Ashkalitë, gjithashtuHashkali, dheegjiptasit ose egjiptianët ballkanikë janë pakica kulturore etnikeshqipfolëse (komunitete të njohura), të palidhura me njëra-tjetrën, të cilat kryesisht banojnë nëKosovë, dhe në rastin e egjiptianëve ballkanikë edhe nëShqipëri. Për shkak të mungesës së studimeve, komunitetet në Kosovë shpesh grupohen së bashku në bazë të ngjyrës së lëkurës së tyre. ParaLuftës së Kosovës të vitit 1999, populli ashkali u regjistrua si shqiptar.[1]
GjatëLuftës së Kosovës, ashkalitë e Kosovës u zhvendosën si refugjatë nëShqipëri, Serbi dheMaqedoni dhe në mbarëEvropën Perëndimore, siGjermani dheFrancë. Identiteti ashkali u krijua në vitin 1999,( identiteti nuk u krijua ,ai ekzistonte,por u shfaq per t’i kujtuar botes se nuk ishin ata me c’fare njolloseshin ) pasi ata u përpoqën të shfaqnin qëndrimin e tyre pro-shqiptar dhe të dalloheshin ngaromët.[2]
Ardhja e parë eegjiptianëve ballkanikë ishte gjatë epokës sëhekurit, në sundimin e Seti I dheRamesses II, të cilët importuan hekur në Ballkan. Sipas teksteve tëHerodotit, gjatëperiudhës antike, midisgrekëve dhe popullsive të tjera ballkanike, në lagjen e tyre jetonin njerëz me origjinëegjiptiane. Për më tepër, disa tempuj të perëndeshës Isis janë ruajtur nëpër Ballkan, më të famshmit nëOhrin dheManastirin modern.[3]
Prezenca e tyre në Ballkan përmendet gjatë antikitetit dhemesjetës. Sipas disa autorëve, siKonstantin Josef Jireček, një referencë e shekullit të 14-të për një emër vendi (Агѹповы клѣти,Agupovy klěti ) në Kartën e Rilës të Ivan Aleksandrit të Bullgarisë, mendohet se lidhet me egjiptianët ballkanikë.[4][5]
Populli ashkali pretendon se ata e kanë origjinën në Persi, tani Iran, në shekullin e IV para Krishtit (Ashkal, Gilan,Iran). Ekzistojnë teori të tjera të ashkalive që vijnë nga Turqia në një fshat të quajtur Aşkale (rrethi Erzurum i Turqisë), ose ndoshta kanë emigruar mijëvjeçarë më parë nga qyteti i Ashkalon (Izrael).
Me ardhjen epopullit rom në Evropë, burimet historike zbulojnë një konfuzion midis dy komuniteteve, i shkaktuar nga identifikimi i romëve si "egjiptianë", për privilegje më të mëdha në shoqëri. Megjithatë, ndryshe nga egjiptianët ballkanikë që ishin integruar në vendet e tyre përkatëse, romët jetonin një mënyrë jetese nomade duke ruajturgjuhën dhe traditat e tyre indo-ariane. Nga ana tjetër, egjiptianët ishin tashmë pjesë e shoqërisë ku jetonin. Një shembull është një Dokument i vitit 1362 në Arkivin e Dubrovnikut ku dy vëllezër, Vlaho dhe Vitan që mbajnë emra të krishterë kroatë që tregojnë asimilimin e tyre, përmenden si egjiptianë. Gjatë kësaj periudhe romët ishin ende nomadë.[6]
Në vitin 1990, një "shoqatë egjiptiane" u formua nëOhër, Maqedoni e Veriut, ku morën pjesë përfaqësues nga vende të ndryshme të Ballkanit.
Gjatë Luftës së Kosovës, romët e shqiptarizuar u shpërngulën si refugjatë në Shqipëri dhe Republikën e Maqedonisë.Romët e shqiptarizuar formuan grupin etnikashkali pas përfundimit të luftës në vitin 1999, për të treguar qëndrimin e tyre pro-shqiptar dhe për t'u dalluar nga romët, të cilët ishin parë si pro-serbë gjatë luftës. Shumë romë të shqiptarizuar u dërguan gjithashtu në kampet e refugjatëve me romë të tjerë, me të cilët nuk kishin të njëjtën gjuhë dhe zakone.[1] Si shumica e romëve të Kosovës (ose të shqiptarizuar), shumë refugjatë ashkali u vendosën nëSerbi dhe Mal tëZi. Partia e parë e ashkalive (Partia Demokratike e Shqiptarëve Ashkali të Kosovës) u formua në vitin 2000 nën udhëheqjen e Sabit Rrahmanit, i cili mbështeti pavarësinë e Kosovës në emër të të gjithë ashkalive.[1]
Në Kosovë, ashkalinjtë ishin rreshtuar me shqiptarët para, gjatë dhe pas Luftës së Kosovës.[1] Megjithatë, ashkalinjtë, së bashku me ciganët romë nga Kosova, thuhet se janë dëbuar nga vendi.[7]
Është e rëndësishme të theksohet se ashkalitë nuk kanë lidhje me egjiptianët e Ballkanit, edhe pse ata shpesh grupohen gabimisht së bashku nga mediat për shkak të pigmentimit të lëkurës së tyre më të errët, si dhe statusit të tyre si minoritarë amtare shqipfolës.
Shumica e ashkalive jetojnë në Kosovë dheMaqedoninë e Veriut, por ata gjithashtu banojnë në Serbi dhe Mal të Zi, ndërsa shumica e egjiptianëve ballkanikë mendohet se jetojnë në Shqipëri, përveç Kosovës. Në regjistrimin e Maqedonisë të vitit 2002, 3,713 persona janë identifikuar si egjiptianë, ndërsa në regjistrimin serb të vitit 2002 (me përjashtim të Kosovës), 814 persona janë identifikuar si egjiptianë. Në regjistrimin e Malit të Zi, nga ana tjetër, 225 persona janë identifikuar si egjiptianë.
Ashkalitë janë mbizotërues në rajonet qendrore dhe lindore të Kosovës:Ferizaj,Fushë Kosovë dheLipjan. Komuniteti egjiptian i Kosovës më së shumti gjendet në pjesën perëndimore të saj: nëGjakovë,Istog,Pejë dheDeçan. Ashkalitë si dhe komuniteti egjiptian i Kosovës kishin 98% papunësi në vitin 2009.[8]
Megjithatë, në Shqipëri, komuniteti egjiptian ballkanik është plotësisht i integruar në shoqërinë dhe kulturën shqiptare, duke pasur gjithashtu një shkallë të lartë arsimimi dhe punësimi, megjithëse një përqindje e mirë e komunitetit nuk identifikohet si egjiptian ballkanik për shkak të stereotipeve negative për njerëzit me ngjyrë. Pavarësisht nga fakti se shumica e egjiptianëve ballkanikë priren të kenë tipare tipike mesdhetare, lëkura e hapur dhe tiparet e lehta nuk janë të rralla.
Martesat mes ballkano egjiptianëve dhe shqiptarëve janë më të shpeshta se martesat mes romëve dhe shqiptarëve, ndërsa martesat mes ballkano egjiptianëve dhe Romëve janë të rralla. Në Shqipëri, ballkano egjiptianët janë integruar plotësisht në kulturën shqiptare dhe kanë ndjekur traditat dhe zakonet e tyre rajonale.
Në Kosovë, në anën tjetër, romët dhe ashkalitë nuk e klasifikojnë njëri-tjetrin si gaxhe.[8] Ashkalitë dhe romët pretendojnë se egjiptianët janë të tyret; ndërsa ashkalinjtë dhe egjiptianët kundërshtojnë për prejardhjen e njëri-tjetrit.[1] Asnjë kanal televiziv apo radio nuk i dedikohet audiencës së pakicës ashkali apo egjiptiane të Kosovës.[8]
{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)Gabim referencash: Invalid<ref> tag; name "RD" defined multiple times with different content{{cite book}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!){{cite web}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!){{cite journal}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!){{cite web}}:Mungon ose është bosh parametri|language= (Ndihmë!)Gabim referencash: Invalid<ref> tag; name "MLV" defined multiple times with different content