсӣ:رزمآور | ||||
| Кишвар |  Tajikistan | ||||
| Дараҷаи болотар | Размдор | ||||
| Дараҷаи пойинтар | Размюз | ||||
| Ҳамто |
| ||||
Размовар (форсӣ:رزمآور) —дараҷае размоварӣ дарнерӯҳои заминӣ ваҳавоӣ, ки ҷойгоҳе болотар азразмюз ва пойинтар азразмдор дорад ва баробар боновёр дувум дарнерӯи дарёӣ аст;сержанти хурд[1].
Мақоми созмонииразмовар, бино бар Ойинномаи хидмати дохилӣ ва Ойинномаи инзиботии Нерӯҳои мусаллаҳ,фармондеҳирада аст, ки онягоне размӣ дарнерӯҳои мусаллаҳ будаву аз дугурӯҳ (6 — 12сарбоз) ташкил шуда ва бахше азтаҳм аст;гурӯҳ[2]; отделение[3].
| Дараҷаи пойинтар: Размюз |  Размовар | Дараҷаи болотар: Размдор |
«Размовар» аз «разм овардан» ба маънои «ҷанг кардан,ҷангидан;размидан;набард кардан» сохта шудааст. Мақулаи дастурии ин вожа исму сифати фоъилӣ ва сохтвожаи он ба сурати [исм (разм) + асоси феъли замони ҳозираи «овардан» (овар)] аст. Дар сохти ин вожа аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст:
разм (порсии миёна:razm <порсии бостон:*razma- “рада” <эронии бостон:*raźman- “ороиши ҷангӣ” аз √*raź- “оростан;тартиб додан,идора кардан”[4]) +овар > асоси замони ҳозираи феълиовардан.
«Размовар» ба маънии «ҷанговар,разманда» дар осори адабии форсӣ бисёр ба кор рафтааст[5]. Чунончи,Фирдавсӣ дар «Шоҳнома» гуфта:
Чун яке аз куҳантарин маъниҳоиразм — «рада» буда, ки номи хурдтарин ягони размӣ дар нерӯҳои мусаллаҳ аст, ِ «размовар» ба маънии “фармондеҳи рада” гирифта шудааст. Мақулаи дастурии ин вожа сифат ва сохтвожаи он ба сурати [исм (разм) + пасванд (-вар)] аст. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «-вар» дар ин вожа ба маънои «доранда» аст ва ба исм афзуда мешаваду сифат месозад. Ин пасванд гоҳе ба гунаи «-овар» низ ба кор меравад, ки дар «ҷанговар», «таковар» дида мешавад[7]. Бо чунин рӯйкард,размовар ба маънои «фармондеҳи рада» аст, ки мақоми созмонии ӯро дар силсиламаротиби низомӣ бозтоб медиҳад.
«Размовар» барои ҷойгузинии дараҷаи низомии «сержанти хурд» баВазорати дифоъи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудааст[8].
| Сипоҳи Ҳахоманишиён | ||
|---|---|---|
| Ягонҳо | Шумори нерӯҳо | Фармондеҳ |
| *daθa- | 10 сарбоз | *daθapati- |
| *θata- | 100 сарбоз | *θatapati- |
| *hazāra- | 1 000 сарбоз | *hazārapati- |
| *baivara- | 10 000 сарбоз | *baivarapati- |
| *spāda- | 60 000 сарбоз | *spādapati- |
Размовар ҳамчун мақоми размӣ нахустин бор дарсипоҳи Ҳахоманишиён (550 – 330 то милод) падид омадааст. Дар сипоҳи Ҳахоманишиён (порсии бостон:*spāda- [сипоҳ]), ки бар пояи радабандии даҳ-даҳӣ созмон ёфта буд, аз 10 сарбоз як*daθa- [даҳа] ташкил мешуд, ки сардораш*daθapati- [даҳабад] буд[9]. Аз 10даҳа як*θata- [сада] ташкил мешуд, ки фармондеҳаш*θatapati- [садабад] буд[10]. Аз 10сада як*hazāra- [ҳазора] ташкил мешуд, ки онро*hazārapati- [ҳазорабад] фармондеҳӣ мекард[11]. Аз 10ҳазора як*baivara- [бевара] ташкил мешуд, ки фармондеҳаш*baivarapati- [беварабад] буд[12]. Сарфармондеҳи сипоҳи Ҳахоманишиён*spādapati- [сипаҳбад] буд[13].
Агар шумори нерӯҳои ин ягонҳоро бо воҳидҳои низомии артишҳои имрӯзӣ ҳамсанҷӣ кунем,даҳа боотделение,сада борота,ҳазора бополк,бевара бодивизия васипоҳ боармия баробар мешаванд. Бо ҳамин қиёс,даҳбад босержант ёстаршина,садбад болейтенант ёкапитан,ҳазорбад бомайор ёполковник,беварбад богенерал-майор ёгенерал-лейтенант васипаҳбад богенерал-полковник ёгенерали артиш баробар мешаванд.
Сержант (фр. sergent, азлот.serviens) худ ба маънои «чокар,хидматгор,хидматгузор» аст ва ҳамчун рутба нахустин бор дар асри XV дар артишиФаронса ва сипас артишҳоиОлмон ваБритониё ба кор рафтааст. Дар садаҳои миёна дар нерӯҳои муздур ва артиши кишварҳои урупоӣ шаш намудсержант хидмат мекард:
ДарАртиши Сурх дараҷаи «сержант» ҳамчун рутбаи шахсӣ2 ноябрисоли 1940 ҷорӣ шуда буд.
ДарНерӯҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ин дараҷа23 февралисоли 1993 ҷорӣ шуда ва чаҳор рутба дорад:
Дар нерӯҳои мусаллаҳ барои фармондеҳии ҳар ягони размӣ мақоми созмоние дар назар гирифта шудааст. Бино бар ойинномаҳои низомӣ, мақоми созмонии ин дараҷадорон фармондеҳии рада, тонк, зиреҳпӯш ва дигарҳо аст.
Размовар ҳамчун дараҷаи сержантӣсоли 1991 дар нерӯҳои заминиву ҳавоииСипоҳи посдорон ҷорӣ шуда ва се рутба дорад[14]:
 | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Нерӯи заминӣ Нерӯи ҳавоӣ  |
| ||||||||||||
Нерӯи дарёӣ |
| ||||||||||||
