| York | |
|---|---|
 | |
| Zemlja | Kraljevina Engleska |
| Kuća predaka | Dinastija Plantagenet |
| Titule | Grof odYorka (Earl of York),Kralj Engleske |
| Osnivač | Edmund Langley |
| Posljednji suveren | Richard III |
| Osnivanje | 1385. |
| Prestanak | 1485. |
York je imeengleskedinastije, mlađe graneDinastije Plantagenet, koja je u15. vijeku svrgnula stronaDinastiju Lancaster i dala tri engleskamonarha;Edwarda IV,Edwarda V iRicharda III. Nju je satrona svrgnulaDinastija Tudor.[1]
Osnivač te dinastije bio jeEdmund Langley (1341. -1402), peti sin kraljaEdwarda III koji je prvi poniotitulu (uz pripadajućileno)Grof odYorka, ali ni Edmund kao ni njegov vlastiti sin - Edward, nisu baš imali previše sreće s tim imanjem.Kako je Edward umro bez nasljednika, njegovu grofoviju naslijedio je nećak Richard (1411. -1460.), čija je majka bila dijete drugog sina kraljaEdwarda III - Lionela, grofa od Clarencea. Richard, 3 grof od Yorka bio je prvi aspirant na krunu iz kruga porodice York, koji sesuprostaviolankasterskom vladaruHenryu VI.[1] Njegov zahtjev, u vrijeme kad je postavljen, je odlučno odbijen od straneDinastije Lankaster koja je zasjela na engleski tron več trigeneracije, i vjerojatno bi ga uspjela i zadržati da nije bilo loših i pogrešnih postupaka kraljice Margarete odAnjoua (ženeHenrya VI) koja je tvrdoglavo htjela instalirati za kralja svog sina miljenika Edwarda. To se pak kosilosa strogim načelima geneologije, na kojima se tad inzistiralo. Jer je 3. grof od Yorka bio sin Lionela, grofa od Clarencea, drugog po redu sinaEdwarda III, dok je s druge straneDinastija Lankaster vukla svoje kraljevsko porijeklo preko linijeJohna od Genta, Lionelovog mlađeg brata. Jedina činjenica koja se mogla eventualno smatrati kao element slabosti u Richardom zahtjevu za krunu bila je da je on utemeljen preko ženske linije nasljeđivanja, - a to je bio i glavni prigovor koji je protiv njega imao predsjednik suda John Fortescue. Ali nezavisno od stroge zakonitosti - Richardov zahtjev za krunu izgledao je većini ondašnjih stanovnika vjerojatno potpuno opravdan - jer je on vukao svoje porijeklo odEdwarda III, a manje bitno im je bilo dali je to očevoj ili majčinoj liniji.[1]
Nakon što je dosta godina tražio načina da ispravi slabosti vladavineHenrya VI, Richard od Yorka se prvi latio oružja i istovremeno svoj zahtjev na krunu opširno podnio i uparlamentu.Lordovi zastupnici, a i ostali velikaši bliski vlasti priznali su da je njegov zahtjev legalan i opravdan, ali su svejedno predložili kompromisno rješenje, - daHenrya VI zadrži krunu do kraja života, a da ona nakon tog pripadne Richardu i njegovim nasljednicima. Richard se složio sa tim rješenjem, a i samHenry VI ali ne i njegova žena Margareta odAnjoua i njezine pristaše. Zbog tog je Richard zaratio sa njima i u svega dva mjeseca ih potukao i instalirao svog sina uLondonu kao novog kralja -Edwarda IV,[1]
Nakon povratka na tron1471,Edward IV nije više morao jako strahovati od rivalskeDinastije Lancaster. Ali je klica nepovjerenja već bila iznikla među članovima njegove vlastite porodice, pa je1478. njegov brat Clarence tajno pogubljen uLondonskom Toweru. Usprkos tome autoritetEdwarda IV i posredništvoparlamenta osiguravali su mir, ali kad je on1483. umro, a na vlast stupio njegov najstariji sin -Edward V mira je nestalo. Edwarda V. je nakon samo dva i pol mjeseca s trona zbacio njegov stric, Grof od Gloucestera (uz pomoć pravnih intriga), koji se okrunio kaoRichard III. Po svemu sudeći on je dao ubitiEdwarda V i njegovog mlađeg brata Richarda, grofa od Yorka.[1]
No ni njegova vladavina nije dugo potrajala svega nešto više od dvije godine, njega je s trona skinuo i ubio uBitci kod Bosworthatudorski pretendent na krunu Grof od Richmonda, koji se okrunio sa vladarskim imenom -Henry VII.
On je ubrzo nakon toga ispunio svoje obećanje da će dokinutidinastičke ratove, pa se oženio sa najstarijom kćerkomEdwarda IV - Elizabeth i tako ujedinio dinastije York iLancaster u novojDinastiji Tudor.[1]
