Lepenski Vir:Praroditeljka, skulptura iz svetilišta XLIV
Krajem ledenog doba, tokomholocena, velike promene klime, ali i flore i faune, dovele su do stvaranja ljudskih zajednica koje će stvoriti jednu od najkompleksnijihpraistoriskih kultura[3],kulturu Lepenskog Vira. Karakterišu je naseobine građene po utvrđenom obrascu, sa sahranjivanjem unutar njih i karakterističnim kućamatrapezaste osnove, usavršena izrada alata i oružja, a smatra se da je u njoj postojaladruštvena hijerarhija iprivatno vlasništvo, kao i razvijena religija (sakultnim mestima isakralnim objektima) iumetnost (javljaju se prveskulpture ribolikih ljudi,riba ijelena). Toplija klima, dovela je do stvaranja nove kulture uPodunavlju, koja se po lokalitetuStarčevo kodPančeva, nazivaStarčevačkom kulturom, a prostirala se na prostoru odBosne doMakedonije tokom 5. milenijuma pne. Njene kuće koristedrvo kaoarmaturu i blato i plevu kao građu, dok im je osnovakvadratno-trapezasta.
Starčevačku kulturu zamenila je usrednjem neolituVinčanska kultura, koja je svoj naziv dobila po lokalitetuVinča – Belo brdo, nedaleko odBeograda na obaliDunava i predstavlja tehnološki najnapredniju praistorijsku kulturu na svetu[4]. Njeni lokaliteti izpoznog neolitaPločnik kodistoimenog sela poredProkuplja odnosnoBelovode iBelolice kodPetrovca, na osnovu pronađenihbakarnih nalaza, predstavljaju najstarije evropske centremetalurgije, što pomera početke metalnog doba u još dalju prošlost. Kuće Vinčanske kulture su građene od istih materijala i istih su oblika, kao one iz Starčevačke kulture, ali su za razliku od njih, masivnije sa dve prostorije i ognjištima, dok su u poznom periodu bile poređane u redove sa svojevrsnimulicama između njih, pa bi se njihova naselja mogla smatratiurbanim. Pored zemljoradnje i stočarstva kao osnovnih zanimanja, ljudi u ovom periodu su se bavili i lovom, ribolovom i sakupljanjem plodova, zatim pravljenjem grnčarije, alatki od kamena, ali ipletenjem asura odlike itrske, pa čak i preradomvune. Grnčariju karakteriše zaobljenost, dokantropomorfne izoomorfne figurine (Lady of Vinča,Vidovdanka,Hajd vaza,Boginja na tronu), kao iprosopomorfni poklopci i žrtvenici predstavljaju izuzetne umetničke domete ove kulture. Posebnu odliku Vinčanske kulture predstavljaju urezani znaci, poznati kaovinčansko pismo, o čijoj funkciji ima mnogo pretpostavki (oznakevlasništva,kaucije,piktogrami ilislikovno pismo,fonetsko pismo...)[5].
ŠirenjeRimljana na Balkansko poluostrvo, otpočelo je krajem3. veka pne , sukobima sa Ilirima predvođenimkraljicom Teutom. Tokomtri ilirsko-rimska imakedonsko-rimska rata, Rimljani su pokorili Ilire iAntičke Makedonce. Nakon toga, započinje njihov prodorPanonskoj niziji i ratovi protiv Dardanaca i Skordiska. Početkom nove ere, gušenjemBatonovog ustanka, celokupno Balkansko poluostrvo se našlo pod rimskom vlašću. Veći deo današnje Srbije, ušao je u sastav provincijeGornja Mezija, dok su manji delovi ušli u sastav provincijaPanonije,Dalmacije iDakije. Na ovom prostoru su bile stalno stacionirane dve rimske legijeIV Flavia (uSingidunumu, današnjem Beogradu) iVII Claudia (u Viminacijumu kod današnjegKostolca na Dunavu). Podignut je čitav niz gradova koji su bili povezanisistemom puteva koji su omogućavali laku komunikaciju između delova Rimskog carstva, koje je za vladavine caraTrajana, nakondačkih ratova, bilo na svom teritorijalnom vrhuncu[3].
Do ukupno 18 rimskih imperatora je rođeno na tlu današnje Srbije.[6]
Srednji vek
SredinomV veka,Huni predvođeniAtilom stvarajumoćnu državu, koja propada nakon njegove smrti453. godine, a na tlu današnje Srbije svoje države stvarajuGepidi iIstočni Goti. Pljačkaškim upadima na teritoriju Istočnog rimskog carstva, pridružuju se u prvim decenijamaVI veka iSloveni, ponekad kao samostalni napadači, a ponekad udruženi sa drugim varvarskim narodima. Sredinom istog veka na Balkansko poluostrvo stižuAvari, koji, predvođenikaganomBajanom, tokom narednih pola veka šire svoju vlast i uticaj na okolne Slovene, uz čiju pomoć napadaju i pljačkaju vizantijske teritorije, a582. godine zauzimaju i sam Sirmijum.
Krajem veka su Sloveni toliko ojačali da se već584. godine pominje njihovo trajno naseljavanje na prostorimajužno odSave i Dunava, a dva godine kasnije i njihov napad na Solun, u kome su korišćene i opsadne sprave.
Prekretnicu u slovenskom naseljavanju, predstavlja dolazak na vlast caraIraklija na vlast610. godine. On procenjuje darat sa Persijom na istočnim granicama carstva, predstavlja daleko veći problem i po stupanju na presto povlači sve preostale snage sa Dunavske granice i prebacuje ih na istok, čime je otvoren put za trajno i neometano naseljavanje Slovena, koji će u narednim decenijama, preplaviti celo Balkansko poluostrvo. Posle neuspešne slovenske opsade Soluna611. godine ikombinovane opsade Carigrada626. godine, na prostor Balkana i današnje Srbije doseljavaju seSrbi. Prema rečima vizantijskog caraKonstantina Porfirogenita (913—959), oni su se, uz Iraklijevu dozvolu, naselili na prostorima Srbije,Neretvljanske oblasti,Zahumlja,Travunije iKonavlja[7][8]. On takođe navodi da su došli izBojke odnosnoBele iliNekrštene Srbije u kojoj su vlast od oca nasledila dva brata. Oni su podelili narod, tako da je jedan ostao na čelu Srba u Beloj Srbiji, dok je drugi sa delom naroda krenuo u seobu kajugu.
Pola veka kasnije, tačnije680. godine, na Balkan dolazi narodturskog porekla Protobugari, koji se naseljavajuistočno od Srba, među Slovenima na području nekadašnjeTrakije. Tokom narednih vekova, oni će se stopiti sa okolnom slovenskom masom i izgubiti svoj jezik i običaje, ali će joj nametnuti svoje imeBugari. Njihova država obuhvatiće istočnu Srbiju sa Moravskom dolinom, Beogradom i Sremom. Varvarska najezda je uništila stare rimske gradove i uređenje, tako da par narednihvekova karakteriše potpuno odsustvo bilo kakvih podataka o zbivanjima u unutrašnjosti Balkanskog poluostrva.
Kneza koji je predvodio Srbe u seobi na Balkan, nasledio je posle smrti njegov sin, tako da je vlast, tokom vekova, ostala uistoj porodici, a prvi knez čije ime je zabeleženo, bio jeVišeslav, za koga se pretpostavlja da je vladao krajemVIII veka. Njegov unukVlastimir, koji je vladao u prvoj poloviniIX veka, smatra se utemeljivačem srpske države u srednjem veku. Srbija se tokom njegove vladavine našla na udaru susednihBugara predvođenihPresijamom (832—852), koji su u trogodišnjem ratu doživeli potpun poraz, izgubivši pri tome i veći deo vojske. Posle njegove smrti, oko851. godine, Bugari su ponovo napali Srbiju, ali su njegovi sinoviMutimir (851—891),Strojimir iGojnik ponovo potukli Bugare. Tokom borbi je zarobljen i najstariji sin hanaBorisa (852—889)Vladimir (889—893) sa 12 uglednihbojara. Nakon toga je zaključen mir i prijateljstvo između Srba i Bugara, a zarobljenici su oslobođeni i otpraćeni do granice uRasu. Kasnije je među Vlastimirovim sinovima došlo do borbe oko vlasti, u kojoj je pobedio najstariji Mutimir, koji je zarobio mlađu braću i poslao ih u Bugarsku kao zarobljenike. Tokom njegove vladavine je vladarska porodica primila hrišćanstvo[9], apapaJovan VIII (872—882) je zatražio od njega873. godine da se, nakon uspehamoravsko-panonske misije, podložiMetodiju, kaoslovenskomepiskopu, sa sedištem uSirmijumu. Posle njegove smrti891. godine, Srbiju su ponovo zahvatili sukobi oko vlasti iz kojih je kao pobednik izašao MutimirovbratanacPetar (892—917). On je kaokum kneza Bugarske i tada najmoćnijeg vladara na BalkanuSimeonaVelikog (knez893—913, car913—927), bio u mogućnosti da skoro dve decenije vlada Srbijom u miru. Njegovu vladavinu je okončao sam Simeon, koji je odzahumskog knezaMihajla dobio izveštaje o Petrovim kontaktima sa njegovim protivnicima Vizantincima, nakon čega je Petra na prevaru zarobio, a za novog kneza Srbije postavio MutimirovogunukaPavla (917—923).
Njega su, par godina kasnije, pokušali da zbace sa vlasti Vizantinci, pomoću njegovog brata od stricaZaharija, ali je on zarobljen i poslat u Bugarsku[7]. Jačanje Bugarske pod Simeonom je primoralo Pavla, da pređe na stranu Vizantije, nakon čega je bugarski car protiv njega poslao923. godine Zahariju, koji ga je zbacio sa vlasti[7]. Međutim, sam Zaharija je vrlo brzo prešao na stranu Vizantije, zbog čega Simeon biva primoran da pošalje svoju vojsku protiv njega. Bugarska vojska je potučena, a glave i oružje dvojice bugarskih vojvoda su poslati uCarigrad kao ratni trofeji[7]. Bugarski car je nakon toga poslao na Srbiju novu vojsku, sa kojom je poslat i VlastimirovpraunukČaslav (931— oko960), koji je trebao da bude postavljen za novog kneza[7]. Pred novom bugarskom vojskom, Zaharija je pobegao uHrvatsku, dok su Bugari pozvali srpske župane da dođu i podčine se novom knezu[7]. Umesto postavljanja novog kneza, srpski župani su zarobljeni, a cela Srbija je opljačkana i pripojena Bugarskoj[10]. Nakon Simeonove smrti927. godine, Časlav je pobegao iz Bugarske i uz vizantijsku pomoć, obnovio Srbiju u kojoj su najveći gradovi bili:Dostinika (prvaprestonica Srbije), Černavusk, Međurečje, Drežnik, Lesnik iSalines, dok su u oblastiBosne, koja se tada nalazila u sastavu Srbije, bili gradovi Kotor i Dresnik[7]. SredinomX veka,severne granice Srbije počeli su da ugrožavajuMađari, sa kojima je Časlav vodio borbe, u kojima je, prema narodnoj tradiciji sačuvanoj u„Letopicu Popa Dukljanina“, poginuo tako što je zarobljen i u okovima bačen uSavu sa svojom pratnjom. Njegovom smrću se gasi prva srpska vladarska dinastija koja je vladala Srbima od dolaska na Balkan do sredineX veka.
Nekoliko decenija kasnije971. godine Bugarska država propada i ulazi u sastav Vizantije[10]. Okrutna vizantijska uprava na delovima Balkana naseljenimSlovenima, dovela je976. godine do pobune uMakedoniji na čijem su se čelu našli sinovi kneza Nikole. Ustanak se brzo proširio, a na njegovom čelu se, usled pogibije ostale braće, našaoSamuilo[10]. Posle prodora uGrčku, doKorinta iPeloponeza, on, oko998. godine, pokreće pohod ka zapadnim delovima Balkana i do989. godine osvaja veći deo današnje Srbije iokolnih srpskih kneževina[10]. PočetkomXI veka, Vizantija predvođena caremVasilijem II počinje da potiskuje ustanike i posle velike pobede ubici na Belasici1014. godine, Samuilo umire odsrčanog udara, a njegova država se praktično raspala usled dinastičkih borbi oko vlasti[10]. Već1018. godine, udovica poslednjeg cara se sa porodicom predala Vasiliju, ali su pojedine Samuilove vojskovođenastavile da pružaju otpor[11]. Poslednji od njih bio jeSermon koji je vladaoSremom[11]. Njega je na prevaru ubio vizantijski zapovednik Beograda1019. godine, čime je i poslednji ostatakSamuilove države pokoren.
Vizantijska uprava na prostorima naseljenim slovenskim stanovništvom je posle sloma Samuilovog ustanka, započela proceshelenizacije stanovništva i uvođenje plaćanja poreza u novcu, umesto, kao do tada, u naturi. Ove promene su, uz povećanje poreza usledkrize u samoj Vizantiji, doveli do podizanja dve nove slovenske pobune. Prvo je u leto1040. godine u Pomoravlju izbio ustanak na čijem se čelu našao, navodni Samuilov unuk,Petar Deljan, koji je u Beogradu proglašen za cara. Iako se ustanak brzo proširio na prostor današnje Srbije, Makedonije i severne Grčke, on je već1041. godine ugušen. Tri decenije kasnije,1072. godine dolazi do novog ustanka pod vođstvomĐorđa Vojteha, a ustanici za cara uPrizrenu proglašavajuzetskog princaKonstantina Bodina. Pod njegovim vođstvom oni osvajajuNiš, ali krajem godine bivaju potučeni kodPauna naKosovu, čime je ustanak ugušen.
Početkom naredne decenije, Bodin je, kao kraljDuklje, zauzeoRašku u kojoj je za vladare postavio županeVukana (oko1083—1112) i Marka, a potom i deoBosne u kojoj je postavio kneza Stefana. Borbe sa Vizantijom pošto je Bodin zarobljen od1091. godine vodi isključivo raški župan Vukan koji izZvečana više puta prodire na Kosovo spaljujućiLipljan, a kasnije stiže i doVranja,Skoplja iPologa. Na vlasti ga smenjuje njegovbratanacUroš I koji ulazi u savez saMađarima u borbama sa Vizantijom. Njegova ćerkaJelena postaje žena budućeg kralja MađarskeBele II, a njegov sinBeloškraljevski palatin. Mađari će tokom celogXII veka ratovati sa Vizantijom, prvo oko Srema i Beograda, a zatim i oko Moravske doline, a raški župani će u gotovo svakom od tih ratova učestvovati kao mađarski saveznici. Oni uspevaju da, na kratko, osvoje Beograd, a kasnije iNiš, ali ih Vizantinci, predvođeni moćnim caremManojlom I Komninom potiskuju, tako da se svi sukobi okončavaju bez značajnijih teritorijalnih proširenja. Istovremeno Rašku potresaju i unutrašnji sukobi oko vlasti između Uroševih sinovaUroša II iDese u kome učešće uzima i sam Manojlo. Vizantijski car na kraju postavlja za novog velikog županaTihomira, sina velmožeZavide.
Protiv njega će se,1166. ili1168. godine, pobuniti njegov najmlađi bratStefan Nemanja koji će potisnuti stariju braću iz zemlje, a kasnije će kodPantina na Kosovu potućivizantijsku vojsku predvođenu njegovom braćom, koja ga nakon toga priznaju za vladara. U prvo doba Nemanja vlada kao vizantijski vazal nakon što su njegove pobune ugušene, ali nakon smrti Manojla Komnena on ostvaruje nezavisnost Srbije i tokom naredne tri decenije voditi uspešne ratove protiv Vizantije u kojima će značajno proširiti svoju državu. Pripaja jojNeretvljansku oblast,Zahumlje,Travuniju,Zetu, delove Kosova,Metohije, a na kratko osvaja iNiš u kome se sastaje sasvetim rimskim carem i vođomkrstašaIII krstaškog pohodaFridrihom Barbarosom, kome predlaže savez protiv Vizantije. Na prestolu ga, u dogovoru sa vizantijskim carem, nasleđuje srednji sinStefan, koji početkom svoje vladavine biva potisnut od starijeg brataVukana, ali na kraju uspeva da se održi na vlasti. Koristeći se političkom situacijom na Balkanu nastalom poslekrstaškog zauzeća Carigrada1204. godine, on je nastavio širenje svoje države (osvaja Prizren, Vranje, Niš i Pirot), koju4. januara1217. godine uzdiže na rang kraljevine, dobivši od papeHonorija III kraljevskivenac. Dve godine kasnije, njegov mlađi bratSava je odvaseljenskog patrijarha uNikeji izdejstvovao uzdizanje raške episkopije na nivoarhiepiskopije čiji je postao prvi arhiepiskop, čime je srpska crkva stekla autokefalnost i udareni su temelji današnjojSrpskoj pravoslavnoj crkvi.
thumb
Stefana nasleđuju sinoviRadoslav (1228—1232) iVladislav (1234—1242) koji vladaju pod uticajem svojih moćnih tastovaepirskog despota i bugarskog cara, posle kojih na vlast dolazi najmlađi sinUroš I (1242—1276). Iako nije uspeo da proširi granice svoje države, Uroš je uspeo da ekonomski ojača državu tako što je izTransilvanije doveo rudareSase, čime je započela ekploatacijarudnika u Srbiji, što će njegovim naslednicima pružiti finansijsku osnovu za dalja osvajanja. Oko prvih rudnika se razvijala trgovina, pa samim tim, stvarali su se prvi gradovi. U to vreme u Srbiji se pojavljuje i prvi zvanican novac. Bio je oženjenJelenom Anžujskom koja je igrala značajnu ulogu u tadašnjoj Srbiji, a slikarstvo njegove zadužbineSopoćana spada u sam vrh evropske srednjovekovne umetnosti. Njega je sa vlasti, usled neuspešnih ratova i nezadovoljstva u zemlji, zbacio1276. godine stariji sinDragutin (kralj Srbije1276—1282, kralj Srema1282—1316), koji će, svega nekoliko godina kasnije1282. godine, prepustiti vlast mlađem sinuMilutinu (1282—1321), koji spada u red najznačajnijih srpskih vladara[12]. Tokom nekoliko narednih godina, Milutin će proširiti Srbiju ka jugu, osvajajući veći deodanašnje Makedonije saSkopljem koje mu postaje prestonica i severne deloveAlbanije, a na kratko će držati i samDrač. Kasnije će osvojitiBraničevo, koje predaje Dragutinu, kome je mađarski kralj i njegov tast dodelio na upravuMačvu sa Beogradom i severnu Bosnu. Sam Milutin1299. godine zaključuje mir sa Vizantijom, prema kome mu carAndronik II (1282—1328) priznaje osvajanja i daje za ženu petogodišnju ćerkuSimonidu.
PočetakXIV veka obeležava građanski rat između braće oko prava nasleđivanja prestola koji se okončava ponovnim prihvatanjemDeževskog ugovora, kojim je Dragutin1282. godine predao vlast Milutinu i prema kome ga nasleđuje Dragutinov sin. Milutina je sa vlasti1314. godine pokušao da zbaci sinStefan (1322—1331), koji je uhvaćen i po njegovom naređenju oslepljen, posle čega je poslat u izgnanstvo uCarigrad. Nakon Dragutinove smrti1316. godine on zarobljava njegovog sina i naslednikaVladislava i zauzima njegovu državu, posle čega vodi trogodišnji rat sa kraljem MađarskeKarlom Robertom (1310—1342) u kome gubi Beograd, ali zadržava Mačvu i Braničevo. Posle njegove smrti1321. godine, državu zahvata građanski rat između njegovih sinovaKonstantina i Stefana, u koji se nakon Konstantinove pogibije uključuje Vladislav, ali Stefan i njega pobeđuje. On nastavlja da širi svoju državu ka jugu na račun, Vizantije, ali ne uspeva da povrati primorje odCetine doDubrovnika koje se nakon Milutinove smrti odcepilo, nakon čega ga osvajaban BosneStefan II Kotromanić (1322—1353). Protiv njega je stvoren savez Vizantije i Bugarske, koji je Stefan uništio, potukavši do noguBugare ubici kod Velbužda1330. godine. Samo godinu dana kasnije, njegov sinDušan (kralj1331—1346, car1346—1355) koristi nezadovoljstvo vlastele i uNerodimlju zarobljava oca, koji iste godine umire u kao zatvorenik uZvečanu, a Dušan postaje novi kralj.
U periodu od 1459. do1804, Srbija je bila pod direktnom vlašću Osmanlijskog carstva, mada je u nekoliko kraćih intervala, od kojih je najduži bio od1718. do1739. godine, Habzburška monarhija držala pod svojom vlašću veći deo centralne Srbije.
Srbija je svoju borbu za nezavisnost počela tokomSrpske revolucije, a ta borba je trajala nekoliko decenija.
Neprestane političke krize uOtomanskom carstvu dovela dalje su pogoršavale život hrišćanskog stanovništva. Za vremePrvog srpskog ustanka (1804-1813) koji je predvodioKarađorđe Petrović, srpski ustanici su uspeli da izgrade svoju državu pre nego što je turska vojska ponovo zauzela Srbiju. Dve godine kasnije je izbio Drugi srpski ustanak pod vođstvomMiloša Obrenovića, koji se okončao sporazumom srpskih ustanika i turske vlasti.
Knez Miloš je vladao Srbijom samovoljno i imao je brojne protivnike, koji su često podizali bune, ali su se one sve one završavale neuspešno. Na spoljnopolitičkom planu, Miloš je, uz pomoć Rusije izdejstvovao Akermansku konvenciju (1828), Jedrenski mir (1829) i Hatišerif iz 1830. kojima je jačala autonomija Srbije sa Milošem Obrenovićem kao njenim naslednim knezom.
Nezadovoljstvo Miloševom vladavinom u Srbiji rezultovala je Miletinom bunom. Knez Miloš je pod pritiskom nezadovoljnih knezova savzao skupštinu 15. februara 1835. na kojoj je donetSretenjski ustav, prvi ustav među na Balkanu. Sretenjski ustav je je bio vrlo libelaran, njime je u Srbiji konačno ukinutfeudalizam i ograničena prava kneza. Kako je ustav najviši pravni akt jedne zemlje, a da je Srbija tada bila vazalna kneževina Osmanskog carstva, Porta se protivila njenom donošenju. Austrija i Rusija su takođe bile protiv ustava jer ga ni same nisu imale, i zbog straha od širenja idejaFrancuske revolucije. Pod inostranim pritiskom knez Miloš je, na svoje zadovoljstvo, ukinuo ustav.
Ustavom SFRJ iz 1974. godine pokrajine u sastavu SR Srbije (SAP Vojvodina iSAP Kosovo) dobile su daleko veću autonomiji i prava nego što su imala ranije. Pokrajine su dobila svoja državna i partijska Predsedništva.
Srbija se nalazi naBalkanu - regionujugoistočne Evrope (oko 80% teritorije) i uPanonskoj niziji - regionusrednje Evrope (oko 20% teritorije). No, geografski, a i klimatski, jednim delom se ubraja i u mediteranske zemlje. Ukupna dužina granica sa okolnim zemljama iznosi 2.027 km. Dužina granica po državama susedima - ne uzimajući u obzir samoproglašenu nezavisnost Kosova - iznosi:Albanija 115 km ,Bosna i Hercegovina 302 km,Bugarska 318 km,Hrvatska 241 km,Mađarska 151 km,Republika Makedonija 221 km,Crna Gora 203 km,Rumunija 476 km. Ako se u obzir uzme nezavisnost Kosova, dužina granica iznosi 2114 km, od čega prema Hrvatskoj 241 km, Mađarskoj 151 km, Rumunjskoj 476 km, Bugarskoj 318 km, Kosovu 352 km, BJR Makedoniji 221 km, Crnoj Gori 203 km, i Bosni i Hercegovini 302 km.
Napomena: deo teritorija Republike Srbije, koji se nalazio izvan teritorija autonomnih pokrajina nazivao seCentralna Srbija. Međutim, Centralna Srbija nije predstavljala posebnu administrativno-upravnu jedinicu i direktno je bila podređena republičkim vlastima. Nekadašnja regija Centralna Srbija je danas podeljena na tri statistička regiona.
Od 2009-2010. godine, Srbija je podeljena na statističke regione. Pet statističkih regiona Srbije su:
Pored toga, celokupna teritorija Srbije je podeljena na 29 okruga i teritoriju grada Beograda. Na području autonomne pokrajine Vojvodine nalazi se 7 okruga, na području autonomne pokrajine Kosovo i Metohija 5, dok se na području Šumadije i zapadne Srbije nalazi 8 okruga, a na području Južne i istočne Srbije 9 okruga. Teritorija grada Beograda čini zaseban statistički i upravni region. Svaki okrug se sastoji od nekoliko opština, a opštine se sastoje od mjesnih zajednica.
Prema popisu iz 2022. Srbija ima 6.647.003 stanovnika,[13] od kojih su 80,6% Srbi. Najbrojnije nacionalne manjine suMađari sa 2,77%,Bošnjaci sa 2,51%[d] iRomi sa 1,98% stanovništva.[14]
OdDrugog srpskog ustanka pa nadalje, stanovništvo Srbije je progresivno raslo sa 678 hiljada stanovnika1834. na 2,5 miliona stanovnika1900. godine. Država je doživela demografski kolaps uPrvom svetskom ratu, brojni historičari se slažu da je Srbija na kraju rata imala među najvećim procentima gubitaka od ukupnog stanovništva. Posle rata, u okviruKraljevine Jugoslavije stanovništvo je opet počelo da raste. Druga tačka zaustavljanja dogodila se saDrugim svetskim ratom, sa veoma visokom stopom ljudskih gubitaka. Oporavak se desio unutarsocijalističke Jugoslavije: Srbija je1948. godine imala 5,7 miliona stanovnika koji će porasti na 7,8 miliona potvrđenopopisom iz 1991. godine. Demografski podaci iz 1991. godine predstavljaju maksimalni vrhunac rasta.Devedesetih godinarat, ekonomska i socijalna kriza, te tok emigracije će dovesti do sporog opadanja stanovništva.
Premapopisu iz 2011. godine,pismenost iznosi 98% stanovništva, dok je računarska pismenost 49% (potpuna kompjuterska pismenost je 34,2%).[15] Isti popis je pokazao sledeće stepene obrazovanja: 16,2% stanovnika ima visoko obrazovanje (10,6% ima diplomu ili magistraturu, 5,6% ima višu stručnu spremu), 49% ima srednju stručnu spremu, 20,7% ima osnovnu, a 13,7% nema završeno osnovno obrazovanje.[16]
Očekivani životni vek pri rođenju je 74,8 godina, 71,9 za muškarce i 77,7 za žene. Država ima relativnostaro ukupno stanovništvo (među 10 najstarijih u svetu), sa prosečnom starošću od 42,9 godina.
Himna Republike Srbije je ujedno i stara himna nekadašnje Kraljevine Srbije "Bože pravde", uz unekoliko promijenjen tekst.
Grb Republike Srbije je grb iz doba Kraljevine Srbije iz 1882. godine i sadrži dvoglavog belog orla sa crvenim štitom na grudima na kome se nalazi beli krst sa četiri ocila (srpski krst), a iznad glava orla se nalazi kruna loze Nemanjića.
Republika Srbija ima Narodnu zastavu koja je trobojka sa vodoravno položenim bojama: crvenom, plavom i belom. Pored narodne, postoji i Državna zastava koja je u osnovi ista kao i narodna s tim što na plavom polju stoji i mali grb Republike Srbije.
Kroz Srbiju teče reka Dunav, važan plovni pravac koji povezuje srednju Evropu sa Crnim morem. Pored Dunava, plovne reke su: Sava, Morava i Tisa. Važni saobraćajni pravci kroz Srbiju su: Ibarska i Jadranska magistrala, autoput Beograd-Niš ipruga Beograd-Bar.
Srpska ekonomija je bila u kolapsu tokom1990ih. Godine 1993. zabeležena je druga najveća inflacija u istoriji ekonomije 2,35 · 1023 procenata (64% dnevno)[17].Prosečna plata u decembru 1993. iznosila je 21 marku. U najkritičnijim momentima dolazilo je i do nestašica hrane[18]. Srbiji su uvedene opšte sankcijeSaveta bezbednosti UN1992. Veći deo sankcija je ukinut1996,2000,2001. i2005. kada je u potpunosti normalizovana trgovina saSAD.
Poljoprivreda čini 16,6% nacionalnogBDP-a, industrija 25,5% i uslužne delatnosti 57,9%. Ukupni BDP za 2007. je bio oko 44,8 milijardi dolara. Dok je BDP-PPP za 2007. po stanovniku iznosio 10,375 dolara[19].Srbija se nalazi na površini od ukupno 8.840.000hektara (vidi još:Poljoprivreda Srbije). Površina poljoprivrednog zemljišta obuhvata 5.734.000 hektara (0,56 ha po stanovniku), a na oko 4.867.000 hektara te površine prostire se obradivo zemljište (0,46 ha po stanovniku). Oko 70% ukupne teritorije Srbije čini poljoprivredno zemljište, dok je 30% podšumama. Najveći ratarski kraj jeVojvodina. Gaji sežito,kukuruz,suncokret isoja, te u manjoj meri povrtarske kulture. Najpoznatijikrompir je izIvanjice,paprika izLeskovca, akupus izFutoga.Šumadija je poznata po voćarstvu;Vršac, obronciFruške gore,Aleksandrovačka Župa i deo Metohije po vinogradima. Stočarstvo je razvijeno uRaškoj i u istočnoj Srbiji.Metohija je plodna žitnica.Kosovo je najveće nalazište lignita uEvropi. Homoljske planine su nalazište bakra. Severni deoBanata je bogat naftom i zemnim gasom.
Srbija raspolaže sa oko 2.961.000 radno-sposobnog stanovništva, sa stopom nezaposlenosti od 21,56%[20] (Kosovo i Metohija oko 50%). U poljoprivredi radi oko 30%, industriji 46% i uslužnim delatnostima 24% (2002, bez Kosova i Metohije). Stopa inflacionog rasta preko 6,5%.
Ukupna spoljnotrgovinska robna razmena Republike Srbije za period januar-decembar2007. godine iznosila je 19.790,9 miliona evra[21]. Izvoz je iznosio 6432,2 miliona, a uvoz 13358,7 miliona. Spoljnotrgovinska robna razmena bila je najveća sa članicamaEvropske unije, oko 60%. U izvozu, glavni spoljnotrgovinski partneri, pojedinačno, bili su:Italija (1.094,2 miliona dolara);Bosna i Hercegovina (1.042,1 miliona dolara) iCrna Gora (950,9 miliona dolara). U uvozu, glavni spoljnotrgovinski partneri, pojedinačno, bili su:Ruska Federacija (2.625,9 miliona dolara, uglavnom uvoz energenata);Nemačka (2.169,7 miliona dolara) iItalija (1.777,8 miliona dolara).U izvozu za 2007. godinu najveće učešće imaju: gvožđe i čelik (1.094 miliona dolara); obojeni metali (694 miliona dolara); povrće i voće (467 miliona dolara); odeća (445 miliona dolara) i proizvodi od metala (426 miliona dolara). Kod uvoza, najviše su zastupljeni: nafta i naftni derivati (1.962 miliona dolara); drumska vozila (1.503 miliona dolara); gvožđe i čelik (917 miliona dolara); industrijske mašine za opštu upotrebu (881 miliona dolara) i električne mašine i aparati (807 miliona dolara).
Po podacima Svetske banke i MMF Srbija je 1991. godine bila dužna 3.9 milijardi eura, a 2009 godine se taj dug povećao na 30.6 milijardi[22], dok je istovremeno industrijska proizvodnja pala na 40 % one iz 1989. godine[23].
↑2,02,1Nad tim teritorijem Srbija nema efektivnu vlast, odnosno on predstavlja djelomično priznatu nezavisnu državu. Srbija tu teritoriju i dalje smatra svojom.
↑Smatra se da suVlastimirovići primili hrišćanstvo između870. i873. godine, pošto se smatra da su u tom periodu rođeni prvi srpski prinčevi sa hrišćanskim imenima:najmlađi Mutimirov sinStefan i Gojnikov sinPetar. U isto vreme pada i aktivnostvizantijskog caraVasilija I (867—886) na širenju vizantijskog uticaja i hrišćanstva međubalkanskim Slovenima.
1 Značajan dio teritorija se nalazi uAziji. •2 U potpunosti u Aziji, ali ima društvene i političke veze s Evropom. •3 Posjeduje zavisne ili slične teritorije izvan Evrope.
.png)
.jpg)
.svg)
.svg)