Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Kërceni tek përmbajtja
Wikipediaenciklopedia e lirë
Kërko

Utah

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Utah
Shteti i Utah
Nickname(s): 
"Beehive State" (zyrtare), "The Mormon State", "Deseret"
Motto: 
Industry
Anthem: "Utah...This Is the Place"
Harta e Shteteve të Bashkuara me Utah të theksuar
Harta e Shteteve të Bashkuara me Utah të theksuar
VendiShtetet e Bashkuara
Para shtetësisëTerritori i Utah
U pranua në Bashkim4 janar 1896 (45-të)
Kryeqyteti
(dhe qyteti mě i madh)
Salt Lake City
Metroja më e madhe dhe zonat urbaneSalt Lake City
Government
 • GuvernatoriSpencer Cox (R)
 • Guvernatori togerDeidre Henderson (R)
LegjislaturaLegjislativi i Shtetit
 • Dhoma e sipërmeSenati i Shtetit
 • Dhoma e ulëtDhoma e Përfaqësuesve
GjyqësoriGjykata e Lartë e Utah
Senatorët amerikanMike Lee (R)
Mitt Romney (R)
Delegacioni i Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA1:Blake Moore (R)
2:Chris Stewart (R)
3:John Curtis (R)
4:Burgess Owens (R) (lista)
Area
 • Total
84.899 sq mi (219.887 km2)
 • Land82.144 sq mi (212.761 km2)
 • Water2.755 sq mi (7.136 km2)  3.25%
 • Rank13th
Dimensions
 • Length350 mi (560 km)
 • Width270 mi (435 km)
Elevation
6.100 ft (1.860 m)
Highest elevation13.534 ft (4.120,3 m)
Lowest elevation2.180 ft (664,4 m)
Population
 (2020)
 • Total
3.271.616[3]
 • Rank30th
 • Density36,53/sq mi (14,12/km2)
  • Rank41-të
 • Të ardhurat mesatare shtëpiake
$60.365[4]
 • Të ardhurat vendi
11-të
DemonymUtahn or Utahan[5]
Gjuha
 • Gjuha zyrtareAnglisht
Time zoneUTC−07:00 (Mali)
 • Summer (DST)UTC−06:00 (MDT)
Shkurtesa USPS
UT
ISO 3166 codeUS-UT
Shkurtesa tradicionaleUt.
Gjerësia gjeografike37° N to 42° N
Gjatësia gjeografike109°3′ W to 114°3′ W
Websiteutah.gov

Utah (shqiptohet Jutah), është njështet në nënrajoninmalor perëndimorShteteve të Bashkuara Perëndimore. Utah është një shtet amerikan pa dalje në det, i kufizuar në lindje meKoloradon, në verilindje meWyoming, në veri meIdahon, në jug meArizonën dhe në perëndim meNevadën. Utah prek gjithashtu njëcepNju Meksiko në juglindje. Nga50 shtetet, Utah është e13-ta sipas sipërfaqes; me një popullsi mbi tre milionë, është vendi i30-të më i populluar dhe i11-ti më pak i populluar. Zhvillimi urban është i përqendruar kryesisht në dy zona:Wasatch Front në pjesën veri-qendrore të shtetit, i cili është shtëpia e afërsisht dy të tretave të popullsisë dhe përfshin kryeqytetin,Salt Lake City; dheWashington County në jugperëndim, me më shumë se 180,000 banorë. Pjesa më e madhe e gjysmës perëndimore të Uah shtrihet nëBazenin e Madh.

Utah ka qenë i banuar për mijëra vjet nga grupe të ndryshme indigjene si Puebloans, Navajo dhe Ute të lashtë. Spanjollët ishin evropianët e parë që erdhën në mesin e shekullit të 16-të, megjithëse gjeografia e vështirë dhe klima e ashpër e rajonit e bënë atë një pjesë periferike të [Spanja e Re|Spanjës së Re]] dhe më vonë Meksikës. Edhe pse ishte territor meksikan, shumë nga kolonët më të hershëm të Utah ishin amerikanë, veçanërisht mormonët që ikën nga margjinalizimi dhe persekutimi nga Shtetet e Bashkuara. PasLuftës Meksiko-Amerikane më 1848, rajoniu aneksua nga SHBA, duke u bërë pjesë eTerritorit të Utah, i cili përfshinte atë që tani është Kolorado dhe Nevada. Mosmarrëveshjet midis komunitetit dominues mormon dhe qeverisë federale e vonuan pranimin e Utah si shtet; vetëm pas nxjerrjes jashtë ligjit të poligamisë ajo u pranua në vitin 1896 sishteti i 45-të.

Etimologjia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

EmriUtah thuhet se rrjedh nga emri ifisit Ute, që do të thotë 'njerëz të maleve'.[6] Sidoqoftë, asnjë fjalë e tillë nuk ekziston në të vërtetë në gjuhën e Utes, dhe Utes i referohen vetes siNoochee. Kuptimi i Utes si 'njerëz malësorë' u është atribuar indianëve fqinjë Pueblo,[7] si dhe fjalësApacheYuttahih, që do të thotë 'ai që është më lart' ose 'ata që janë më lart'.[6]spanjisht shqiptohejYuta; më pas njerëzit anglisht-folës mund ta kenë përshtatur fjalën siUtah.[8]

Historia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
Artikullikryesor:Historia e Utah


Parakolumbiane

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
Harta që tregon Utah më 1838 kur ishte pjesë e Meksikës,Britannica 7th edition

Mijëra vjet para ardhjes së eksploruesve evropianë,Puebloanët paraardhës dhe populliFremont jetonin në atë që tani njihet si Utah, disa prej të cilave flisnin gjuhë të grupitUto-Aztekan. Popujt paraardhës Pueblo ndërtuan shtëpitë e tyre përmesgërmimeve në male, dhe njerëzit Fremont ndërtuan shtëpi prej kashte përpara se të zhdukeshin nga rajoni rreth shekullit të 15-të.

Një grup tjetër i amerikanëve vendas,Navajo, u vendos në rajon rreth shekullit të 18-të. Në mesin e shekullit të 18-të, fise të tjera uto-aztekane, duke përfshirë popullinGoshute,Paiute,Shoshone dhe Ute, u vendosën gjithashtu në rajon. Këto pesë grupe ishin të pranishme kur erdhën eksploruesit e parë evropianë.[9][10]

Eksplorimi spanjoll (1540)

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Rajoni jugor i Utah u eksplorua nga spanjollët në vitin 1540, të udhëhequr ngaFrancisco Vázquez de Coronado, ndërsa kërkoninKibolën legjendare. Një grup i udhëhequr nga dy priftërinj katolikë - nganjëherë i quajturekspedita Domínguez-Escalante - u largua ngaSanta Fe më 1776, me shpresën për të gjetur një rrugë për në brigjet e Kalifornisë. Ekspedita udhëtoi deri në veri deri nëLiqenin Utah dhe takoi banorët vendas. Spanjollët bënë eksplorime të mëtejshme në rajon, por nuk ishin të interesuar të kolonizonin zonën për shkak të natyrës së saj të shkretëtirës. Në 1821, viti kur Meksika arriti pavarësinë e saj nga Spanja, rajoni u bë i njohur si pjesë e territorit të saj tëAlta California.

Kurthtarët evropianë dhe tregtarët e gëzofit eksploruan disa zona të Utah në fillim të shekullit të 19-të nga Kanadaja dhe Shtetet e Bashkuara. Qyteti iProvo, Utah, u emërua pasÉtienne Provost, i cili vizitoi zonën më 1825. Qyteti iOgden, Utah, u emërua pasPeter Skene Ogden, një eksplorues kanadez që tregtonte peliçe në Luginën Weber.

Në fund të vitit 1824,Jim Bridger u bë personi i parë i njohur anglisht-folës që paLiqenin e Kripur të Madh. Për shkak tëkripshmërisë së lartë të ujërave të tij, ai mendoi se kishte gjetur Oqeanin Paqësor; më pas ai mësoi se ky trup ujor ishte një liqen gjigant kripë. Pas zbulimit të liqenit, qindra tregtarë dhe grackë amerikanë dhe kanadezë krijuan pika tregtare në rajon. Në vitet 1830, mijëra emigrantë që udhëtonin nga Shtetet e Bashkuara Lindore drejt Perëndimit Amerikan filluan të ndalonin në rajonin e Liqenit të Kripur të Madh, i njohur atëherë si Liqeni Youta.

Gjeografia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Demografia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
Artikullikryesor:Demografia e Utah
Shenja "Welcome to Utah" (Mirësevini në Utah)

Në regjistrimin e vitit 2020, Utah kishte një popullsi prej 3,271,616.Zyra e Regjistrimit të Shteteve të Bashkuara vlerësoi se popullsia e Utah ishte 3,205,958 më 1 korrik 2019, një rritje prej 16,00% që nga regjistrimi i vitit 2010. Qendra e popullsisë së Jutës ndodhet nëUtah County në qytetin eLehit. Pjesa më e madhe e popullsisë jeton në qytete dhe qyteza përgjatëWasatch Front, një rajon metropolitan që shtrihet në veri-jug meMalet Wasatch që ngrihen në anën lindore. Rritja jashtë Wasatch Front po rritet gjithashtu. Zona metropolitane e St. George aktualisht është e dyta me rritjen më të shpejtë në vend paszonës metropolitane të Las Vegasit, ndërsa zona mikropolitane Heber është gjithashtu e dyta me rritje më të shpejtë në vend (pasPalm Coast, Florida).[11]

Utah përmban pesëzona metropolitane (Logan, Ogden-Clearfield, Salt Lake City, Provo-Orem, dhe St. George) dhe gjashtëzona mikropolitane (Brigham City,Heber,Vernal,Price,Richfield, dheCedar City).

Ekonomia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Kultura

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ab"Elevations and Distances in the United States" (në anglisht).Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara. 2001. Arkivuar ngaorigjinali më 9 nëntor 2013. Marrë më24 tetor 2011.
  2. ^Arave, Lynn (31 gusht 2006)."Utah's basement—Beaver Dam Wash is state's lowest elevation".Deseret Morning News (në anglisht).Arkivuar nga origjinali më 22 janar 2015.
  3. ^Bureau, US Census (26 prill 2021)."2020 Census Apportionment Results".The United States Census Bureau (në anglisht). Marrë më27 prill 2021.
  4. ^"United States Median Household Income".United States Census Bureau (në anglisht). United States Census Bureau. Marrë më27 prill 2021.
  5. ^"Utah",Merriam-Webster.com (në anglisht) (bot. Online Dictionary),Merriam-Webster,arkivuar nga origjinali më 4 nëntor 2014
  6. ^abUtah Quick FactsArkivuar 22 shkurt 2007 tek Wayback Machine at Utah.gov
  7. ^"Utah: The Riddle Behind The Name".Deseret News (në anglisht). 10 korrik 1994.Arkivuar nga origjinali më 13 tetor 2018. Marrë më21 maj 2019.
  8. ^Carvajal, Guillermo (13 janar 2014)."El desconocido origen español del nombre de ocho Estados de Norteamérica" [The unknown Spanish origin of the name of eight States of North America].ABC (në anglisht).Arkivuar nga origjinali më 3 qershor 2016. Marrë më8 maj 2016.
  9. ^"Native Americans in Utah".historytogo.utah.gov (në anglisht).Arkivuar nga origjinali më 25 qershor 2017. Marrë më9 korrik 2017.
  10. ^"Utah's American Indians".ilovehistory.utah.gov (në anglisht).Arkivuar nga origjinali më 25 qershor 2017. Marrë më9 korrik 2017.
  11. ^Bulkeley, Deborah (22 shtator 2005)."St. George growth 2nd fastest in US".Deseret Morning News (në anglisht).Arkivuar nga origjinali më 4 nëntor 2014.


Ky artikull me tematikë në lidhje megjeografinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës është një faqecung. Ju mund tëndihmoni Wikipedia-n duke epërmirësuar atë.


Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Utah&oldid=2460479"
Kategoritë:
Kategori të fshehura:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp