Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Nenda kwa yaliyomo
WikipediaKamusi elezo ya maandishi huru
Tafuta

Uhusianifu maalumu

Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru
Picha halisi yaAlbert Einstein ya mwaka 1905 hivi, ambapo alichapishakitabu "Annus Mirabilis" yakiwemomaandishi kuhusuZur Elektrodynamik bewegter Körper (yaani "On the Electrodynamics of Moving Bodies") yaliyounda nadharia ya uhusianifu maalumu.

Uhusianifu maalumu (kwaKiingereza:special relativity) ninadharia muhimu sana yafizikia iliyoundwa naAlbert Einsteinmwaka1905. Ilichapishwa katika jarida la fizikia la Ujerumani liitwaloAnnalen der Physik chini ya kichwa "Zur Elektrodynamik bewegter Körper" (Kwa Kiingereza: "On the Electrodynamics of Moving Bodies")[1]. Nadharia hiyo ilileta mapinduzi makubwa katika uelewa wetu wa nafasi na wakati.[2]

Nadharia hiyo kwa ufupi

[hariri |hariri chanzo]

Nadharia hiyo husema:

Majaribio mengi yamethibitishanadharia hiyo na ile yauhusianifu wa jumla[3], kama vilemajaribio wa Michelson-Morley namajaribio wa Ives-Stilwell (nadharia ya uhusianifu maalum), namajaribio wa Pound-Rebka (nadharia ya uhusianifu wa jumla).

Misingi Mikuu

[hariri |hariri chanzo]

Nadharia hii inategemea misingi mikuu miwili:

  1. Kanuni ya Uhusianifu (Principle of Relativity): Sheria za fizikia ni zile zile kwa waangalizi wote walio katika mwendo wa kasi isiyobadilika (inertial frames of reference). Hii inamaanisha kwamba huwezi kutofautisha kati ya wewe umesimama au unatembea kwa kasi isiyobadilika kwa kufanya majaribio yoyote ya fizikia ndani ya chumba kilichofungwa.
  2. Kasi ya Nuru ni Isiyobadilika (Constancy of the Speed of Light): Kasi ya nuru katika ombwe (vacuum) ni sawa kwa waangalizi wote, bila kujali mwendo wao au mwendo wa chanzo cha nuru[4]. Kasi hii ni takribani kilomita 299,792,458 kwa sekunde (mita 300,000,000 kwa sekunde), na inawakilishwa na herufi 'c'.

Matokeo Muhimu

[hariri |hariri chanzo]

Kutokana na misingi hii, Einstein alihitimisha matokeo kadhaa ya kushangaza na yanayokwenda kinyume na uzoefu wetu wa kila siku, lakini yamethibitishwa na majaribio[5]:

  • Uhusianifu wa Wakati (Time Dilation): Saa zinazotembea haraka huonekana kwenda polepole kwa mwangalizi anayesimama. Kadiri kitu kinavyokwenda haraka kuelekea kasi ya nuru, ndivyo wakati unavyokwenda polepole zaidi kwake.
  • Mkunyuko wa Urefu (Length Contraction): Vitu vinavyotembea haraka huonekana kufupishwa katika mwelekeo wa mwendo wao kwa mwangalizi anayesimama.
  • Usawa wa Misa na Nishati (Mass-Energy Equivalence): Huu ndio msingi wa fomula maarufu ya Einstein,E=mc², ambapo 'E' ni nishati, 'm' ni misa, na 'c' ni kasi ya nuru. Fomula hii inaonyesha kwamba misa na nishati ni pande mbili za sarafu moja na zinaweza kubadilishana. Kiasi kidogo sana cha misa kinaweza kubadilishwa kuwa kiasi kikubwa sana cha nishati.
  • Nafasi-Wakati (Spacetime): Nadharia hii iliunganisha nafasi (vipimo vitatu) na wakati (kipimo kimoja) kuwa kitu kimoja kinachoitwa nafasi-wakati, chenye vipimo vinne.

Uhusianifu Maalumu unatumika kwa matukio yote ya kimwili ambayo hayahusishi mvuto (gravity). Kwa matukio yanayohusisha mvuto,Uhusianifu Mkuu (General Relativity) wa Einstein, uliochapishwa mnamo 1915, unaeleza jinsi mvuto unavyopinda nafasi-wakati.

Marejeo

[hariri |hariri chanzo]
  1. Einstein, A. (1905). Zur Elektrodynamik bewegter Körper.Annalen der Physik, 17(10), 891-921.
  2. Damour, Thibault (2005),"Einstein 1905–1955: His Approach to Physics",Einstein, 1905–2005, Birkhäuser Basel, ku. 151–182,ISBN 978-3-7643-7435-8, iliwekwa mnamo2025-08-02
  3. http://www.edu-observatory.org/physics-faq/Relativity/SR/experiments.html
  4. Resnick, R. (1968).Introduction to Special Relativity. John Wiley & Sons.
  5. French, A. P. (1968).Special Relativity. W. W. Norton & Company

Vitabu

[hariri |hariri chanzo]

Makala

[hariri |hariri chanzo]

Viungo vya nje

[hariri |hariri chanzo]
Wikisource ina maelezo kamili yahusianayo na makala hii:
Search Wikibooks Wikibooks has a book on the topic of
Search Wikiversity Wikiversity has learning materials aboutSpecial Relativity
Simple English Wiktionary
Simple English Wiktionary
Wikamusi ya Kiswahili ina maelezo na tafsiri ya maana ya neno:

Maandishi asili

[hariri |hariri chanzo]

Ufafanuzi rahisi

[hariri |hariri chanzo]

Ufafanuzi rahisi kiasi

[hariri |hariri chanzo]

Maonyesho

[hariri |hariri chanzo]
Makala hii kuhusu mambo yafizikia bado nimbegu.
Je, unajua kitu kuhusuUhusianifu maalumu kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine?
Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa?
Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwakuihariri na kuongeza habari.
Rudishwa kutoka "https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Uhusianifu_maalumu&oldid=1442445"
Jamii:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp