Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Aller au contenu
Wikipedia
Siggl

Tutlayt Taɣdimst

Zɣ Wikipedia
Amnni ad igaamud izdin dTutlayin, isul imẓẓiy. Aws i Wikipidya susnfl nns, tssimɣurt t.
Taɣdimst
Aẓuṛan ɣLibya
TamnaḍtƔadamis
Imsiwln imlalutn
13,100 (2006)
TantlayinAyt Wazitn, Ayt Ulid
Language codes
ISO 639-3gha
Glottologghad1239
ELPGhadamès

Tutlayt taɣdimst (Tamaziɣt:Ɛdims, [ʕdimes] nɣƔdams, [ɣdames];Taɛṛabt: غدامس, [ɣadaːmes]) tga yattutlayt tamaziɣt ittusawaln ɣ tɣla n udwwar n Ɣadamis ɣtsuḍnt n Nalut ɣLibya.

Asnubbc

[ssnfl |Snfl asagm]

Timttawin f tutlayt taɣdimst smunn tnt sin imsnilsn. Timttawin timzwura ifsr tnt Adolphe de Calassanti Motylinski g 1903 d 1904. Gant twuriwin n Jacques Lanfry, lli izdɣn g ɣadamis zɣ 1944 ar 1945, ifsr snat twuriwin nns nna istuhmman ɣ 1968 d 1973, asagʷm yufn amzwaru. Ur jjun sul ittuskar kra n usnubbc amaynu f udɣar ad sɣ wakud ann. Ɣ tgariwin ad, ifsrKossmann (2013) yat tjṛṛumt tatrat ibiddn f tmttawin n Lanfry.

Uṭṭun n imsiwln

[ssnfl |Snfl asagm]

Iḍkḍ Lanfry is llan 4,000 n imssiwnl iɣ kullu ggutn[1]. Uṭṭun ɣ tilawt ur ittussan s usnɣd. Ar isawal Ethnologue f yan wuṭṭan dar 10,000 ɣ 2006 d 2,000 yaḍn iddrn bṛṛa n udɣar. Maccan uṭṭun n 10,000 iga tamuttrt n imzdaɣn Ɣadamis lli kullu ur igin imsiwln s tutlayt taɣdimst. Nnig n aya, Uṭṭun ad n 2,000 n umzwag amsiwl ibdd f yan usagʷm bahra iqqburn[2]. Ethnologue ar tt issiḍin am tutlayt illan g imizi n unɣubu "6b" (Threatened).

Tutlayt

[ssnfl |Snfl asagm]

Tga Tɣdimsttutlayt tamaziɣt i waḍu nns, tari mnnawt tmẓlay tisnmslitin d tsnalɣanin timyiwnin. Amawal n tɣdimst, mk lli t izmmim Lafry, ar immal iḍiṣ idrusn zzɣ tɛṛabt. Ur ta illi kra n umsasa f ussinw n tɣdimst gr trabbut n tutlayin timaziɣin. Aikhenvald d Militarev (1984) ar tt ssiḍinn ftmaziɣt n ugmuḍ.Kossmann (1999) ar tt ismun dTwilant.Ethnologue iga tt dTajanat n ugmuḍ g ussinw nns.

Tasnmslit

[ssnfl |Snfl asagm]
Tirgalin

Zun d tutlayin timaziɣin yaḍn d tɛṛabt, Taɣdimst dars tirgalin tuffayin (pharyngealized) d tɣmsanin (plain dental consonants). Tgtussda tanmẓlayt (contrastive). Tirgalin ittyubdarn gr tskiwin ar ttjṛunt ɣar kra n tikkal (sporadically).

ifunimn n trgalin n Tɣdimst (IPA)
Labial

 
Labio-

dental
Dental

 
Dental

phar.
Palatal

 
Velar

 
Uvular

 
Pharyngeal

 
Glottal

 
Nasalm
Stop

 
(p)

b


t̪ˤ

 

ɟ
k

ɡ
q

 
Fricative

 
 

β
f

 


s̪ˤ

z̪ˤ
ʃ

ʒ
x

ɣ
ħ

ʕ
h

 
Affricate(tʃ)
Approximantwl̪ˤj
Trillr̪ˤ

Iɣritn

Amata n tutlayin timaziɣin ṭṭafnt ɣar kraḍ iɣritn imslicann.

tṭṭaf Taɣdimst smmus iɣritn zun dtamacɣt.

ifunimn n iɣritn n Tɣdimst (IPA)
FrontCentralBack
Closeiu
Close-mideo
Midə
Near-openɐ
Opena

Amawal asilan

[ssnfl |Snfl asagm]

Tlla ɣ izdar talgamt nLipzig-Jakarta n tɣdimst, tettyuskar f aylli illan g Lanfry (1973).

TaɣdimstTaclḥiytTinglizt
1ōfalɛfiytfire
2tənzarttinxar, tinzar (rare)nose
3as with verbal deicticn "thither" (cf. 11 to come)dduto go
4aman (plurale tantum)amanwater
5ameimimouth
6ēləsilstongue
7dămmăn (pluraletantum)idammnblood
8ɣăṣṣixss, iɣssbone
9căgg(ən) (m.),cămm(ən) (f.)kyy(in) (m.), kmm(in) (f.)2sg pronoun
10aẓur "root of plant"aẓuṛroot
11as with verbal deicticd "hither" (cf. 3 to go)ackto come
12bab,admāradmrbreast
13anaẓaranẓarrain
14năcc(ən)nkk(in)1sg pronoun
15ismismname
16talləkttilkitlouse
17afrawifrwing
18aksəmtifyyi, aksum (Child language)flesh/meat
19ōfəss "hand",āɣil "arm"afus / iɣilhand/arm
20iziizifly
21ēβăḍiḍnight
22ēsəmamzzuɣear
23takorəmt (cf. 47 back)amggrḍneck
24(not attested)tuggugtfar
25əqḍu "to do, achieve" < Arabic,ăj "to put, to make"g, skrto do/make
26daž, taddarttigmmihouse
27ērəjaẓṛustone/rock
28iẓēk "to be bitter"iṛẓigbitter
29ăninito say
30asēn "incisor",taɣməst "molar",tawjlet "canine"taxʷst "incisor", agʷl "molar", aznzɣ "canine"tooth
31azawazzar, acakkahair
32(not attested)mqqurbig
33yōn (m.),yōt (f.)yan (m.),yat (f.)one
34annoman wa?who?
35(n)itto (m.),(n)ittāt (f.)ntta(n) (m.),nttat (f.)3sg pronoun
36ŏwətutto beat/hit
37aḍaraḍaṛleg/foot
38ackawaskiwhorn
39-o-adthis
40(not attested)aslmfish
41ənḍəβădiḍgam, ndi-wassyesterday
42ăswsuto drink
43săṭṭăf "to be black" (perfective stem; aorist stem not attested)isgin, isṭif, mmuccu, ḍlublack
44tametabuḍnavel
45ăβdəd "to be standing",ăkkər "to stand up"bdd, nkrto stand
46ămbərbbito bite
47akorm,təkurmēn (cf. 23 neck)tiɣʷraḍ, akrum, tikʷrmin, tadawtback
48aḍo "wind, odour"aḍuwind
49ōβoaggusmoke
50ke, memi(t)what?
51ara, tarwaarraw, tarwachild (kin term)
52tasadəlttaglaytegg
53ăkffk, kfto give
54(not attested)ljdid (<ar.)new
55ărɣkmḍ, jdrto burn (intr.)
56wăl, akurnot
57samēḥ < Arabicɛdl (<ar.),ẓilgood
58ăssənisan, isin, ssnto know
59ōfədafudknee
60tamalliltamlal, igidusand
61ăḍsḍṣṣato laugh
62ăslsllato hear
63tammurt "earth, soil"akalsoil
64təfra "leaf of tree"afrawleaf
65azŭggaɣ "red one" (prob. /azəggʷaɣ/)azggʷaɣred
66tōsatasaliver
67əkənnrgs, ḥḍuto hide
68ēlăm "animal skin"ilmskin/hide
69ăzməmssummto suck
70ăbb "to carry, bring", ăckəl "to carry, lift"asito carry
71takəṭfettuḍfit, tawṭṭuftant
72ăẓẓāk "to be heavy" (perfective stem; aorist stem not attested)iẓḍuy, iẓiyheavy
73āβăʕ "to take",ōməẓ "to seize, hold"awi, amẓto take
74imqōr,iwsər "to be old, elderly (human)"imɣur, iwsirold
75ăccccto eat
76taɣmataɣʷmathigh
77izwər "to be thick"zur, ḍnuthick
78əzzəjrət "to be long"iɣziflong
79sβəḍsuḍto blow
80asɣēr "(piece of) wood"akccuḍ, asɣarwood
81ăzzəlazzlto run
82ōḍuḍṛto fall
83awălltiṭṭ, iwalln (pl.)eye
84ēcədiɣdash
85tabaḥṣuṣṣ < Arabic?timɣilt, abannatail
86ēdeaydidog
87ăẓẓəfallato cry/weep
88ăqqēnkrs, qqnto tie
89ălləmẓṛ, annito see
90(not attested)aḍfut, imimsweet
91tazaraizikr, asɣunrope
92tēleasklu, amalushade/shadow
93ajaḍiḍagḍiḍbird
94tēsənttisntsalt
95imtēt "to be small"imẓiysmall
96(not attested)usɛu (<ar.)wide
97iriitristar
98dəj, -iɣin
99(not attested)ɣarhard
100ăẓəd "to grind",ăddəβ "to crush (in a mortar)"ẓḍ, nɣdto grind/crush

Tabiblyugraft

[ssnfl |Snfl asagm]

Tisaɣulin

[ssnfl |Snfl asagm]
  1. Lanfry (1973:iv).
  2. Encyclopaedia of Islam, 2nd edition, articleGhadāmis (1952): 2,000 persons with a background in Ghadames living in Tunis; quoted by Lanfry (1973:iv).
Allas n ubnnu
Agmuḍ
Agafa
Tajanat
Tarjanat
Tinawayin
Tamazaɣt
Tamazaɣt n ugafay
Tamazaɣt n unẓul
Ataram
Tiyyaḍ
Asnmarra
Timrsal
Tunbiḍin
Tarunbiḍin
Tikni da tettskantutlayin nɣubanin
Yurrid zɣ "https://shi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tutlayt_Taɣdimst&oldid=75096"
Ismiln :

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp