Novi život (ital.La Vita Nuova) jesrednjovekovni tekst koji je napisaoDante Aligijeri1295. Izraz je srednjovekovnedvorske ljubavi u stiluprosimetruma, sa kombinovanompoezijom iprozom. Osim takvog sadržaja, poznat je i po tome što je pisan naitalijanskom, a ne nalatinskom; sa ostalim Danteovim delima, pomoglo je u formiranjutoskanskog koji je postao književni jezik.
Prvo Danteovo pesničko delo nadahnuto je ljubavlju premaBeatriče Portinari, koju je upoznao u najranijoj mladosti i koja je odigrala presudnu ulogu u njegovom životu i stvaralaštvu. Po idealističkoj koncepcijiljubavi, u duhufirentinske pesničke školeDolce Stil Nuovo (slatki novi stil), Beatriče je uzdignuta do nadzemaljskogsimbola — blažen je onaj koji može posvedočiti o njenoj lepoti[1], ona postaje i mistični vođa ljudske duše i Boga. Delo obuhvata rane Danteove stihove, koji su povezani sa dubljim proznim odlomcima i komentarima po svojoj moralno-filozofskoj koncepciji i originalnoj konstrukciji, obilju alegorija i mladenačkoj svežini — to je bio „prvi jaki akord“ koji nagoveštava autoraBožanstvene komedije.
Dante govori o ovom delu kaolibello — „knjižici“.Novi život je prva od dve zbirke stihova koje je Dante napisao; druga jeGozba.Novi život jeprosimetrum, kao iGozba, što znači da je izmešana proza i poezija u stiluBoecija, posebnoUtehe filosofije.
Dante je svaki prosimetrum iskoristio za pesme pisane u periodu od deset godina —Novi život sadrži njegova dela od pre1283. do1293, dokGozba sadrži njegova dela od1294. doBožanstvene komedije.
Proučavaoci Dantea su identifikovali određeni broj modela, koji su više, ili manje poslužili kao inspiracija za kompoziciju Novog života. Ti izvori ilustruju i Danteov kulturološki sinkretizam kao autora, uz poznavanje zaostavštine klasične starine, kao i filozofsko-religijski pogled na razvoj civilizacije, etičke i duhovne norme, sa pozitivističkog aspektahrišćanstva.
Novi život sadrži 42 kratka poglavlja sa komentarima 25soneta, jednebalate, i 4kancone; jedna kancona je nedovršena, prekinuta iznenadnom smrćuBeatriče Portinari, Danteove ljubavi.
Danteovi komentari iz dva dela objašnjavaju svaku pesmu, stavljajući ih u kontekst njegova života. Poglavlja koja sadrže pesme imaju tri dela: polu-autobiografski narativni, lirski koji je nastao iz takvih okolnosti i kratke strukturalne napomene pesama.[2] Pesme činetok radnje, Danteove ljubavi za Beatriče, od njihovog prvog susreta (kada je on imao osam godina, a ona devet) do njegovog oplakivanja njene smrti i krajnjeg zaveta da piše o njoj „ono što nije rečeno o nijednoj drugoj.“[3]
Svaki deo komentara izražava razvijanje Danteovog pojma o romantičnoj ljubavi, kao prvom koraku u duhovnom razvoju, koji omogućava božansku ljubav. Danteov neuobičajeni pristup delu, preko ličnih događaja i iskustava, obraćanje čitaocima i pisanje na italijanskom jeziku, mesto latinskog predstavlja prekretnicu evropske poezije, u kojoj su mnogi pisci napustili maniristički stil i forme srednjeg veka, radi jednostavnijeg i neposrednijeg stila.
Dante je želeo da sakupi i objavi poeziju o njegovoj ljubavi za Beatriče, uz objašnjenja autobiografskog konteksta strukture dela, uz naglašavanje ekspozitorne strukture svake pesme, kao pomoć za pažljivije čitanje. Iako je rezultat ovakvog njegovog pristupa prekretna tačka u razvoju emocionalne autobiografije[4], kao i sva srednjovekovna dela je još uvek vrlo daleko od moderne autobiografije. No, ipak, Dante i njegova publika su bili zaintresovani za emociju i dvorsku ljubav, kako se razvija ista, kako se izražava u stihu, kako oživljava večite istine (posebno božanski stvoren svet), i kako ljubav donosi blagoslov duši i približava jeBogu.
Imena ljudi, uključujući i Beatriče, navode se bezprezimena, ili bilo kakvih detalja koji bi mogli da pomognu čitaocu da identifikuje te ljude od ostalih građana Firence. Jedino se koristi ime „Beatriče“, jer je i njeno pravo ime, ali i simbol božanskog nadahnuća i lepote. Imena i ljudi imaju i metaforično značenje.
Još jedan značajan detalj je što Dante sve vreme izbegava da imenuje čak i tačne lokacije u delu — Firenca se navodi kaoGrad, pomenuti grad, taj grad..., rekaArno, kaorečica, potok, ta reka. Ovo vešto izbegavanje, slično kao i ono namerno u Komediji, svojevrsno je književno proročanstvo događaja koji će Danteu sa Firencom tek uslediti.[5]
U poglavlju XXIV, „Osetih u svome srcu kako zastor duh zaljubljeni diže“ (Io mi senti' svegliar dentro a lo core), Dante piše o susretu sa Ljubavi, koja traži od pesnika da joj ukaže čast na pravi način.
|
|
Dante ne navodi ni svoje ime uNovom životu.Gvida Kavalkantija oslovljava kao „prvog prijatelja“, svoju sestru kao „neka gospa blaga i mlada...“, Beatričinog brata kao „neko tako blizak blaženoj“. Čitalac je uvučen u komešanje emocija i poetsku borbu neimenovanog autora, u njegovoj glavi i sve ljude koji ga okružuju, koji su u vezi sa potragom za Ljubalju njegovog uma.
Novi život je vrlo bitan za razumevanje njegovih ostalih dela, kao i konteksta njegovih ostalih dela, pre svegaKomedije.
Pored lika Beatriče, svakako centralno, ako ne i najvažnije mesto zauzima personifikovani lik Amora.
Štaviše, u sred dela, y početnim poglavljima,Amor, nekada rimski bog ljubavi, postaje njegov gospodar[6], simbol njegovog humanističkogagapizma,spiritus movens čitavog dela i njegovih likova. Kroz razvoj dela i razvoj pesnika i drugih likova, Amor, koji simboliše Boga, prelazi na lik Beatriče, da bi se u centralnom delu Beatriče preobrazila u Amora — odnosno umetnik poistovećuje značenje Amora sa značenjem Beatriče. Tako, inicijativno, plemenita ljubav koju Dante disekcira, služi da uzdigne čoveka na viši nivo. Nivo ideje, nivo alegorije i metafore, u maniru srednjovekovnog pisanja tako dostiže svoj poetski maksimum kod Dantea.
On sam razgraničava u poglavlju XXV kako treba oslovljavati Amora i na koji način on o njemu govori — inspirisanAristotelom, ali isholastičkim učenjima.
Amor tera Dantea, kao telesno i metafizičko biće — kao krilatiAnđeo, kao Bog, kao manifestovana savršena dama Beatriče da ga slavi, u stihovima i u njegovom umu — rečima i delom, da na tu vrstu neoplatonske pohvale ljubavi, mladosti, ali i pijetoznoj, božanskoj lepoti i savršenosti koja ispunjava srca ljudi, da ga hvale i drugi.
Struktura dela se može podeliti na tri dela, prema tri glavna trenutka u životu autora:Prvu fazu, u kojoj mu Beatriče otpozdravlja, što je izvor sreće i spasenja,drugu fazu u kojoj mu ne uzvraća pozdrav, što ga dovodi u stanje duboke patnje, ali i sazrevanja itreću u kojoj Beatriče umire i više nema odnosa između pesnika i nje, već između pesnika i njeneduše.
Dante priča kako je prvi put sreo sa njenih devet godina (broj čija se čudesna simbolika, koja jasno ukazuje naSveto trojstvo, ponavlja više puta u delu). Obnavlja je kao svojumuzu sa 19 godina (1283), posle sna u kome mu ona jede srce, i nastanka prvog Danteovog soneta, koji tumači njegov prijatelj Gvido Kavalkanti. On se, ubrzo, kako bi skrenuo da je zaljubljen u Beatriče od drugih, krije iza drugih žena. Međutim, ubrzo mu Beatriče više ne uzvraća pozdrave, jer se pročulo da on donosinevolje[7] devojkama koje voli i on pada u očajanje.
Beatriče je umrla1290. čime se završava drugi deo dela. O njenoj smrti, pesnik ne govori mnogo. Pesniku u oko pada druga dama koja ga posmatra sa prozora[8], o pesnik uskoro shvata da ga ta dama ne intresuje, i da jedino preko ljubavi za Beatriče može stići do Boga, o čemu raspravlja u poslednjim poglavljima dela, sa hodočasnicima izRima.
Pesničke vizije mu prikazuju Beatriče u božjoj slavi, na nebu i on odlučuje da o njoj ne piše, dok ne bude dostojan toga.
DeloHenrija HolidejaDante sreće Beatriče kod Ponte Santa trinita (1883) inspirisano jeNovim životom, kao i deloDantea Gabrijela RosetijaPozdravljanje Beatriče (1859).