Mshale wa rangi ya pinki unaoelekeza nyota upande wa kulia yenye alama yaα unaonyesha Ibuti la Jauza (Betelgeuse) katika kundinyota ya Jabari (Orion)Ibuti la Jauza (Betelgeuze) nijitu jekundu; kushoto: inavyoonekana kwa darubini; kulia:Ibuti la Jauza (Betelgeuze) ni nyota angavu juu kushoto kwenyekundinyota yaJabari (Orion) mara nyingi huonekana nyekundu kwa macho matupu.
Jina la Ibuti la Jauza lilijulikana tangukarne nyingi kati yamabaharia Waswahili waliotumia nyota hii kama msaada wa kukutanjia yaobaharini wakati wausiku.Asili ya jina niKiarabuإبط الجوزاء (ibt al jauza) . Ibuti inamaanisha "kwapa" na Jauza ni ni jina la zamani kwa Jabari, kwa maana ya "katikati" maana kuna majira ambako nyota hizo ziko katikati kwenye anga. Jina la Kirabu lilipokewa pia nawanaastronomia waUlaya wakati wakarne za kati na kwa matamshi ya kigeni kutoka "i-bt-al-geusa" kuwa "Bet-el-geuse".[1]
Jina la kitaalamu la kisasa ni "Alpha Orionis" (α Orionis) kwa sababu ilionekana kuwa nyota angavu zaidi katika kundiyota yake.[2]. "Betelgeuse" ilikubaliwa na kuthibitishwa naUKIA kuwa jina maalum.[3].
Uangavu na umbali
Ni nyota angavu yatisa kati ya nyota zote zinazoonekanaangani na nyota angavu ya pili kwenye Sayadi (Orion). Uangavu wake unachezacheza kati ya vipimo vya 0.2 na 1.2.[4]
Umri wa Ibuti la Jauza haukutimiza miakamilioni 10 lakini umeendelea haraka kutokana namasi yake kubwa.[6]
Ibuti la Jauza imeshaendelea kufikia ngazi za mwisho zamageuzi ya nyota (stellar evolution). Katika kipindi cha miaka milioni 1 ijayo inakadiriwa kutimiza mageuzi yake hadi kulipuka kamanyota nova.[7]
↑Jan Knappert, "The Swahili Names of Stars, Planets and Constellations", katika jarida la The Indian Ocean Review, 6-1993, uk 5-7
↑Hata hivyo Ibuti la Jauza ilipewa jina la "alfa Orionis" katikaorodha ya Bayer inayomaanisha ni nyota angavu kushinda nyingine katika kundi la nyota; inawezekana Bayer aliiona wakati iling'aa zaidi, maanamwangaza wake unachezacheza, lakini kwa kawaidaRijili Kantori (Rigel) inang'aa zaidi.
↑Davis, Kate (AAVSO Technical Assistant, Web) 2000. Variable star of the month: Alpha Orionis.American Association of Variable Star Observers (AAVSO).[1]
↑Harper, Graham M.et al. 2008. A new VLA-Hipparcos distance to Betelgeuse and its implications.The Astronomical Journal135 (4): 1430–40.[2]
↑Levesque E.M. 2010. The physical properties of red supergiants.Astronomical Society of the Pacific. 425 Hot and Cool: Bridging Gaps in Massive Star Evolution ASP Conference Series:103.[3]
