Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Kërceni tek përmbajtja
Wikipediaenciklopedia e lirë
Kërko

Dinozauri

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë ngaDinosauria)

Dinozauri
Vargu kohor:Triassic - tani
Koleksionet e disa fosileve të dinosaurëve
Klasifikimi shkencor
Mbretëria:
Filumi:
Mbirendi:
Dinosauria

Owen, 1842
Grupe të njohura

Dinozaurët ishin zvarranikë,[a] të degësDinosauria. Dinosaurët ishin "Gjigandët e Tokës" të cilët dominuan ekosistemet tokësore në një periudhë prej rreth 160 milion vjetësh, (nga fundi i periudhësTriassic, rreth 230 milion vjet më parë) deri në fund të periudhës së shkumësit(65 milion vjet më parë), dinozaurët u zhdukën.Rreth 10.000 specie të shpendëve janë klasifikuar si dinozaurë. Në gjysmën e parë tëshekullit XX pjesa më e madhe e komunitetit shkencor dinte shumë pak mbi dinozaurët. Shumica e kërkimeve filluan nga vitet1970.

Përshkrimi

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Etimologjia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Termi anglishtDinosaur u zyrtarizua në vitin1842 ngaRichard Owen paleontolog anglez. Termi rrjedh nga fjalët grekeδεινός (deinos e "tmerrshme", "i fuqishëm", ose "i mahnitshëm") dheσαύρα (saura "hardhucë" ose "zvarranik"). Megjithëse emri shpesh interpretohet si një referencë për karakteristika të frikshme. Në diskutimet angleze "Dinosaur" ndonjëherë përdoret për të përshkruar një gjë të pasuksesshme ose të vjetruar.

Përkufizimi modern

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
Skeleti i Triceratop nëAmerican Museum of Natural History në New York

Sipas termeve (emërtimeve) Filogjenetike, dinozaurët zakonisht janë definuar si grup i përbërë ngaTriceratops,Neornites (shpendëve moderne), si dhe më të fundit si të përbashkëtancestor, dhe të gjithë pasardhësit. Gjithashtu ka qenë e rekomanduar që dinozaurët të definohen në lidhje me kohën e fundit të përbashkëtancestor eMegalosaurus dheIguanodon, sepse këto janë dy nga tre gjinitë e cituara ngaRichard Owen.

Si rezultat përkufizimit në grupin e dinozaurëve, përfshihen edhetheropodët,sauropodomorfët,ankylosaurianët,stegosaurianët,ceratopsianët dheornitopodët. Këto kuptime kanë për qëllim parandalimin e konfuzioneve rreth asaj që do të thotë "dinozaur" .

Përshkrimi i përgjithshëm

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Ata ishin shume te medhenje.

Tipare dalluese

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Shumica e njerëzve mendojnë se dinozaurët janë zvarranikë të mëdhenj, të egër e të zhdukur. Dinozaurët janë të të gjitha formave dhe madhësive. Ato ishin kafshët më të mëdha tokësore të të gjitha kohërave, por një numër i madh dinozaurësh arrinin përmasat sa të një gjeli deti.

Histori natyrale

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Historia ku dinozauret tireks hanin njerez nuk ishte e vertete por ishte trillim i filmave.Qe do te thote se njerezit u shfaqen ne toke disa milione bvjet pas zhdukjes se dinozaurve.

Thojne qe ende dinosaurt jetojne. Dhe eshte e vertet. Dinosauret jetojne dhe gjithmone kane per te jetuar.

Klasifikimi

Dinozaurët ndahen në këto klasa

  • Dinosauria
    • Saurischia (theropede dhe sauropode)
      • Herrerasaurians (grabitqaret e pare qe ecin mbi 2 kembe)
      • Theropods ( gjallesa qe ecin mbi dy kembe; shumica ishin mishngrenes)
        • Coelophysoids (Coelophysis dhe dinosaure te afert me keta)
        • Ceratosaurians (Ceratosaurus dhe abelisaurids - grabitqare te rendesishem ne epoken e Krutacit)
        • Spinosauroids ( kishin trup te gjate, krahe te shkurter dhe i ngjanin krokodileve te sotem)
        • Carnosaurians ( Allosauris dhe te aferm te tyre)
        • Coelurosaurians
          • Tyrannosauroids (dinosauret me te medhenj te te gjitha koherave; kidhin duar dhe kthetra te vogla)
          • Ornithomimosaurians (dinosaure pa dhembe; shumica e tyre ishin barngrenes)
          • Therizinosauroids (dinosaure qe ecin me dy kembe; ishin te gjithe barngrenes, kishin koka te vogla dhe kthetra te medha)
          • Oviraptorosaurians (dinosaure pa dhembe; cfare hanin dhe si jetonin nuk dihet ende)
          • Dromaeosaurids (njihen edhe si "raptor"; i ngjanin zogjve)
          • Troodontids ( te ngjashem me Dromaeosaurids, por ishin gjithckangrenes)
          • Avialans (dinosaure fluturues; ketu perfshihen eshe zogjte e sotem, dinosauret e vetem akoma jo te zhdukur)
      • Sauropodomorphes (dinosaure qe ecin me 4 kembe; kane koka te vogla, qafa te gjeta dhe disa prej tyre i ngjanin elefanteve)
        • "Prosauropods" (te aferm te Sauropodomorphes; ishin barngrenes dhe gjitckangrenes)
        • Sauropods (dinosaure shume te medhenj; ishin rreth 15 metra te gjate)
          • Diplodocoids (kishin koke dhe thonj te gjate)
          • Macronarians (kafka te ngushta; dhembe ne forme konike)
            • Brachiosaurids (qafe te gjate; kthetra te vogla)
            • Titanosaurians
    • Ornithischians
      • Heterodontosaurids
      • Thyreophorans
        • Ankylosaurians
        • Stegosaurians
      • Ornithopods
        • Hadrosaurids
      • Pachycephalosaurians
      • Ceratopsians

Shënimet

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^Megjithëse ishin zvarranikë, mendimi se ata ishin kafshë me gjak të ftohtë ka ndryshuar kohëve të fundit; shikoFizologjia për më shumë.

Referimet

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Dinozauri&oldid=2720089"
Kategoritë:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp