25ml mbili sampuli ya maziwa ya binadamu.sampuli ya Mkono wa kushoto ni maziwa ya kwanza, maziwa majimaji yanayotoka kutoka titi lililojaa. sampuli ya Mkono wa kulia ni maziwa ya nyuma, maziwa ya krimi yanayotoka kwenye titi linilokaribia kuwa tupu[1].
Maziwa yamatiti yabinadamu nimaziwa yanayotolewa namama ili kumnyonyeshamwanawe. Maziwa hayo hutoa chanzo msingi chalishe kwa watoto kabla ya wao kupata uwezo wa kula vyakula vingine, yaani watoto wachanga hadiumri kadiri wanavyoweza kuendelea kunyonyeshwa.
Njia ya kawaida zaidi ya kupata maziwa ya mama ni ile ya mtoto kuyanyonya mwenyewe lakini maziwa yanaweza kukamuliwa na kisha akanyeshwa kupitiachupa,kikombe na / aukijiko, mtindo wa nyongeza matone, na tubu ya nasogastiriki. Maziwa yanaweza kutolewa namwanamke ambaye si mama wa mtoto, aidha kupitia msaada wa maziwa yaliyokamuliwa (kwa mfano kutokabenki ya maziwa), au wakati mwanamke anapomnyonyesha mtoto ambaye si wake kwa matiti yake - hii hujulikana kamamama wa kunyonywa.
Shirika la Afya Duniani linapendekeza kunyonyesha tu kwa miezi sita ya kwanza yamaisha, vyakula vizito huanzishwa mnamo umri huo hatua kwa hatua wakatiishara ya utayari huonekana. Kunyonyesha kama nyongeza hupendekezwa mpaka umri wa angalau miaka miwili, au kwa muda mrefu jinsi mama na mtoto wanavyotaka.[2]
Kunyonyesha kunaendelea kutoa manufaa katika na baada ya kipindi cha utoto. Faida hizo ni pamoja na kupunguzwa kwa dari hatari ya kifo cha ghafla kwa watoto wachanga (SIDS),[3] inaongeza akili, inapunguza uwezekano wa kuambukizwa ugonjwa wa katikati mwa sikio, homa, na viini vinavyoleta homa, hupunguza uwezekano wa kupata baadhi ya saratani kama vile saratani ya damu kwa watoto, lukemia, kupunguza hatari ya mwanzo wa kisukari cha mtoto, hupunguza hatari ya pumu na ezema, hupunguza matatizo ya meno, hupunguza hatari ya fetma baadaye katika maisha, na hupunguza uwezekano wa kupata matatizo ya kisaikolojia.[4]
Kunyonyesha pia hutoa manufaa ya kiafya kwa mama. Husaidia uterasi kurejea hali yake ya kawaida ya kabla yaujauzito na hupunguzakuvuja damu baada ya kuzaa, pia husaidia mama kurudiauzito wake wa kabla ya ujauzito. Kunyonyesha pia hupunguza hatari yasaratani ya matiti baadaye katika maisha.[5]
Wanawake huweza kutoa maziwa baada ya kujifungua chini ya ushawishi wahomoni za prolaktini na okistosini. Maziwa ya kwanza kutolewa hujulikana kama kolostramu, ambayo huwa na kiwango cha juu cha imunoglobulini IgA ambayo huzingira njia ya utumbo. Hii husaidia kulinda mtoto mchanga mpaka mfumo wa kinga yake unafanya kazi vizuri, na inajenga athari ya kupumzika, huondoa mekoniamu na kusaidia kuzuia kujengwa upya kwa bilirubini (sababu muhimu ambayo huchanjia ugonjwa wa macho kugeuka manjano).
Kuna sababu nyingi kwa nini mama hawezi kutoa maziwa ya kutosha. Baadhi ya sababu za kawaida ni ukosefu wa kia(yaani mtoto huwa haunganishwi kwa ufanisi na titi), hakuna uuguzi au kusukuma kwa kutosha kukidhi ugavi, dawa fulani (zikiwemodawa za mpango wa uzazi ambazo huwa na istrogeni. ugonjwa, na kuishiwa na maji mwilini. Sababu isiyotambulika ni sinduromu ya Sheehan, pia inajulikana kama hipopituitarisimu ya baada ya kuzaa, ambayo huhusishwa na upungufu wa prolakitini, hii hutatuliwa kwa uingizwaji wa homoni. Ukosefu wa chakula kwa mama ni tatizo kubwa kwa wanawake katika nchi zinazoendelea, sababu ikiwa ni kuwa wanawake hawa mara nyingi hawawezi kuzalisha maziwa.
Kiasi cha maziwa kinachotolewa hutegemea ni mara ngapi mama hunyonyesha na/au kusukuma maziwa, mama anayenyonyesha mtoto wake zaidi au kukamua,ndivyo anavyotoa maziwa zaidi.[6][7][8] Ni jambo la manufaa kunyonyesha kwa mahitaji - nyonyesha wakati mtoto anataka badala ya kufuata ratiba. Kama ni kukamua, pampu ya umeme ya gradi ya juu husaidia mama ili dakti zote zichochewe. Baadhi ya akina mama hujaribu kuongeza ugavi wa maziwa yao kupitia njia zingine - kwa kuchukua mmea wa fenugreek, ambao umetumika kwa mamia ya miaka kuongeza upatikanaji[9] (chai ya "maziwa ya mama" huwa na fenugreek pamoja na mimea mingine yenye kuongeza ugavi), pia kuna dawa nyingine ambazo zimependekezwa kutumika, kama vile Domperidone (matumizi yasiyobandikwa) na Reglan. Dawa zenye kuongeza ugavi wa maziwa hujulikana kama galaktagogu.
Vipengele unganifu vya maziwa ya matiti havijaeleweka kabisa, lakini kiwango cha madini baada ya kipindi hiki kiko sambamba na hutoa viungo vyake kutoka kwa ugavi wa chakula cha mama. Kama kutapatikana kuna upungufu wa ugavi, kilichabaki hutolewa kutoka kwa akiba ya mama mwilini. Muundo halisi wa maziwa hutofautiana siku hadi siku, kulingana na chakula kinacholiwa na mazingira, kumaanisha kwamba uwiano wa maji na mafuta hubadulika.
Wakati wa siku za kwanza chache baada ya kujifungua matiti hutoa kolostramu. Hii ni maji mepesi ya rangi ya manjano ambayo ni maji yale yale yanayoka kwa matiti wakati wa ujauzito. Ina idadi nyingi ya protini na kingamwili ambazo hutoa kinga kwa mtoto (mfumo wa mtoto wa kinga huwa haujakomaa vikamilifu wakati wa kuzaliwa). Kolostramu pia husaidia mfumo wa mtoto kufungua chakula kukua na kufanya kazi vizuri.
Baada ya 3-4 siku matiti itaanza ktoa maziwa ambayo ni membamba, majimaji, na tamu. Hii humaliza kiu ya mtoto na inatoa protini, sukari, na madini mtoto anahitaji. baada ya muda maziwa hubadilika na kuwa nzito na kremi. Hii hushibisha mtoto.[11]
Maziwa ya kwanza, maziwa ambayo hutolewa mwanzo wa kunyonyesha, ni majimaji, ina kiwango cha chini cha mafuta na kiwango cha juu cha kabohidreti ikiwa ni cha kadri ya juu ikilinganisha na maziwa ya mwisho yaliyo na kremi ambayo hutolewa kama kunyonyesha kunavyoendelea. titi haliwezi kamwe kweli "kuishi" kwani utoaji wa maziwa ni mchakato wa kibiolojia ambao huendelea.
Kiwango cha Imunoglobilini A (IgA) katika maziwa bado huwa juu kutoka siku 10 hadi angalau baada ya miezi 7.5 baaada ya kuzaa.
Maziwa ya binadamu yana 0.8% hadi 0.9% protini, 4.5% mafuta, 7.1% kabohidreti na 0.2% (madini)[12]. kabohidarati hasa ni laktosi; lakstosi- oligasakaride kadhaa zimetabilika kuwa vipengele nadra.
kipengele cha Mafuta kina trigiliseride ya palmitiki maalum na asidi ya oleiki (OPO trigiliseride) na pia kiasi kikubwa kabisa cha lipidi na vifungo trans (ona: mafuta trans)ambayo yametambulika kuwa na manufaa ya afya. Kuna asidi za vaseniki na asidi za linolekiic asidi zilizobadilishwa(CLA) huwa na hesabu ya hadi 6% ya mafuta ya maziwa ya binadamu[13][14].
Kampaundi zisizo na protini na zilizo na nitrojeni, inayounda hadi 25% nitrojeni ya maziwa huwa na urea, asidi ya uriki kiriatineasidi za amino nanukleotidi.[16][17] maziwa ya matiti ina tofauti za sikadiani, baadhi ya nukliotidizina akorofesi wakati wa usiku, kwa wengine wakati wa mchana.[18]
Maziwa ya mama yameonyeshwa kutoa aina ya endokanabinoidi (navapisha asilia ambayo husisimua bangi), 2-Arachidonoyili gliseroli.[19]
Ingawa sasa imependekezwa karibu kote ulimwenguni, katika baadhi ya nchi katika miaka ya 1950 suala la kunyonyesha lilipitia kipindi pale lilionekana kama mtindo hafifu na matumizi ya formula ya mtoto ikawa inazingatiwa zaidi kuliko maziwa. Hata hivyo, kwa sasa imetambuliwa ulimwenguni kote kwamba hakuna formula ya kibiashara ambayo inaweza kulinganishwa na maziwa ya mama. Mbali na kiasi sahihi cha kabohidiratiprotini na mafuta, maziwa pia hutoa vitamini, madini enizime za kutuliza tumboni nahomoni - mambo haya yote mtoto anayekua huhitaji. Maziwa ya matiti pia ina kingamwili na limufositi kutoka kwa mama ambazo humsaidia mtoto kupinga maambukizi. Kazi ya maziwa ya mama ya kinga hutegemea mtu binafsi, kama mama, kupitia njia ya kumshika na kumhudumia mtoto,huja kuwasiliana na pathogeni ambazo hutawala mtoto na hivyo basi mwili wake hutengeneza kingamwili sahihi na chembechembe za kinga.
Wanawake ambao wananyonyesha wanatakiwa kushauriana na daktari wao kuhusiana na dutu ambazo zinaweza kwa bahati mbaya kupitishwa kwa mtoto kupitia maziwa, kama vile pombe, virusi (HIV au HTLV-1) au dawa.
Wanawake wengi ambao hawanyonyeshi hutumia formula ya watoto wachanga, lakini maziwa ambayo hutolewa na wanaojitolea kwa benki za maziwa ya binadamu yanaweza kupatikana kwa amri ya daktari katika baadhi ya nchi.[20]
Maziwa yaliyominywa yanaweza kuhifadhiwa kwa ajili ya matumizi ya baadaye. Inapendekezwa kwamba maziwa hayo kuhifadhiwa katika vyombo vyenye pande ngumu na mihuri isiyopitisha hewa. kuna baadhi ya mifuko ya plastiki ambayo imeubuniwa hasa viwandani kwa ajili ya uhifadhi wa maziwa iliyominywa, imeundwa kwa vipindi vya uhifadhi wa zaidi ya masaa isiyopungua 72 - nyingine inaweza kutumika kwa muda wa miezi 6 kama ikiwa imehifadhiwa kwa barafu.[21] kiasi ya muda yanaweza kuhifadhiwa kwa ajili ya matumizi salama kwa watoto katika makao ya nyumbani imetolewa katika jedwali hili.[22]
Mahali pa kuhifadhi
hali ya joto
Muda usiozidi kuhifadhi
Katika chumba
25 °C
77 °F
masaa sita hadi nane
mfuko isiyopitisha mafuta na wenye vipande vya barafu
Wanyama wote wa ainaya mamalia huzalisha maziwa, lakini muundo wa maziwa kwa kila aina inatofautiana sana na aina nyingine ya maziwa mara nyingi sana huwa tofauti na maziwa ya binadamu. Kama sheria,maziwa ya wanyama wa mamalia wanaonyonyesha mara kwa mara (ikiwa ni pamoja na watoto wa binadamu) ni ya kiwango cha chini, au huwa majimaji zaidi, kuliko maziwa ya wanyama ambao watoto wao hunyonya kwa kiwango kidogo. Maziwa ya binadamu inaonekana kuwa nyepesi na tamu kuliko maziwa ya ng'ombe.
Maziwa ya ng'ombe haina vitamini E vya kutosha,chuma au asidi za mafuta muhimu ambayo inaweza kufanya watoto wanaopewa maziwa ya ng'ombe kuwa na upungufu wa damu. maziwa ya ng'ombe pia ina kwa wingiprotinisodiamu napotasiamu ambayo inaweza kuweka mnachuja juu ya mafigo ya mtoto anayekomaa. Kwa kuongeza, protini na mafuta katika maziwa ya ng'ombe huwa ni ngumu kwa mtoto kufungua na kunyonya kuliko wale wanaonyonyeshwa maziwa ya mama.[23] maziwa iliyo geuka kuwa mvuke inaweza kuwa rahisi zaidi kwa kufungua kutokana na usindikaji wa protini lakini bado yana lishe duni. idadi muhimu ya watoto wadogo huwa na mzio kwa moja au zaidi ya vipengele vya maziwa ya ng'ombe, mara nyingi zaidi ni protini zilizomo katika maziwa ya ng'ombe. Matatizo haya yanaweza pia kuathiri formula ya watoto formula inayotokana na maziwa ya ng'ombe.
Madai kwamba matumizi ya maziwa ni ya manufaa kwa binadamu -watu wazima ni suala ambalo halijatatuliwa kwa sababu sehemu zake nyingi hupitia kuyeyushwa katika tumbo la watu wazima, ikiwa ni pamoja na kingamwili na protini nyingine.
Mbali na kutoa chakula muhimu kwa watoto maziwa ya mama, yaani, maziwa inayotolewa kwa matiti, ina idadi mahsusi ya matumizi ya kithamani, hasa matumizi kama dawa, kwa watoto na watu wazima. Imekuwa ikitumika kidawa kwa maelfu ya miaka.[24] Tabia ya aniti bakteria na uponyaji wa maziwa ya mama mara nyingi hupuuzwa, hata kwa akina mama wanaonyonyesha wenyewe.[25] Maziwa ya mama , kama yatakamuliwa na kuhifadhiwa vizuri, ni suluhisho tasa na yanaweza kutumika kwa njia za aina mbalimbali ili kukuza uponyaji na kusafisha majeraha. Maziwa ya matiti ina kingamwili{za nguvu na antitokisini ambazo watu wengi wanaamini hukuza uponyaji na afya bora kwa ujumla. Hata hivyo, maziwa haya hukosa uwezo wa kinga dhidi ya magonjwa kama mama anayenyonyesha ameambukizwa na aina ya maradhi ya kuambukiza kama vile HIV na magonjwa mbalimbali ya bakteria kama kunndi Bsterepokokasi, kwani maziwa ya matitit yanaweza kusambaza magonjwa haya kwa watoto na watu wengine.[26]
maziwa ya matiti imetumika kama dawa nyumbani kwa maradhi madogo, kama vile kiwambo, kuumwa na wadudu na miiba, ugonjwa wa ngozi wa kuwasiliana, na majeraha ya kuambukizwa, majeraha ya kuchoma. maziwa ya matiti pia imetumiwa kwa matumizi mengine kuongeza mfumo wa kinga wa watu wajonjwa ambao wana gasitoroentriritisihoma,homa ya baridi,niumonia n.k. kwa sababu ya sifa zake za kukinga maradhi. Hata hivyo, maziwa yasiwahi kuonwa au kufasiriwa kama "tiba kamilifu." Baadhi ya wataalamu wa matibabu wanaamini kwamba maziwa yanaweza Sukutua apopotosisi katika aina fulani za seli za kansa, hata hivyo, utafiti na ushahidi zaidi unahitajika katika sehemu hii ya matibabu ya kansa.[27]
Miongoni mwa watu wachache, ikiwa ni pamoja namwenyeji wa mkahawa Hans Lochen waUswisi, wametumia maziwa ya matiti ya binadamu, au angalau kutetea matumizi yake, badala ya maziwa ya ng'ombe katika bidhaa zamaziwa namapishi ya chakula[28]. Tammy Frissell-Deppe, mshauri wa familia alishughulikia uchunguza maalum katika uzazi wa kupendana, alichapisha kitabu, jinaA Breastfeeding Mother's Secret Recipes, kikitoa mkusanyiko mrefu wa maelezo ya resipe za vyakula na vinywaji vilivyo na maziwa ya binadamu.[29] shirika la haki za wanyama linalojulikana kama {1PETA{/1} liliibua swala tata lililoleta upinzani wakati lilitoa wito kwa kampuni ya maziwa ya ng'ombe badala ya kutumia maziwa ya ng'ombe kutengeza bidhaa ya barafu ya krimi watumie maziwa ya binadamu kama njia ya kuzuia dhuluma dhidi ya mifugo.[30][31] Maziwa ya binadamu haitolewi na kusambazwa kikampuni au kibiashara, kwa sababu matumizi ya maziwa ya binadamu kama chakula cha maziwa au kingo mapishi ni jambo linalozingatiwa kama la ajabu na kuonekana kama jambo duni miongoni mwatamaduni nyingi duniani, wengi hawakubaliani na mazoezi ya namna hii, kwani haijawahi kukubalika sana kihistoria[32]. Hali hii ya kukosekana kwa kukubali kimsingi ni kutokana na maadili ya kijamii na nguvu za maadili ya dini.
Hatua za kuunda sabuni kutokana na maziwa ya matitu pia zimefanywa, wale ambao wanatumia sabuni hiyo hudai kwamba ufanisi wake kama chombo cha kusafisha ni mkubwa kuliko, au sawa, na ile ya ssabuni za jadi.[33]
Mbali na hatari ya dutu kupelekwa kutoka kwa mama kwenda kwa mtoto kupitia maziwa ya matiti, kunyonyesha kuna faida zaidi kuliko formula za mtoto mchanga, na, ila wachache, shirika la WHO linapendekeza kunyonyesha pekee kwa miezi 6 ya kwanza ya maisha.[34]
Seli za kotoa kuzalisha maziwa ndizo hukubali madawa kupenya kwa urahisi wakati wa wiki ya kwanza baada ya kuzaa./0} breastfeedingbasics.org.[35]
Sifa za madawa ambazo huongeza taka katika maziwa ni pamoja na:[35]
si utegili unaoufunga protini
isiyo na chumvi
masi iliyo na uzito mdogo
umumunyifu wa Lipidi kuliko umumunyifu wa maji
alkali dhaifu kuliko asidi dhaifu
Dawa huhamishwa kutoka utegili wa damu hadi seli za daktali kufikia maziwa kupitia njia ya kueneza au usafiri hai. njia ya mwisho huweza kusababisha ukolezi wa juu wa dawa ya kulevya katika maziwa zaidi kuliko ya Utegili wa mama.[35]
Kiasi cha madawa mengi ya kulevya katika maziwa ni kisichozidi 2% ya jumla ya dozi iliyomezwa.[35]
Antibiotiki nyingi[36] isipokuwa zile za kawaida kama vile fuluoroquinolonesi (km siproflozasini,, moxiflozasini, na dawa zingine zinazofanana zinazotumiwa kutibu magonjwa mbalimbali ikiwa ni pamoja na yale ya njia ya mkojo na njia ya upumuaji) njia, madawa ya salfa (km salfamethozizole), tetracsaklini (km minocsaklini, doksisiklinie), na chloramophenikoli
madawa ya Sedativu (kwa mfano, Valiumu na phenobaribitali)[36]
Pombe na kafeini ni salama kama zitachukuliwa kwa kiasi kidogo.[36] Nikotini, kwa upande mwingine, hupitishwa kwa mtoto kupitia maziwa ya matiti na inaweza kusababisha matatizo makubwa ya kimatibabu.[36]
Dawa ambazo ni hatari kwa mtoto mchanga anayenyonyeshwa, na ni lazima ziepukwe kama inawezekana, ni:
Vichafuzi mazingira vinavyopatikana katika maziwa kwa kawaida huwa havina madhara, na lazima kuzingatiwa tu wakati hali ya kiwango cha mazingira ni cha juu. kwa kuongeza kumekuwa na kupungua kwa viwango vya mazingira, hii imesababisha upungufu wa viwango vya maziwa. Vichafuzi ambavyo huzingatiwa zaidi ni dawa za kuua vidudu, zebaki kikaboni na ledi. DDT na dieldrini haiepukiki, pia inaweza kuonekana katika formula za watoto wachanga.[36] Dawa za kuua vidudu na nyingine zenye dutu sumu bioakumulati, yaani viumbe juu juu yamnyororo wa chakula huzifadhi zaidi katika mafuta yao ya mwili. Hili ni suala hasa kwa mnyama Inuit ambaye chakula chake tangu jadi kimekuwa ni nyama. Masomo yanaendelea kuangalia madhara ya bifenili iliyo na kilorini nyingi na vichafuzi kikaboni katika mwili, maziwa ya mama ya mnyama Inuit yana idadi ya kiajabu ya kompoundi sumu.[37]
Katika ulimwengu wa kale, wakati mwingine maziwa yalikuwa yanakunywa namadhehebu ya uzazi, nasherehe nyingine zakidini.
Mfalme waHispaniaAlfonso XIII alitembelea mkoa waLas Hurdes katika mwaka wa 1922 ili kuonyesha umuhimu wa cheo hicho. Mfalme na wasindikizaji wake waliishi katika mahema ya kijeshi yaliyopandwa karibu na mji wa Casares de las Hurdes. Katika ziara ya mfalme kisa cha ajabu kilifanyika: mkuu wa kijiji , alikuwa na wasiwasi kwamba mfalme alikuwa na wasiwasi kwamba mfalme alikuwa anakunywa tu kahawa nyeusi (matokeo ya wasaidizi wa mfalme kutoamini ubora wa maziwa ya kawaida kulingana na hali ya usafi katika kijiji hicho) walimpelekea kijagi kidogo cha maziwa huku wakisema,"mfalme mtukufu kuwa na uhakika kwamba maziwa haya ni ya kuaminika kabisa kabisa,"[38] ambayo yalikuwa ni maziwa ya matiti kutoka kwa kutoka mke wake ambaye alikuwa amajifungua hivi karibuni. Mfalme alikuwa na ufahamu wa ukweli huu tubaada ya kunywa Café conleche yake.[39]
Utafiti ya awali yanaonyesha kwamba maziwa yanaweza kusukutua apoptosisi0} katika aina fulani za seli za kansa.[40] Watu wazima na matatizo ya GI na wapokeaji wa sehemu za mwili wanaweza pia kufaidika na nguvu ya kukinga majomjwa maziwa ya matiti ya binadamu.
KatikaCosta Rica, kumekuwa na majaribio ya kuzalishajibini na mtomoko kutoka kwa maziwa ya binadamu limeshughulikiwa kama njia mbadala ya kupunguza kunyonyesha mtoto.[41]
Mwenyeji wa mkahawa mwenye utata huko Uswisi ameunda menu, msingi wake ukiwa ni vyakula vilivyopikwa ndani ya maziwa ya matiti ya binadamu.[42]
↑ mimba yako na kuzaa toleo la nne (2005) Chuo cha Marekani cha wanaobstetrishiani na wanagaenekologia
↑ Belitz, H kemia ya chakula, Toleo la 4, p.501 meza 10.5
↑ Precht, D na J. Molkentin C18: 1, C18: 2, na C8: 3 trans na cis isoma za asidi ya mafuta ikiwa ni pamoja na cis zilizoshikana delta 9, trans delta 11 linoleiki asidi (CLA) pamoja na utungaji jumla wa lipdi za maziwa ya binadamu ya Kijerumani, Nahrung 1999 43 (4) 233-2
↑ Friesen, R, na SM Innis, asidi za mafuta za Trans katika maziwa ya binadamu huko Canada zilipungua na kuanzishwa kwa kuandika kwa mafuta ya chakula yenye trans J. Nut 2006, 136 2558-2561
↑Jenness R (1979). "The composition of human milk".Seminars in Perinatology.3 (3): 225–239.PMID392766.{{cite journal}}:Unknown parameter|month= ignored (help)
↑Thorell L (1996). "Nucleotides in human milk: sources and metabolism by the newborn infant".Pediatric Research.40 (6): 845–852.doi:10.1203/00006450-199612000-00012.PMID8947961.{{cite journal}}:Unknown parameter|coauthors= ignored (|author= suggested) (help);Unknown parameter|month= ignored (help)
↑[38] ^ Itifaki # 8: maelezo ya uhifadhi wa maziwa ya binadamu kwa matumizi ya nyumbani kwa muda kwa mathumuni ya afya nzuri ya watoto wadogo. shule ya Itifaki Tiba ya kunyonyesha.
↑ Tammy Frissell-Deppe.Resipe za siri za mama anayenyonyesha: Resipe za maziwa ya matiti,Chakula cha kujiburudisha cha watoto na milo ya haraka!. Dracut, MA: Jed Publishing, 2002
↑Hallgren O, Aits S, Brest P, Gustafsson L, Mossberg AK, Wullt B, Svanborg C (2008). "Apoptosis and tumor cell death in response to HAMLET (human alpha-lactalbumin made lethal to tumor cells".Adv Exp Med Biol.606: 217–40.doi:10.1007/978-0-387-74087-4_8.PMID18183931.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
[2]Ilihifadhiwa 19 Novemba 2010 kwenyeWayback Machine. kama unakamua, pampu ya matiti yako si lazima ilete uwishwi au kuwasha vizingiti matiti: vibadala vipo ili viweze kuchukua aina tofauti za chuchu
Makala hii kuhusu mambo yabiolojia bado nimbegu. Je, unajua kitu kuhusuMaziwa ya mama kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwakuihariri na kuongeza habari.
