Nikeja (grčki:Νίκαια [Níkaia]) iliIznik (turski:İznik), je stari grad nazapaduTurske -Male Azije (Anadolija), koji je prevashodno poznat kao mesto održavanja dva istorijskavaseljenska sabora (Nikejski sabor iDrugi nikejski sabor) ranehrišćanske crkve. Grad se nalazi naistočnoj obalijezera Askalion (Iznik), nanadmorskoj visini od 90m, a danas ima oko 15.000 stanovnika. Grad je imao burnu istorijsku prošlost, a jedno vreme je bio prestonica tzv.Nikejskog carstva,države formirane navizantijskim tradicijama poslekrstaškog osvajanja Carigrada1204. godine. Tokomosmanske vladavine(1331-1918) grad je postao središte proizvodnje čuveneplaveIznikkeramike. Najvećeturističke atrakcije u gradu sustare gradske zidine koje su provaljene na mnogim mestima, mada dobar deo stare gradnje još uvek stoji, zahvaljujući brojnim turistima i njihovom interesu za grad icrkva Božanske Mudrosti (Aja Sofija) u kojoj su se najverovatnije održali vaseljenski sabori.
- Antigoneja je prvobitni naziv grada.
- Nikeja je ime grada od305. godine pne..
- Iznik jeturski naziv grada izveden od (grčkog) imenaNikeja odnosnogrčkih rečieis tin Nikea što u prevodu značiu Nikeji.Na isti način su od grčkih reči i naziva izvedeni turski nazivi i mnogih drugih gradova:
Nikeju je prvobitno osnovao310. godine pne.makedonski kraljAntigon I Monoftalmos, koji je nakon smrtiAleksandra Velikog Makedonskog zauzeo veliki deo Male Azije i prvobitno se po njemu zvaoAntigoneja(grčki:Νίκαια). Negde oko305. godine pne.tračkikraljLisimah je grad preimenovao uNikeja u slavu njegove supruge Nikaje (grčki:Νίκαια).Bitinjani ga osvajaju281. godine pne., posle čega prelazi u rukeRimljana, da bi ga posle nizazemljotresa obnovioHadrijan(117-138).
Goti ga spaljuju i razaraju259. godine,ali grad i pored toga ostaje sedištehrišćanskeepiskopije i u njemu je325. godine održanprvi vaseljenski sabor tzv.Nikejski sabor.CarValens(364-378) je u Nikeji364. godine proglašen za cara,a tokom velikih građevinskih obnova koje je sproveoJustinijan I(527-565) grad je dodatno razvijen i izgrađen. Tokomikonoklastičke krize uVizantijskom carstvu u gradu je održansedmi vaseljenski sabor na kome je osuđeno štovanjeikonama.
Neposredno nakonMancikertske bitke idogađaja iz 1071. godine usledila jeinvazija Seldžuka na Malu Aziju koja je1077. godine dostigla jedan od svojih vrhunaca zauzimanjem Nikeje. Goloruki sledbeniciPetra Pustinjaka su tokom tzv.seljačkog krstaškog pohoda pokušali da na juriš zauzmu grad,ali su strahovito potučeni i vrlo mali broj njih je uspeo da se spase zahvaljujući intervencijivizantijske vojske. Grad je1097. godine vraćen Vizantiji, nakon što su gakrstašiprvog krstaškog pohodaopseli i zauzeli.
Poslekrstaškog zauzeća Carigrada1204. godine,Laskarisi,koji su poslednjim trzajimaopsade proglašenivizantijskim carevima, u Nikeji osnivaju državu na vizantijskim tradicijama nazvanuNikejsko carstvo. Tokom polaveka borbi sakatoličkim(tzv.latinskim) ipravoslavnim državama nastalim na tlu Vizantijskog carstva1204. godine,nikejski carevi su izvojevali pobedu i1261. godine jeMihajlo VIII Paleolog ((1259)1261-1282)povratio Carigrad iobnovio Vizantiju.Tokom tih pola veka Nikeja je bila sedište pravoslavnogvaseljenskog patrijarha.
Osmanlije grad osvajaju1331. godine i on se od tada nalazi u sastavuOsmanske imperije. SultanSelim I je1514. godine u njega preselioAzerske majstorekeramike izTabriza i drugih delovaAzerbejdžana,koji su ga proslavili kao središte proizvodnje čuveneplaveIznik keramike.
Nikeja je opasana dvostrukimbedemompoligonalne osnove ukupnedužine 4427m rađenog po uzoru nadvostruke bedeme Teodosija II uCarigradu.
Sistem dvostrukih bedema je izveden od:
- unutrašnjeg bedemavisine 9m iširine 3.5m ojačanog sa 108kula.
- međuprostora(tzv.peribolosa) koji iznosi do 16m
- spoljašnjeg bedema ojačanog okruglim kulama
- međuprostora(tzv.paratehiona)
- šanca sa vodom
- crkva Božanske Mudrosti (Aja Sofija),nalazi se u samom središtu grada,a danas je u ruševinama
- crkva Preobraženja Bogorodice (Koimesis),nalazi se ujugoistočnom delu grada,a danas je u ruševinama
Jezero Askalion,na čijem se najistočnijem kraju nalazi Nikeja,se nalazi na 80mnadmorske visine i obuhvatapovršinu od 303km² sa najvećomdubinom od 75m.
- Imaret(gradski muzej)
- Rimski teatar
- Berberov kamen
- Kasijev obelisk
U Nikeji su rođeni veliki grčkiastronomHiparh (Hipparchus) i matematičar i astronom,Sporije (Sporus).
