| Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| SegmentDrugog svetskog rata | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
.svg) Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije |  Jugoslovenska vojska u otadžbini | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| GeneralVladimir Popović, komandantTrećeg udarnog korpusa NOVJ | GeneralDragoljub Mihailović, načelnik štaba Vrhovne komandeJVuO | ||||||
| Angažirane jedinice | |||||||
| Treći udarni korpus NOVJ | Grupa korpusa JVuO iz Srbije i istočne Bosne Srpski udarni korpus | ||||||
| Snage | |||||||
| 4.200 boraca | oko 20.000 boraca | ||||||
OfanzivaJugoslovenske vojska u otadžbini u istočnoj Bosni decembra 1944. godine usledila je nakonporaza u Srbiji ipovlačenja sa Nemcima u Bosnu.
Sa prostora izmeđuRogatice iSokolca snageJVuO su krenule8. decembra u napad na delove27. divizije NOVJ, sa namerom da se probiju kaZvorniku. I pored velike brojčane nadmoći, četnici nisu uspeli u svojoj nameri.27. istočnobosanska divizija NOVJ je19. decembra razbila nemačke zaštitnice južno odZvornika, a zatim22. decembra nanela ozbiljan udarac desnoj koloniJVuO, sprečivši njihovo povezivanje sa Nemcima i odbacivši ih odDrine.
Obzirom na nepovoljan razvoj operacije,Draža Mihailović je preusmerio svoj napad premaTuzli, koja je predstavljala centarslobodne teritorije. Tokom četiri dana dramatičnih borbi u neposrednom okruženjuTuzle, 24-28. decembra,27. i38. divizija NOVJ uspele su da odbrane grad.
Mihailovićeva ofanziva izvedena je kao pomoćni udar u okviru naporaArmijske grupe "E" da se probije naSremski front i ratište severno od Drave. Takođe je pomogla daArmijska grupa E uspostavi poprečnu vezu izmeđuSarajeva i fronta u donjem tokuDrine:
Četničko pitanje: Nesigurnost kod četničkih jedinica po pitanju zauzimanju konačnog stava prema razvoju događaja u Jugoslaviji se djelomično potvrđuje neuspješnim pokušajem Keserovića da uspostavi saradnju s Rusima, kao i prijateljskim gestama Damjanovića prema 1. brdskoj diviziji. K tome je, prema posljednjim izvještajima, Baćević tražio razgovore u Beču. Sudeći prema posljednjim izvještajima, treba se očekivati uska saradnja na liniji Engleska-Subašić-Rusija-Tito. U tom slučaju bi četnici ostali sasvim sami, sem ako se ne odluče za radikalnu promjenu svog dosadašnjeg kursa. Iskorištavanje u korist Grupe Armija /E/, koja se borbom probija kroz sarajevsku oblast, se čini mogućom čak i uz poštivanje specifičnih instrukcija za hrvatski teritorij.[1]
– Večernji izvještaj obavještajnog odjeljenjaArmijske grupe F (Heeresgruppe F) (28. oktobar 1944. godine)
Mihailovićeva ofanziva je izvedena prema željama nemačke Komande Jugoistoka, uz njihovu saglasnost i pomoć u municiji i zbrinjavanju ranjenika. Pored četnika, nemački proboj osiguravale su i ustaše:
„5. SS brdski korpus: [...] Krećući se od Kalinovika sa sjeveru, jače banditske snage potisle četnička osiguranja od Trnova ka Kasindolu (6 [kilometara] južno od Sarajeva). 1. bataljon 734. lovačkog puka, prebačen iz Podromanije motorizovanim transportom, stupio u kontranapad u saradnji sa ustašama i četnicima.“[2]
– Tajni dnevni izvještaj nemačke komande Jugoistoka (23. Decembar 1944.)
Slom Mihailovićeve ofanzive doveo je do demoralizacije i osipanja.Srpski udarni korpus odmarširao je Nemcima uSarajevo, da bi bio transportovan vozovima uSloveniju,[3] a ostale snage su nastavile put prekoOzrena kaModriči, gde su se uključile u nemački sistem odbrane saobraćajniceSarajevo –Bosanski Brod.
„Draža Mihailović će nastaviti borbu protiv komunizma. Njegove jedinice se već bore sa Titovim trupama i imaju djelomično vezu sa njemačkim jedinicama (pukovnik v. Jungfeld, general Müller). Sada je stvar u tome, kako upotrebiti četničke jedince kao prethodnice i osiguranje za komunikacije prilikom predstojećeg izmještanja njemačkih trupa iz Srbije.“[4]
– Zabilješka sa savjetovanja njemačkog okupacionog vrha o četničkom pitanju u Srbiji, 8. oktobra 1944.
Tokom novembra, i decembra1944, te januara1945. odvijalo se probijanjeArmijske grupe "E" izSrbije iCrne Gore. Pošto nisu ovladali putevimaPodgorica -Trebinje -Mostar iValjevo -Zvornik -Tuzla -Doboj, glavnu saobraćajnica za ovu svrhu predstavljala je trasaPrijepolje -Višegrad -Rogatica -Sarajevo (takozvani "crni put"[5]). Ovom komunikacijom odvijao se živ saobraćaj pod zaštitom nemačkih zaštitnica s obe strane puta, a27. istočnobosanska divizija NOVJ dobila je zadatak da ovo kretanje ometa i prekida.
Korpusna grupa "Miler", od novembra potčinjena komandi34. armijskog korpusa, saKraljevačkog mostobrana tokom decembra1944. izvlačila se iz dolineZapadne Morave, pod pritiskom14. korpusa NOVJ, glavnim pravcemUžice -Ljubovija -Zvornik -Bijeljina -Brčko. Njeno izvlačenje sprečavale su28. i38. divizija NOVJ izmeđuBrčkog iZvornika, a nakon15. decembra počelo je prebacivanje prekoDrine17. i45. divizije NOVJ.
Da bi olakšala ovo izvlačenje korpusa "Miler",Armijska grupa "E" uputila je 11. poljsku vazduhoplovnu diviziju krajem novembra u napad pravcemSokolac -Vlasenica -Zvornik, radi bočne podrške i učvršćivanja fronta naDrini.
Počev od7. novembra1944, nakon forsiranjaDunava kodApatina iBatine, uBaranji se razvijao napad Trećeg ukrajinskog frontaCrvene armije, što je u tom trenutku bila najozbiljnije ugrožavanje nemačkih položaja. Zbog toga jeArmijskoj grupi "E" naređeno što hitnije pomeranje trupa na sever. U sklopu pomeranja snaga, 11. poljska vazduhoplovna divizija morala je da napusti nameru posedanja i otvaranja putaSokolac -Vlasenica -Zvornik.
8. decembra, nakon pregovora sa Nemcima, tim pravcem nastupila je glavninaJVuO.Armijska grupa "E" pokušala je da im obezbedi prihvat i vezu ostavljanjem jedne zaštitnice južno odZvornika.
Počev od kraja oktobra1944. u opticaju je bilo više koncepcija o daljem postupanjuJVuO.Pavle Đurišić zastupao je ideju o koncentrisanju svih snaga uCrnoj Gori i povezivanju sa saveznicima uGrčkoj ili eventualnoAlbaniji, u slučaju iskrcavanja. Postojala je takođe ideja o koncentrisanju uHercegovini i južnojDalmaciji, gde bi se dočekali saveznici.Ljotić je preko svojih predstavnika zastupao koncentrisanje svih nacionalnih snaga uSloveniji. Nemcima prve dve zamisli nisu odgovarale. Oni su nastojali da usmere snageJVuO tamo gde će im biti najkorisnije u sprečavanju snagaNOVJ da pristupe njihovim vitalnim komunikacijama.
Na pregovorima saJevđevićem, Nemci su uspeli da usmere snageJVuO iz jugozapadneSrbije u pravcuSarajeva, u smeru kretanja vlastitih snaga.
3. 11, na molbu četničkog delegata majora Jevđevića iz Vrhovnog štaba Draže Mihailovića, održan je sastanak sa načelnikom Obaveštajnog odeljenja Grupe armija. Draža Mihailović sada se nalazi sa oko 40.000 četnika u rejonu između Novog Pazara i Višegrada.1.) Četnici će pratiti i potpomagati nemačke trupe u njihovom nastupanju do Sarajeva.[6]
Nakon prebacivanja u istočnuBosnu, u više navrata vođeni su pregovori o snabdevanjuJVuO i o njihovom daljem angažovanju. Najistaknutiji predstavnikJVuO na ovim pregovorima bio je pukovnikBorota, komandant Romanijskog korpusa JVuO[7][8] Na ovim pregovorima konačno je postignut dogovor o nastupanju u pravcuZvornika, koji je Nemcima odgovarao. O ovome je štabArmijske grupe "E"10. decembra obavestio potčinjene komande.
10. 12. 1944. Operat. odeljenje (Sarajevo)
Saradnja sa četnicima.
Telegram 34. i 91. arm. korpusu, 5. SS-brd. arm. korpusu i Korpusnoj grupi »Kibler«:1) Četnici na maršu u širi rejon Valjeva privremeno će preći preko područja Rogatica — Ljubovija — Zvornik — Kladanj.2) DM garantuje najlojalnije držanje prema nemačkim jedinicama i nudi saradnju. Znak raspoznavanja za saradnju između nemačkih jedinica i četnika je: Mitrovica.3) Četnike u što većoj meri koristiti za službu izviđanja. Materijalna pomoć može im se obezbediti u ograničenim razmerama ukoliko se stave na raspolaganje za borbu protiv bandi.
4) K-da Grupe armija obavestila je hrvatske vlasti o navedenom kretanju.[9]
RukovodstvoJVuO našlo je svoj interes u ovom pravcu u tome što je moralo da obezbedi mesto za prezimljavanje i obezbeđivanje ishrane jedinica (oblast istočno odSarajeva bila je opustošena), i što bi time osvojilo pogodne položaje za eventualni povratak uSrbiju.
U drugoj polovini novembra1944. počela je koncentracija formacijaJVuO izSrbije u gornjem Podrinju (na prostorijiGoražde,Čajniče,Foča,Kalinovik, severne padine planine Jahorine). Oko18. novembra su uGoražde stigle jedinice Šumadijske grupe korpusa (1. i 2. šumadijski i Požeški korpus i 1. kragujevačka i Jurišna prateća brigada);25. novembra - Grupa korpusa Gorske garde (Oplenački, Kosmajski, Crnogorski i Zlatiborski korpus i 1, 2. i 3. brigada); a krajem tog meseca Rasinsko-toplička, Južnomoravska i Mlavsko-smederevska grupa korpusa. Prvih dana decembra stigli suSrpski udarni korpus (1. i 2. udarna i 3. divizija graničara), Javorski,Avalski, Cerski i 1. kosovski korpus i Posavsko-kolubarska grupa korpusa. Osim njih, na to područje prikupljene su i jedinice 2. jurišnog, 1. i 2. mileševskog, Drinskog, Romanijskog, Trebinjskog, Nevesinjskog, Zeničkog i Durmitorskog četničkog korpusa.
O brojnoj jačini te četničke grupacije postoje različiti podaci.Jevđević je u pregovorima sa Nemcima naveo broj od 40.000 ljudi.[6] KomandaArmijske grupe "E" javila je komandantu Jugoistoka, 11. novembra da seTrifunović (Miroslav, četnički komandantSrbije) kreće sa 10.000 četnikaRačića iKeserovića odPrijepolja kaFoči. Istog dana ona je zabeležila u svoj ratni dnevnik daTrifunović ima 18.000 četnika.[10] S obzirom na priključivanje drugih grupacija izSandžaka i istočneBosne, može se zaključiti da se u području južno od linijeSarajevo -Višegrad koncentrisalo oko 30.000 četnika.
Cela grupacija podeljena je na dve grupe: južna, slabija, vršila je pritisak na delove 29. divizije NOVJ u okoliniKalinovika. Drugom, jačom, komandovao jeMihailović lično, i ona je izvršila tronedeljni napad na snageNOVJ u istočnojBosni. Ova grupa koja učestvovala u napadu premaZvorniku iTuzli, brojala je oko 20.000 boraca. To je bila jedna od najvećih koncentracijaJVuO u toku rata.
Prema JVuO su se u okolini komunikacije nalazili delovi27. istočnobosanske divizije NOVJ. Delovi ove divizije su, nakonborbi za Rogaticu 22. oktobra - 5. novembra i ometanja prodora grupe "Šojerlen" izVišegrada uSarajevo 14-22. novembra, bili raspoređeni sa ciljem vršenja napada na nemačke transporte na komunikaciji. U više navrata izvela je uspešne napade na nemačke transporte, a najuspešniji je biozaseda na Sjemeću 27. novembra.
Ova divizija brojala je u tom periodu nešto ispod 2.000 boraca. Bila je to laka partizanska formacija, dobro naoružana automatskim oružjem, ali sa malim brojem teškog oružja. U poslednjoj fazi operacijeJVuO, tokom odbraneTuzle 24-27, decembra, protivJVuO je upotrebljena je i 38. istočnobosanska divizija, slične formacije i jačine.
SnageJVuO razvile su se u napad sa koncentracijske prostorije između garnizonaSokolac i Rogatica, koje je držaoPrvi ustaški zdrug (tzv. Crna legija), pod zaštitom nemačkih zaštitnica oko puta. Leva napadna grupa, sporedna, koju je sačinjavaoSrpski udarni korpus, nastupila je kroz oblast sela Ozerkovića i stupila u borbu još pre prelaska putaRogatica -Sarajevo sa Drugim bataljonom20. romanijske brigade NOVJ, koji je ugrožavao saobraćajnicu s juga.
Glavna, desna napadna grupa, razvila se u tri kolone do sameRogatice, i nastupila u pravcu sever-severoistok, sukobivši se sa delovima16. muslimanske brigade NOVJ između selaŠenkovići iZakomo.
SnageJVuO napredovale su sistematski i organizovano, i privukle su na sebe sve tri brigade 27. divizije. Profesionalno vođene, snageJVuO nastojale su prethodnicama da lociraju položaje delova27. divizije NOVJ, a zatim ih, koristeći veliku brojčanu nadmoć, obuhvatom ugroze sa boka i pozadine, i tako sistematski potiskuju. Uprkos znatnoj brojčanoj premoći četnika,27. divizija je elastičnom manevarskom odbranom veoma usporila njihovo nastupanje. Za prvih pet dana, od 8. do12. decembra, snageJVuO napredovale su oko 20 kilometara, uspostavivši liniju fronta na padinama planine Devetak blizu Han Pijeska.
13. decembra došlo je do zastoja u napadu, sudeći po izvorimaJVuO, zbog utrošene municije. Povedeni su ponovni pregovori da se od Nemaca dobije popuna municijom.[11]
Ako uspete da dobijete municiju, šaljite je za selo Košutice, ponavljam Košutice. Hitno nam je potrebna.[12]
– Depeša generala Mihailovića "Binderu" od 14. decembra 1944.
Municiju prvu partiju primili smo i to 40000 metaka. Nemci traže ime lica kome njihov vojnik treba da preda, kao i to da se uvek označava ime mesta, kao i najbolji put... Raspoloženi su da nam municiju stave uvek.[13]
– Odgovor "Bindera" generalu Mihailoviću od 17. decembra 1944.
Štab27. divizije uočio je u ovom zastoju u četničkom napadu priliku da popravi svoju poziciju. 16. decembra izvukao je iz fronta premaJVuO16. i19. brigadu, ostavivši prema njima samo20, dok je prve dve usmerio prema Nemcima u doliniDrine. U napadima 18. i19. decembra ove dve brigade uspele su darazbiju i potisnu pukovsku grupu "Skenderbeg" utvrđenu u mestuDrinjači južno odZvornika.
Međutim, nedugo nakon odlaska16. i19. brigade, u toku16. decembra, sve snageJVuO su obnovile nastupanje. 20. romanijska brigada NOVJ nije se upuštala u teže okršaje, već je pokušavala da usporava i ometa njihovo napredovanje. Još istog dana snageJVuO ušle su uHan Pijesak, a17. decembra uveče i uVlasenicu.
Vrlo mi je važno da što pre dobijemo municiju... Treba da je bude u što većem broju kako za puške tako i za bacače. Tražite ovo energično...[12]
– Depeša generala Mihailovića Gojku Boroti od 18. decembra 1944.
18. decembra, nakon zauzimanjaVlasenice, snageJVuO preduzele su napad na20. romanijsku brigadu koja se nalazila iznadVlasenice, u rejonuIgrišta,Han-Vjeternika iPodbukvika. Bila je okružena na malom prostoru i s osloncem na Igrište (trig. 1406) punih 36 sati pružala je snažan otpor. Pošto odatle nije mogla više ispoljavati bitniji uticaj na četničke snage koje su prodirale uBirač, štab brigade je odlučio da se jedinice izvuku iz okruženja i zabace u pozadinu četnika. Noću 19/20. decembra izvršenje marš preko sela Nerića, Pjenovca, Nevačke i Kusača uPodžeplje, po mećavi i velikoj hladnoći, ali bez borbe. Tako se20. decembra20. romanijska brigada našla u pozadini četničke grupacije.
Hrvatska: [...] Četnici javljaju da je 27. Titova divizija pretrpjela teške gubitke u borbama sa Račićevim, Keserovićevim i Kalabićevim odredima 25 [kilometara] sjeverno od Rogatice.[14]
– Večernji izvještaj obavještajnog odjeljenjaArmijske grupe F (Heeresgruppe F) (18. decembar 1944. godine)
Ovakav razvoj primorao je štabTrećeg udarnog korpusa NOVJ da18. i21. brigadu38. divizije izvuče iz borbi uZvorniku i uputi premaŠekovićima radi zaustavljanjaJVuO. Ove dve brigade (oko 1.500 boraca) bile su tokom 20. i 21. decembra potisnute od straneJVuO izŠekovića u dolinuSpreče. U međuvremenu, štab27. divizije vratio je svoje dve brigade iz dolineDrine. 21. decembra uveče,16. i19. brigada naišle su na desnokrilnu grupacijuJVuO (3. srpska udarna divizija, grupa korpusa Gorske garde) raspoređenu u okoliniŠekovića, bez dovoljnog osiguranja. Zapazivši propuste u obezbeđenjuJVuO, ove dve brigade prešle su iz marša u energičan napad, i, postigavši puno iznenađenje, razbile ovu grupaciju zaplenivši komoru i značajan ratni plen. Sasvim iznenađena, Oplenačka brigadaJVuO bila je brzo i potpuno razbijena. Ljudstvo se razbežalo u pravcu sela Mimice, ostavljajući za sobom oko 50 mrtvih i ranjenih i oko 60 zarobljenih vojnika, kao i svu svoju i korpusnu komoru (oko 30 kola sa velikom količinom municije, novca u banknotama od po 1.000 dinara, sanitetskog i drugog materijala) i oko 80 volova.[15]
Tokom celog dana22. decembra napadne koloneJVuO pokušavale su da ponovo preuzmu kontrolu nad oblašćuŠekovića. Ovi napori su u složenim i neizvesnim borbama ipak na kraju ostali bezuzpešni. 20. romanijska brigada tokom22. decembra orijentisala se premaVlasenici. Uveče22. decembra/23. decembra, na ulazu uVlasenicu, susrela se sa kolonamaTimočkog korpusa JVuO. U susretnoj borbi, u koju je brzo stupila i glavnina20. romanijske brigade,Timočki korpus je odbačen u jugoistočnom pravcu uz gubitke od 52 mrtva, 65 ranjenih i 25 zarobljenih četnika.[16] Tim uspehom20. romanijske brigade uklonjena je rezerva Vrhovne komandeJVuO sa prostorije na kojoj je mogla ispoljiti uticaj na tok dejstava u doliniDrinjače.
Nakon ovog poraza i bočnog udara sa pravcaDrine, obavešten o nastupanju novih snagaNOVJ prekoDrine u okoliniZvornika,Mihailović je odlučio da preusmeri napad u pravcuTuzle. Koristeći slabu posednutost tog pravca od strane snagaNOVJ, koloneJVuO brzo su napredovale i 23. decembra uveče primakle su u neposrednu blizinuTuzle, raspoređene za obuhvatni napad iz više pravaca.
Nakon poraza kodŠekovića, komandaJVuO konsolidovala je snage preusmerila svoje nastupanje premaTuzli kao cilju. S tim ciljem Vrhovna komandaJVuO je 23. decembra naredila svojim glavnim snagama (iz ranije desne kolone: Rasinsko-toplička, Mlavsko-smederevska i grupa korpusa Gorske garde, Avalski i Javorski korpus i 3. divizija udarnog korpusa) da ovladaju linijom između sela Lipovica - Svračići - Gornje Petrovice i Jeginovog Luga;Udarnom korpusu (bez 3. divizije) i Vlaseničkoj brigadi da izbiju na liniju Donje Dubrave - Pasci - Ljubača; Kladanjskoj brigadi, ojačanoj sa dve brigade Južnomoravskog korpusa - da prodre pravcemĐurđevik -Živinice do Ljubače, i Južnomoravskom korpusu (ukupno tri brigade) da krene odĐurđevika kaBanovićima,Kiseljaku iPuračiću i, pošto uhvati vezu sa Ozrenskim četničkim korpusom, da se orijentiše kaTuzli.[17] Osnovna ideja bila je u tome da sve te snage, razvijene na polukružnu osnovicu, uz angažovanje Majevičkog i Trebavskog korpusa (sa severne i zapadne strane), 25. decembra krenu u nastupanje na samuTuzlu.
ŠtabTrećeg korpusa NOVJ nije prozreo ovu nameru komandeJVuO do25. decembra, dok nije počelo nastupanje ka gradu. Ovaj štab smatrao je da su četnici zaustavljeni, i da postoje uslovi da se oni razbiju u okoliniKladnja. Tako su se pred glavnom, desnom kolonomJVuO, koja je izbila na putTuzla -Zvornik i 25. decembra nastupala sa istoka premaTuzli, našle samo dve brigade (18. i21.)38. divizije NOVJ. Pred kolonomJVuO koja je nastupala sa juga, pravcemKladanj -Živinice, nalazile su se17. brigadu i19. brigada pod komandom štaba27. divizije. 16. brigada ostala je tog dana u oblastiŠekovića bez dodira sa snagamaJVuO, kao i20. u oblastiVlasenice. U toku 25. decembra, kad se jasno ispoljila nameraJVuO da zauzmeTuzlu, štab 27. divizije je naredio da20. romanijska brigada usiljenim maršem izbije na pravacTuzla -Gračanica, na zapadno krilo odbrane grada,16. muslimanska prebacila se u oblast Živinica, na južnom krulu, a17. majevička pomerena je ulevo, u sastav svoje,38. divizije, na istočnom krilu odbrane.
Tokom26. decembra južna i istočna (srednja i desna) grupacijaJVuO energično su nastupale premaTuzli, dok je pritisak zapadne grupacije bio nešto slabiji, usled nedolaska velikih delova Ozrenskog i Trebavskog korpusa JVuO. Na istočnom krilu, na prilazimaSiminom Hanu, položaji su više puta u toku dana porelazili iz ruke u ruku.
Tokom noći štabTrećeg korpusa NOVJ pripremio je protivudar na ovom sektoru. U prvom delu noći16. muslimanska brigada uspešno se zabacila u pozadinu snagaJVuO u zahvatu putaZvornik -Tuzla, tako da je nakon ponoći otpočeo opšti koncentričlan napad svih jedinica38. divizije NOVJ i16. brigade 27. divizije na glavnu napadnu grupacijuJVuO na istočnim prilazimaTuzli. Ovim napadom glavna grupaJVuO razbijena je i raspršena, i u velikoj meri onemogućena za dalje organizovano vođenje napada.
Nakon ovog uspeha, Prvi i Drugi bataljon16. muslimanske brigade27. decembra usiljenim maršem upućeni su preko sela Vukovija ka Živinicama, dok su Treći i Četvrti bataljon i izviđačka četa ujutro kamionima i železnicom prebačeni do Živinica. gde je izjutra 27. decembra preneto težište borbe. Na ovom području snageJVuO davale su tokom celog 27. decembra uporan otpor, nastojeći da prihvate delove istočne grupacije koji su se izvlačili dolinomSpreče na zapad. Na istočnom sektoru tokom27. decembra konačno se ispoljio i napad delova23. srpske divizije, koja je sa ostalim delovima14. korpusa NOVJ forsiralaDrinu prethodnih dana. Time je konačno uspostavljeno sadejstvo sa 14. korpusom koje je zahtevao štab3. korpusa u svojoj depeši Vrhovnom štabu25. decembra, smatrajući ga neophodnim.[18] Ovo je uslovilu dodatnu dezorganizaciju u istočnoj grupacijiJVuO.
Borbe tokom27. decembra u oblastiŽivinica nisu imale jasan ishod. Obe strane su na kraju dana, uprkos obostranim upornim napadima, uglavnom ostale na istim položajima na kojima su bili tokom jutra. Izjutra28. decembra je cela27. istočnobosanska divizija NOVJ prešla u napad. Borba se razvila u veliki broj upornih borbi na otpornim tačkama duž svih položajaJVuO. Na mnogim mestima, borba se vodila iz neposredne blizine, a bilo je i slučajeva da se borci dve strane izmešaju.[19] Nakon šestočasovnog upornog otpora, posle podne tzog dana položajiJVuO počeli su da popuštaju.Mihailović je, suočen sa nemogućnošću postizanja cilja napada, naredio organizovano izvlačenje svih svojih snaga prema masivu planineOzren. Premorene jedinice27. divizije NOVJ nisu imale snage za energično gonjenje, tako da su krajem dana borbe oslabile, i veći deo snagaJVuO izvukao se iz borbenog dodira saNOVJ.
U ovoj fazi rata, na nemačkoj strani formirane su, osim armijskih, i SS-komande. Kad je izbila na rekuBosnu kodMaglaja,Mihailovićeva grupa stupila je u kontakt sa Štefanom Hedrihom (nem.Stefan Hedrich), SS-oberfirerom i inspektorom u glavnom štabu SS (nem.SS-Oberführer und Inspekteur der Gebirgstruppen der Waffen-SS imSS-FHA), komandantom SS-oblasti Severozapadna Bosna. Prema sećanjima Hedriha, Mihailovićeva grupa mu je ponudila da se stavi pod nemačku komandu i tražila municiju:
Jednog dana (decembra 1944) pojavio se preda mnom iznenada jedan četnički general sa dva generalštabna oficira (bili su aktivni u srpskoj vojsci) i rekao sledeće: Kad su Rusi upali u Srbiju, njegovih 40.000 četnika povuklo se preko Drine i stoje na obali Bosne 10-20 km od Maglaja. Oni su spremni da se stave pod nemačku komandu i prime moju podršku prema istoku, dok bih ja trebalo da im stavim na raspolaganje neophodnu pešadijsku municiju.[20]
Nakon ovog poraza došlo je do izvesnog osipanja u redovimaJVuO.Srpski udarni korpus odmarširao je Nemcima uSarajevo, da bi bio transportovan vozovima uSloveniju[3], a ostale snage izvukle su se prekoOzrena premaModriči. Tokom borbi od 11. do14. januara1945. izModriče su izbacile garnizonNDH. Nakon toga sklopile su18. januara sporazum sa lokalnim rukovodstvomNDH i razmestile su u gradu i okolini sa osloncem na nemačke snage. Štab Armijske grupe "E" zauzeo je stav da se ne meša u međusobne razmirice četnika i snagaNDH, nastojeći da iz obe strane izvuče najveću moguću korist.
14. 12. 1944. Operat. odeljenje (Sarajevo)
Pitanje četnika.
Saopštenje upućeno 5. SS-brd. arm. korpusu, u kome se kaže da će pregovore principijelne prirode sa predstavnicima DM voditi K-da Grupe armija »E«, da nije poželjno uključivanje u sporove između ustaša i četnika i da je za pregovore uslovljene situacijom sa četničkim nižim starešinama ovlašćena K-da 5. SS-brd. arm. korpusa, odnosno njeni delegati.[21]
Na području donjeg tokareke Bosne snageJVuO su18. januara sklopile sporazum sa snagama NDH[22] tokom februara i marta1945. učestvovale zajedno sa nemačkim snagama u borbama protiv pokušajaDruge armije JA da preseče saobraćajnicu u dolinireke Bosne.
U međuvremenu nemačke snage su1. januara1945. ponovo posele napuštenuVlasenicu, oko koje su se od7. januara rasplamsale oštre borbe između jedinica 2. armije JA i nemačke posade. Nakon izvlačenja21. korpusa iz okruženja,Armijska grupa "E" je23. januara ponovo pokrenula napad istim pravcemVlasenica –Zvornik, kojim je već nastupala 11. vazduhoplovna poljska divizija u novembru, i glavninaJVuO u decembru1944.
Poručite sledeće Nemcima: Sva obećanja do sada nisu izvršena, u pogledu municije. Zbog toga, Srbijanske snage ne mogu učestvovati u akciji prema Tuzli, niti uopšte mogu učestvovati u akcijama...[12]
– Depeša generala Draže Mihailovića pukovniku Gojku Boroti od 6. februara 1945.
NeuspehJVuO je potvrdio njihovu vojnu inferiornost u ovoj fazi i nesposobnost da budu relevantan vojni činilac na završetku rata. Ipak, njihova ofanziva u ovom području bila je od značajne pomoći Nemcima. DeloviArmijske grupe "E" u to vreme su se probijali pravcimaVišegrad -Sarajevo iUžice -Ljubovija -Bijeljina. NastupanjeJVuO oslobodilo je vitalnu komunikacijuVišegrad -Sarajevo pritiskaNOVJ, čega su i predstavniciJVuO bili svesni, pa su u svom zahtevu za dodelu municije Nemcima spomenuli i taj svoj doprinos. Takođe, prinudili suTreći korpus NOVJ da izvuče38. diviziju sa nemačkog fronta u neposrednu odbranuTuzle, što je takođe predstavljalo posrednu pomoć Nemcima. Delimično zahvaljujući ovim olakšanjima koje joj je omogućilaJVuO, Armijska grupa "E" uspela je da zaustavidecembarsku ofanzivu naSremskom frontu, i, štaviše, organizujejanuarsku protivofanzivu koja je rezultirala relativnim stabilizovanjem njenih pozicija.
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
