uSao Tome and Principe (聖多美與普林西比) sa i labu nuFey-cuo, itiza i 1 00 N, 7 00 E.u ahebal nulala’ mapulung sa 964 sq km.u ahebal nu lala'ay sa 964 sq km, u ahebal nu nanumay sa 0 sq km.hamin nutademaw sa 197,541.kakalukanumah sa 50.70%, kilakilangan umah sa 28.10%, zumaay henay umah sa 21.20%.
Seng-Tuo-Mey-Puo-Lin-Si-Ti (Sao tome and principe, 聖多美普林西比) ananay akanatal sa,kapulungan nubinacadan a kanatal, sakay nuChina anipangangan sa u Senpu han, ueneng sa ikalatebanan nu Africa nutipan a Cinyie-ya a salupikut, makay nu ya Sentu-mie Sao tomehananay a subal, Pu-lin-si-pi (Principe) atu i capianay a baba'tuan nikasaupuan a kapulungan a kanatal. nikaahebalan sa makaala tu 1001 a ping huwan kung-li. nikaidaw nubinawlan sa u 90% kayadah i tini i Sen-tu-mei a subal amaudip. u sakaidaw nu binacadan sa katuuday ku ya Pantu hananay a tademaw, atu sikacamul tu nu ya Mulatu atu India hananay a binacadan, sakay nu kanatalaya sakaihekal a nakamuwan sa misa nu Portugal ku sitatungus, ikasumamadan sa nau kalatubangan nu Portubal. i 1975 a mihcaan pitu a bulad sabaw tusa a demiadan kunida sa malakanatal, patideng tu nikapulungan a binacadan a kanatal. ya Senpu sa u sakay i nukitakitay a sakainayiay nikapalekal tu sakasilacul nu kanatal.
ina Sao tome and principe i ti 1469 katukuh i 1472 a mihcaan, sikaadih nu Portubal a kanatal. ya Awaluka-miniya (Alvaro Caminha) hananay, i ti 1493 a mihcaan kalekuan apatideng i Sen-tu-mei a subal satubangan a mikuwan, sikaala nida tu sakawlah tina kakitidaan. ya Pu-lin-si-pi a subal nikasatubangan sa i 1500 a mihcaan, i ti sikalecadan a nikahida sikasululan a kalingatu.
u Portubal a kanatalmiculcul tu masatubangay a sakaidaw nu kasikawawan aicelang, i ti 16 a seci itebatebanan palekuan kina Sao tome and principe, sikasumad tu mala sakahenulan i Africa u nipisiwbay pacakay tu waneng patahkal i nu kitakitay a kanatal. ya Sen-tu-mei a subal sa i ti 1522 a mihcaan, a malingatu pabesuc sa maylayap tu nipikuwan nu Portubal a masahungtiay a kanatal.
u sakaysilacul nu wanengay a sasikawaw sa, i nudikudan nu cacay a lasubu haymaw satu a malawpes. katukuh i 17 a seci kala i tebatebanan tu, ya Sen-tu-mei a kakitidaan uyda satu u sapicunus tu sikaydih han nu tuudtuud nu balunga, a cacandayan a minatu adada. i 19 a seci nikalingatuan, mililid a pacumud tu tusaay a sikalisiway a papalumaan; ya kuhi atu ke-ke (可可) hananay. nu itidaay a kasidamekan nukapawpaway nu lamal a buyu',micidek ku nikakapah a sitatungusan tuyni a baluhayay a sipaluma, kiyu nudikudan sa culal satu ku mikilulay a tabakiay nu masabawbiay a kitidaan.
sakay nu Protubal a kusi atu nu caayay ka itidaay a siumahay tu sakasitungus, nikaahebalan mamin a calapan tu kasidamekay nu umah. katukuh i 1908 a mihcaan sa, ya Sen-tu-mei malanu i kitakitay a satabakiay tuya ke-ke a sikaidaw nu kasilacul, ina ke-ke hananay sa katukuh ayda mahida henay u sakahenulan a sakalukan.
Sao tome and principe ina Sen-tu-mei atu Pulin-sipi a kakitidaan sa, i Africa ya Ciney-ya a salupikudan. ina Sen-tu-mei kasilaad tu Africa nutipanay a tukutukusan makaala tu 225 a kungli, ya pulin-sipi a subal kasilaad tu ya Africa i nutipay makaala tu 220 katanatu nu kungli, mahtutusaay kasilaad sa makaala tu 146 a kungli kabaad, i Africa masa nu nukikul a nisausian sa mala sakatusa a adidi, nikaahebalan sa makaala tu 1001 pinghuwan kungli.
其他鄰近的附屬島嶼由北至南包括Pedras Tinhosas、Boné de Jóquei、Cabras Isles，和赤道橫越的Rolas Isles等。島上植被茂盛，溪流交錯，也有許多高山，重要的如：聖多美峰(Pico de São Tomé）（2024公尺）、普林西比峰Pico do Príncipe（948公尺）。
熱帶雨林氣候，終年高溫多雨。年降水量1000～3000毫米，兩島西南迎風坡達5000毫米。
nikacaledesan a demiad i kaudadan nu kilakilangan, i kademan nu mihcaan sa micidek ku kacaledes atu kasasiudad. kasausi nu nikaidaw nu udad i mihmihcaan sa, 1000~3000 nu hawmi kayadah, ninatusaay a subal nutipan kalatimulan pisuayaw tu sacakad nu bali sa, makaala tu 5000 a malebut nu hawmi a sikaidaw nu udad.
u situngus tu a miida sakay malukay, u tatungusan nu kalaidaw a sakasilacul sa ya ke-ke, kilul sa ya kuhi hananay, abinung. sakay nu kikayay a nikaidaw sa ya mamisangaay tu sabun a kuba’, atu mamisalusalusay tu kilang a kuba. masatusaay a subal a sikaidaw nu silaculan, tu tuudtuud sa 95% ku sapatahkal i kitakitan misiwbay. u sasitungus nu papacakayan sa ya ke-ke hananay (sikaidaw nu sapatahkal i nutawan makaala tu kapulungan nisausi sepat nu tulu), kuhi, abinung, simal nu balidas atu tuudtuud, mamin a sipatudu nu kitakitay ya paykanatal, u sakayinayay a caay kasilacul a kanatal sa.
ina Sao tome and principe a situdung tu sapasubana i micudaday sa sepat a mihcaan. u sakaidaw nu paybalucuan a kakitidaan nu picudadan sa caay kataneng, caay kataneng ku saydan, pasunayay ku nipiecawan tu sacunusan a nipahalhal, u sapasubanaan a cudad atu aadihan sa caay amin kataneng, u nipaayaw tu paybalucu’an atu nipikuwan pihacengan a caay kakapah, sikangicihan nu kenikenisan a milihida tu sakay pikuwan tu cacudadan. sakay nu cacudadanay i nu kanatalay a sasikalisiw sa caay kataneng, kiyu miida tu nu hekalay a kanatal tu sapicunus tu nipiedapan tu kalihalay a kalisiw.
u sakaidaw nu satabakiay a cacudadan ya Sao tome and principe atu ya kanatalay a kawcungay itini amin.
nu ROC atu nu Sao tome and principe a nikalcabayan (中華民國與聖多美普林西比關係)
nu ROC atu nu Sao tome and principe a nikasacabayan sa, u masakiketay a nipatuduan sa, u nu ROC atu nu Sao tome and principe a kapulungan nu binacadan a kanatal (nipangangan sa u Senpu, Sen-tu-mei han ) a nika nikalalacalan a sakahida. ina tatusaay sa nai 1997 - 2016 a mihcaan nasipakay tu nu kanatalanay a sikalcabay, kaputunan a malcabay i nu dikudan katukuh ayda nayay ku sipatideng tu canancanan a kitidaan, sakay nu sacunus tu caculculanay a sitatungus a sasikawaw a kitidaan. sipakay nu Sao tome and principe tu masakiketay a kawaw sa, sipakay nu ya Protubal i Taywanay Taypi mipakalisiway atu lalangawanay a sasitungusay ku mamidayli atu pikuwan a malalacal tu kasasiduma nu tuudtuud a kawaw.
i 1997 a mihcaan lima abulad 6 a demiadan, ina Sao tome and principe a kanatal misakaku a milunguc atu Republic of China patideng tu kakitidaan nu sacabayan a masakiketay a kalahida, sipakay nu tusaay a kanatal ya masakaputay a mikuwanay tu sasacabayen, i Taypak a masasulit tu (kalcabayan a pabinawlanay a cudad). pitu a bulad 11 a demiad, ya China atu Sao tome and principe kaputunan tu ku nikalcabayan. 1998 a mihcaan sa miucul tu mitesekay a tademaw ku ROC patayda i kanatal nu Sao tome and principe. i 2000 a mihcaan tulu a bulad, i ti Taypak a tuse patideng tu kakitidaan nu Sao tome and principe kapulungan a kanatal tu caculculan tayni a kalingatu a sikacabay.
