Movatterモバイル変換

Kërceni tek përmbajtja

Darka e Fundit

Përpunoni lidhje

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Përshkrimet eDarkës së Fundit në artin e krishterë janë ndërmarrë nga mjeshtra artistikë për shekuj me radhë,piktura murore eLeonardo da Vinçit në fund të viteve 1490 nëMilano, Itali, është shembulli më i njohur.

Darka e Fundit është vakti i fundit që, sipas rrëfimeve tëUngjijve,Jezusi ndau meapostujt e tij nëJeruzalem përparakryqëzimit të tij.^[1] Darka e Fundit përkujtohet nga të krishterët veçanërisht të Enjten e Madhe.^[2] Darka e Fundit siguron bazën e shkrimeve të shenjta përEukaristinë, e njohur gjithashtu si "Kungimi i Shenjtë" ose "Darka e Zotit".^[3]

Letra e Parë drejtuar Korintasve përmban përmendjen më të hershme të njohur të Darkës së Fundit. Katër ungjijtë kanonikë thonë se Darka e Fundit u zhvillua në javën e [[Pesach], ditë pashyrjes triumfale të Jezusit në Jeruzalem, dhe përpara se Jezusi të kryqëzohej të Premten e Madhe.{sfn|Evans|2003|pp=465–477}}^[4] Gjatë vaktit,Jezusi parashikon tradhtinë e tij nga një prej apostujve të pranishëm dhe parathotë se para mëngjesit tjetër, Pjetrido ta mohojë tri herë se e njeh atë.^[5]

TreUngjijtë Sinoptikë dhe Letra e Parë drejtuar Korintasve përfshijnë rrëfimin e institucionit të Eukaristisë në të cilën Jezusi merr bukën, e thyen dhe ua jep të pranishmëve, duke thënë "Ky është trupi im që ju është dhënë".^[5]^[4] Ungjilli i Gjonit tregon për Jezusin duke larë këmbët e apostujve,^[6] duke dhënëurdhërimin e ri “të duam njëri-tjetrin siç ju kam dashur juve”,^[7] dhe jep njëfjalim lamtumirës të detajuar nga Jezusi, duke i quajtur apostujt që ndjekin mësimet e tij "miq dhe jo shërbëtorë", ndërsa ai i përgatit ata për largimin e tij.^[8]^[9]^[10]

Disa studiues e kanë parë Darkën e Fundit si burimin e traditave eukaristike të hershme të krishtera.^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16] Të tjerë e shohin rrëfimin e Darkës së Fundit si rrjedhur nga praktika eukaristike e shekullit të 1-të siç përshkruhet nga Pali në mesin e viteve 50.^[12]^[17]^[18]^[19]

Terminologjia

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Termi "Darka e Fundit" nuk shfaqet nëDhiatën e Re,^[20]^[21] por tradicionalisht shumë të krishterë i referohen një ngjarjeje të tillë.^[21] Termi "Darka e Zotit" i referohet si ngjarjes biblike, ashtu edhe aktit të "Kungimit të Shenjtë" dhe kremtimit eukaristik ("falënderimit") brenda liturgjisë së tyre.Protestantët evangelikal përdorin edhe termin “Darka e Zotit”, por shumica nuk përdorin termat “Eukaristia” apo fjalën “I Shenjtë” me emrin “Kungim”.^[22]

Ortodoksët lindorë përdorin termin "Darka mistike" që i referohet si ngjarjes biblike ashtu edhe aktit të kremtimit eukaristik brenda liturgjisë.^[23]Ortodoksët rusë përdorin gjithashtu termin "Darka e Fshehtë" (Sllavishtja kishtare: "Тайная вечеря",Taynaya vecherya).

Në Islam

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Kapitulli i pestë nëKuran,El-Maide (sofra) përmban një referencë për një vakt (Surja 5:114) me një sofër të dërguar nga Zoti teIsai (d.m.th., Jezusi) dhe apostujt (Hawariyyin). Megjithatë, nuk ka asgjë në Suren 5:114 që të tregojë se Jezusi po festonte atë vakt në lidhje me vdekjen e tij të afërt, veçanërisht pasi Kurani thotë se Jezusi nuk u kryqëzua kurrë në fillim. Kështu, edhe pse Surja 5:114 i referohet "një vakt", nuk ka asnjë tregues se ajo është Darka e Fundit.^[24] Megjithatë, disa studiues besojnë se mënyra e të folurit të Jezusit gjatë së cilës u dërgua sofra sugjeron se ishte një pohim i vendosmërisë së apostujve dhe për të forcuar besimet e tyre ndërsa sprova e afërt do t'i ndodhte.^[25]

Referime

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

^Cross & Livingstone 2005, f. 958, Last Supper.
^Windsor & Hughes 1990, f. 64.
^Hazen 2002, f. 34.
^^a ^bFahlbusch 2005, ff. 52–56.
^^a ^bEvans 2003, ff. 465–477.
^John 13:1-15
^John 13:33-35
^John 14-17
^Cross & Livingstone 2005, f. 570, Eucharist.
^Kruse 2004, f. 103.
^Bromiley 1979, f. 164.
^^a ^bWainwright & Tucker 2006.
^Marshall 2006, f. 33.
^Jeremias 1966, f. 51–62.
^Meier 1991, ff. 302–309.
^Pitre 2011.
^Funk 1998, ff. 1–40, Intruduction.
^Bultmann 1963.
^Bultmann 1958.
^Armentrout & Slocum 1999, f. 292.
^^a ^bFitzmyer 1981, f. 1378.
^Thompson 1996, ff. 493–494.
^McGuckin 2010, ff. 293, 297.
^Beaumont 2005, f. 145.
^Khalife 2012.

Referime

[Redakto |Redakto nëpërmjet kodit]

Anon. (1992).Liturgical Year: The Worship of God. Supplemental liturgical resource. Presbyterian Publishing Corporation.ISBN 978-0-664-25350-9.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Armentrout, D.S.; Slocum, R.B. (1999).An Episcopal Dictionary of the Church: A User-Friendly Reference for Episcopalians. Church Publishing Incorporated.ISBN 978-0-89869-211-2.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Barnett, Paul (2002).Jesus and the Rise of Early Christianity. A History of New Testament Times.ISBN 0830826998.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Beaumont, Ivor Mark (2005).Christology in dialogue with Muslims.ISBN 1870345460.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Blomberg, Craig (2009).Jesus and the Gospels. Nashville: B & H Pub. Group.ISBN 978-1-4336-6842-5.OCLC 727647948.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Bower, Peter (2003).The companion to the Book of common worship. Louisville, Ky: Geneva Press Office of Theology and Worship, Presbyterian Church (U.S.A.ISBN 0-664-50232-6.OCLC 51059177.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Bultmann, Rudolf (1963).The History of the Synoptic Tradition (në anglisht). Harper & Row.ISBN 978-0-06-061172-9.
Bultmann, Rudolf (1958).Jesus and the Word (në anglisht). Scribner.ISBN 978-0-684-14390-3.
Buser, Thomas (2006).Experiencing art around us. Australia United States: Thomson Wadsworth.ISBN 978-0-534-64114-6.OCLC 58986528.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Casey, Maurice (2010).Jesus of Nazareth: An Independent Historian's Account of His Life and Teaching. A&C Black.ISBN 978-0-567-64517-3.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Chen, David (2008).Calvin's passion for the church and the Holy Spirit. United States: Xulon Press.ISBN 978-1-60647-346-7.OCLC 459711693.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Cox, Steven; Easley, Kendell H. (2007).Harmony of the Gospels. Nashville, Tenn: Holman Bible Pub.ISBN 978-0-8054-9444-0.OCLC 83596188.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Bromiley, G. W. (1979).The International Standard Bible Encyclopedia. Vëll. 3. Wm. B. Eerdmans.ISBN 9780802837837.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Cross, F. L.; Livingstone, E. A. (2005).The Oxford Dictionary of the Christian Church (bot. 3rd rev.). Oxford; New York: Oxford University Press.ISBN 9780192802903.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Dauphinais, Michael; Levering, Matthew, red. (2005).Reading John with St. Thomas Aquinas. CUA Press.ISBN 9780813214054.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Dix, Gregory} (1945).The Shape of the Liturgy. Dacre Press.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Ehrman, Bart D. (2005).Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why. HarperCollins.ISBN 978-0060738174.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Ehrman, Bart D. (9 korrik 2016)."Did Matthew Write in Hebrew? Did Jesus Institute the Lord's Supper? Did Josephus Mention Jesus? Weekly Readers' Mailbag July 9, 2016".The Bart Ehrman Blog. Marrë më2021-07-09.{{cite web}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Evans, Craig A. (2003).The Bible Knowledge Background Commentary.ISBN 0781438683.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Fahlbusch, Erwin (2005).The Encyclopedia of Christianity. Vëll. 4.ISBN 978-0802824165.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Fitzmyer, Joseph, red. (1981).The Gospel according to Luke : introduction, translation, and notes. Vëll. 28A. Garden City, N.Y: Doubleday.ISBN 0-385-00515-6.OCLC 6918343.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Freedman, D. N. (2000).Eerdmans dictionary of the Bible. Grand Rapids, MI: Eerdmans.ISBN 90-5356-503-5.OCLC 782943561.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Funk, Robert W.; Hoover, Roy W. (1993).The five gospels.Jesus Seminar. HarperSanFrancisco.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Funk, Robert W. (1998).The acts of Jesus: the search for the authentic deeds of Jesus.Jesus Seminar. HarperSanFrancisco.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Green, William Scott (1990).Judaism and Christianity in the first century.ISBN 9780824081744.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Harrington, Daniel (2001).The church according to the New Testament : what the wisdom and witness of early Christianity teach us today. Franklin, Wis: Sheed & Ward.ISBN 1-58051-111-2.OCLC 47869562.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Harris, Stephen L. (1985). "John".Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Hazen, Walter (2002).Inside Christianity. Lorenz Educational Press.ISBN 978-0787705596.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Humphreys, Colin J. (2011).The Mystery of the Last Supper. Cambridge: University Press.ISBN 978-0521732000.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Jeremias, J. (1966).The Eucharistic Words of Jesus. New Testament library. Scribner.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Kasser, R.; Meyer, M.; Wurst, G.; Gaudard, F. (2008).The Gospel of Judas, Second Edition. National Geographic Society.ISBN 978-1-4262-0415-9.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Khalife, Maan (2012)."Last Supper of Jesus According to Islam".{{cite web}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Köstenberger, Andreas (2002).Encountering John : the Gospel in historical, literary, and theological perspective. Grand Rapids, Mich: Baker Academic.ISBN 0-8010-2603-2.OCLC 52964348.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Köstenberger, Andreas J.; Kellum, Leonard Scott; Quarles, Charles L. (2009).The cradle, the cross, and the crown : an introduction to the New Testament. Nashville, Tenn: B & H Academic.ISBN 978-0-8054-4365-3.OCLC 369138111.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Kruse, Colin G. (2004).The Gospel according to John.ISBN 0802827713.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Lange, Johann Peter (1865).The Gospel according to Matthew. Vëll. 1. New York: Charles Scribner.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Lewis, C. S. (1960).The Four Loves. Geoffrey Bles.OCLC 30879763.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Marshall, I. Howard (2006).The Last Supper and the Lord's Supper (në anglisht). Regent College Publishing.ISBN 978-1-57383-318-9.
Marshall, I. Howard; Millard, A. R.; Packer, J. I.; Wiseman, by Donald J. (1996).New Bible dictionary (bot. 3rd). Leicester: InterVarsity Press.ISBN 978-0-8308-1439-8.OCLC 34943226.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
McGuckin, John (2010).The Orthodox Church : an Introduction to its History, Doctrine, and Spiritual Culture. Hoboken: John Wiley & Sons, Ltd.ISBN 978-1-4443-3731-0.OCLC 811493276.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
McNamee, Maurice (1998).Vested angels : eucharistic allusions in early Netherlandish paintings. Leuven: Peeters.ISBN 978-90-429-0007-3.OCLC 39715499.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Meier, John P. (1991).A Marginal Jew: The roots of the problem and the person (në anglisht). Vëll. One. Doubleday. fq. 398.ISBN 978-0-385-26425-9.
Meier, John P. (nëntor 1994).A Marginal Jew: Rethinking the Historical Jesus (në anglisht). Vëll. II: Mentor, Message, and Miracles. Yale University Press.ISBN 978-0-300-14033-0.
Stampa:CathEncy
Narayana, Nagesh (18 prill 2011)."Last Supper was on Wednesday, not Thursday, challenges Cambridge professor Colin Humphreys".International Business Times. Marrë më2021-08-28.{{cite news}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Nichols, Tom (1999).Tintoretto : tradition and identity. London: Reaktion.ISBN 1-86189-120-2.OCLC 41958923.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Perkins, Pheme (2000).Peter : apostle for the whole church. Edinburgh: T. & T. Clark.ISBN 0-567-08743-3.OCLC 746853124.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Pitre, Brant (2011-02-15).Jesus and the Jewish Roots of the Eucharist: Unlocking the Secrets of the Last Supper (në anglisht). Crown Publishing Group.ISBN 978-0-385-53185-6.
Pixner, Bargil (maj–qershor 1990)."The Church of the Apostles found on Mount Zion".Biblical Archaeology Review.16 (3). Arkivuar ngaorigjinali më 9 mars 2018.{{cite journal}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Data dhe viti (lidhja)
Pope, Stephen (2002).The ethics of Aquinas. Washington, D.C: Georgetown University Press.ISBN 0-87840-888-6.OCLC 47838307.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Poupko, Yehiel; Sandmel, David (6 prill 2017)."Jesus Didn't Eat a Seder Meal".ChristianityToday.com. Marrë më28 gusht 2021.{{cite web}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Ridderbos, Herman (1997). "The Farewell Prayer".The Gospel according to John: a theological commentary. Grand Rapids, Mich: W.B. Eerdmans Pub.ISBN 978-0-8028-0453-2.OCLC 36133366.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Rice, Howard; Huffstutler, James C. (2001).Reformed worship. Louisville: Geneva Press.ISBN 0-664-50147-8.OCLC 45363586.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Riesner, R. (1998).Paul's Early Period: Chronology, Mission Strategy, Theology. Përkthyer nga D. Stott. W.B. Eerdmans.ISBN 978-0-8028-4166-7.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Sanders, E. P. (1995).The Historical Figure of Jesus. Penguin.ISBN 978-0140144994.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Stakhov, A.P.; Olsen, S.A. (2009).The Mathematics of Harmony: From Euclid to Contemporary Mathematics and Computer Science. K & E series on knots and everything. World Scientific.ISBN 978-981-277-582-5.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Telford, William R. (2015). "Review of The Mystery of the Last Supper: Reconstructing the Final Days of Jesus".The Journal of Theological Studies.66 (1): 371–76.doi:10.1093/jts/flv005.{{cite journal}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Thompson, B. (1996).Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation. Wm B. Eerdmans.ISBN 978-0-8028-6348-5.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Vermes, Geza (2004).The authentic gospel of Jesus. London: Penguin.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Wainwright, G.; Tucker, K.B.W. (2006).The Oxford History of Christian Worship. Oxford University Press, USA.ISBN 978-0-19-513886-3.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Wawrykow, Joseph (2005a).The A-Z of Thomas Aquinas. London: SCM Press.ISBN 0-334-04012-4.OCLC 61666905.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Wawrykow, Joseph (2005b).The Westminster handbook to Thomas Aquinas. Louisville, Ky: Westminster John Knox Press.ISBN 978-0-664-22469-1.OCLC 57530148.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Windsor, Gwyneth; Hughes, John (1990).Worship and Festivals.Heinemann.ISBN 978-0435302733.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Wright, Tom (2014).The Meal Jesus Gave Us: Understanding Holy Communion (në anglisht). SPCK Publishing.ISBN 978-0-281-07296-5.
Yarbrough, Robert (2008).1-3 John. Grand Rapids, Mich: Baker Academic.ISBN 978-0-8010-2687-4.OCLC 225852361.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)
Zuffi, Stefano (2003).Gospel figures in art. Los Angeles:J. Paul Getty Museum.ISBN 978-0892367276.{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Darka_e_Fundit&oldid=2735290"

Kategori të fshehura:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp