Uhalisia wa Kimantiki (Kiingereza:Logical Positivism auLogical Empiricism) ni harakati ya kifalsafa iliyoibuka mwishoni mwa miaka ya 1920 ambayo ililenga kuundafalsafa ya kisayansi kwa kutumiamantiki na ushahidi wa majaribio.[1]
Kanuni kuu ya Uhalisia wa Kimantiki ni kanuni ya uthibitisho (verification principle), ambayo inasema kwamba kauli (statement) yeyote ina maana ya kimantiki tu ikiwa inaweza kuthibitishwa kupitia uchunguzi wa majaribio au ikiwa ni tautolojia (kauli yenye mantiki).[2] Kauli zametafizikia,theolojia, maadili na urembo zilichukuliwa kuwa hazina maana ya kimantiki.[3]
Baada ya mafanikio ya awali, harakati hii ilianza kupoteza nguvu kufikia miaka ya 1960 kutokana na changamoto za kimantiki na ukosoaji mkubwa.[4]
Harakati hii ilianzia Ujerumani na Austria, hasa kwa kupinga metafizikia ya Hegel na falsafa ya neo-Kantiani.[5]
Wazo la Uhalisia wa Kimantiki lilijengwa juu ya mawazo ya uzoefu (empiricism) ya David Hume, Auguste Comte na Ernst Mach.[6]
Kazi ya Ludwig Wittgenstein yaTractatus Logico-Philosophicus ilisukuma mawazo ya mantiki kuhusu lugha na maana, na ikawa chanzo cha msukumo kwa wafuasi wa harakati hii.[7]
Kundi laVienna Circle lilihusisha wanazuoni kama Moritz Schlick, Rudolf Carnap, na Otto Neurath, waliotengeneza misingi ya nadharia hii.[8] Kundi laBerlin Circle likiongozwa na Hans Reichenbach pia lilihusiana kwa karibu na Vienna Circle katika kueneza harakati.[9]
Kanuni ya uthibitisho ilisema kuwa kauli (statement) ina maana iwapo tu inaweza kuthibitishwa kwa uchunguzi wa kihisishi au ikiwa ni kauli yenye mantiki.[11] Baadae, Rudolf Carnap alipendekeza kubadilisha uthibitisho na dhana ya uthibitishaji (confirmation), inayoruhusu kauli kuthibitishwa kwa kiwango cha uwezekano.[12]
Carnap aligawanya lugha ya kisayansi katika maneno ya uchunguzi na maneno ya nadharia, yaliyohusiana kupitia sheria za mlingano (correspondence rules).[14]
↑Friedman, Michael (1999).Reconsidering Logical Positivism. Cambridge University Press. uk. xiv.
↑Godfrey-Smith, Peter (2010).Theory and Reality: an Introduction to the Philosophy of Science. University of Chicago Press.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Hanfling, Oswald (1996). "Logical positivism". Katika Stuart G. Shanker (mhr.),Philosophy of Science, Logic and Mathematics in the Twentieth Century. Routledge, uk. 193–94.
↑Suppe, Frederick (1999). "The Positivist Model of Scientific Theories". Katika Robert Klee (mhr.),Scientific Inquiry. Oxford University Press.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Friedman, Michael (1999).Reconsidering Logical Positivism. Cambridge University Press. uk. xiv.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Hanfling, Oswald (1996). "Logical positivism". Katika Stuart G. Shanker (mhr.),Philosophy of Science, Logic and Mathematics in the Twentieth Century. Routledge, uk. 193–94.
↑Friedman, Michael (1999).Reconsidering Logical Positivism. Cambridge University Press. uk. xiv.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
↑Uebel, Thomas (2021)."Vienna Circle".Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Makala hii kuhusu mambo yasayansi bado nimbegu. Je, unajua kitu kuhusuUhalisia wa Kimantiki kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwakuihariri na kuongeza habari.
