Tutlayt (amagut: tutlayin) nɣ dils (amagut:alsiwn nɣ dilsawn), tga tamunt n iwaliwn lli s ar ttnyalkamn middn gratsn, ar sis immal yan i yan mad ira ad t yini. Kraygat yan dars tutlayt nns taymmat, nɣ d ils nns amzwaru; awal lli mi issflid zɣ alliɣ d bḥḥṛa ilul, awal lli sis tsawal mas d babas d aytmas.
Iwaliwn ad n tutlayt ar nttiri ad sisn nssisfiw i wiyyaḍ mad nra d mad ur nri, niri gisn ad asn ssfldn, skrn sisn niɣ tn uznn i wayyaḍ. Kraygat tarabbut n midn ar darsn tettili yat tutlayt lli kullu ttrmasn ar sis ttaran d ar sis ttmsawaln gratsn.
Tutlayt iddrn tga tt tutlayt lli s ttnyalkamn middn mi tga tutlayt nnsn taymmat, swa s tmiwant (=awal ka) nɣ s tirra, Iẓḍiṛn ula winna mi ur tgi tutlayt taymmat ad tt lmdn.
Tutlayt immutn tga tt tutlayt nna sul ur ssmrasn middn gratsn s tmiwant ula s tirra, d ur sul tgi tutlayt taymmatt dar awd yan, macc ar tt sul ssmrasn ɣ kra n igran drusnin zun d asgd,Talatint dTqubṭit s umdya. Aynna ittajjan kra n mddn ad snyifn ad as ttinin tutlayt tazaykut. Tussna n tutlayin tizaykutin, s twisi ɣ uzraw n iḍrisn iqburn, tla tawuri slawann akkʷ ɣ tsnilst tamzrayt mknna tt tla ula ɣ umzruy d iẓlan nns dids izdin.Talatint d sTgrikt tazaykut gant tutlayin mmutnin macc lant atig mqqurn ɣ tdlsa tutrimt.
Iẓḍaṛ ad tili tlslalit (ad daɣ turri s tudrt) i tutlayin mmutnin, zun d mk lli ijṛan iTɛibrit lli tt inn yadlli ikkan tmmut, ur ar tt ssmrasn wudayn ɣ tudrt nnsn takuyast, amr ɣ usgd.
Tutlayt ad aɣ igan dufgan, nttat a s arttnyilkimn middn. iɣ nlmd yat tutlayt, ar nttamẓ yan ungraw uddis n tguriwin, tuṣkiwt, dtjṛṛumt, aynna aɣ ittajjan ad nttnyilkim d wiyyaḍ s yat tɣarast itturmasn. Tugtt n middn ar asn d tettacka tutlayt s yat tɣarast tagamant. ar nttlmad man imk s nttnyilkim dat ad niẓḍiṛ ad nsawal, kra s ar nttimɣur ar nttafa tiɣarasin s ntturar s tutlayt fad ad nṣku m'ad nra ad t nini s tguriwin d twinas tuddisin. ur ibiddunyalkam ɣar f tutlayt, macc ammaẓ n kra n tutlayt ar ittaws kigan ɣ tmhlt n unyalkam. aya iga yan zɣ isragn ggutnin nna ittajjan tutlayt ad dars yili wazal axatar.[1]
Ar aɣ tettaws tutlayt ad nsnfali tiwngimin d isyafatn nnɣ, aya iẓli ɣar sufgan acku tga yat tmamkt n usnfali n twngimin dtmyurin ɣ ugns ntdlsiwin dwamunn mzaraynin.s ulmmud n kra ntutlayt tabṛṛaniyt, nẓḍaṛ ad nrms tiwngimin nna s iẓḍaṛ ad tnt naḥya f tin tdlsa d wamun nnɣ. nẓḍaṛ ad nlmd timyurin d man imk s ttmyaggan mddn ɣ kra n wamun. da tettaws tutlayt ɣ uḥṭṭu n tdlsiwin, ar aɣ tettajja awd ad nssn uggar f wiyyaḍ, ndru disn tiwngimin nnɣ.[1]
Ur illi m'ad d igadda wazal n tutlayt ɣ yigr ntsbbabt. Iɣ ur nssmris tutlayt ɣ yigr ad, ur nenni ad nbḍu tiwngimin nssimɣur tnt uggar. Ig iyt almmud n kra ntutlayt tabṛṛaniyt nna s nẓḍaṛ ad nbḍu tiwngimin nnɣ d middn ntmizar yaḍnin, nɣ d ad ka nlmd manik nssmras tutlayt nnɣ bac ad nssimɣur tigmiḍi n udggi nnɣ ɣ kra n tmlilit n twuri, nɣ d ad nmsawaḍ d wiyyaḍ ɣwammakn n unyalkam anamun.[1]
Middn akkʷ ar ttlmadn ad sawaln ɣ tfrkiwin mzaraynin, tẓḍaṛ trarit n taynit s kra nubijju manakʷ rad issnti assmrs n tutlayt ad tg tamatart f mank s ittbuɣlu. macc aya ur da ittusnis ɣar fibijjutn, ar ittusnis ula ftazzanin ttlmadnin kra n tutlayt tiss snat ɣtinlml bla n talli sawaln ɣ tgʷmma nnsn, imtrag ttlmadnin kra n tutlayt tiss snat, nɣ d winna mu tjla tutlayt s kra n tmntilt mknna tra tg tt, irin ad tt id ssurrin.[1]
Mqqar kigan n unyalkam anfgan ur illi swawal -nẓḍaṛ ad nsslkm tiktiwin d isyafatn nnɣ ɣar s imussutn d tfras nnɣ-, macc tutlayt tla azal mqqurn ɣ unyalkam udmawan. ig iyt anyalkam d imddukkal, asmun, tasmunt, nɣ tawja, iqqan d ad tili yat tutlayt nna aɣ ismunn bac ad yili yan umyagga idusn.[1]
Tasɣnt tadslant n tutlayt iga tt ussmrs n tutlayt, ar aɣ takka taẓiḍṛt n usnfl n tktiwin d isyafatn d wiyyaḍ. Macc nẓḍaṛ ad nssn tutlayt uggar iɣ nn nugga s tsɣan nns tidslanin yaḍnin.[1]
Tasɣnt tanɣmast: Tasɣnt tanɣmast n tutlayt iga tt iɣ nssmrs tutlayt bac ad nsslkm kra n tnɣmist. Ɣ usala, tga tsɣnt nns asnɣms n wiyyaḍ acku tẓḍaṛ ad tasy tidt mklli tga.
Tasɣnt tamssinit: Yat tsɣnt tasilant yaḍn n tutlayt tga tt tsɣnt tamssinit, ad yini umdan i wayyaḍ m'ad illan ɣ iɣf nns, isyafatn nns, tufrayin nns...
Tasɣnt taswalant: Tga tsɣnt taswalant n tutlayt yat tsɣnt tasilant nna aɣ ittawsn ɣ uswala. S umdya, ar aɣ takka taẓiḍṛt ad nini i kra n yan ma rad iskr ɣ kra n tmntilt nɣ asurs ittufkan.