Memorandum Srpske akademije nauka i umetnosti (skraćenoMemorandum SANU) je dokument koji je izradilaSrpska akademija nauka i umetnosti (SANU) između1985. i1986. godine, kao strateški program srpske inteligencije. Nacrt dokumenta je objavljen u javnosti preko dnevnih novinaVečernje novosti u dva nastavka 24. i 25. septembra1986.[1]
Memoradum je odmah izazvao burne reakcije uSFRJ, zbog svojih pogleda na stanje nacije i zahteva za temeljnom reorganizacijom države.[1] Njegova je osnovna tvrdnja dadecentralizacija vodi dezintegraciji Jugoslavije i da su Srbi diskriminisani jugoslovenskim ustavom.[2] Memorandum je tvrdio da je u Hrvatskoj na djelu mračan programasimilacije kojem je ciljpohrvaćivanje Srba, a bilo je i pritužbi na račun toga što srpski pisci u Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini ne pripadaju više srpskoj književnosti, nego "crnogorskoj" i "bosanskohercegovackoj".[3] Memorandum posebno insistira na "celovitosti" srpskog naroda:
Pitanje celovitosti srpskog naroda i njegove kulture u čitavoj Jugoslaviji postavlja se kao suštinsko pitanje za opstanak i razvoj tog naroda.[4]
Temeljni je argument "Memoranduma" da je srpski narod u cijeloj Jugoslaviji neka vrsta primarnog entiteta koji ima jedinstveni niz prava što nadilaze sve obične političke i geografske podjele.[3] U Memorandumu je "kukanje nad Kosovom" bilo povezano s otvorenom optužbom da je politika pokojnogTita išla za slabljenjem Srbije.[3] Memoradum navodi da se na Kosovu i Metohiji sprovodi „fizički, politički, pravni i kulturnigenocid nad srpskim stanovništvom“.[5]
Nekoliko godina kasnije, ekspertska komisijaUjedinjenih nacija je ovaj Memorandum ocenila kao „sredstvo širenjaanti-albanskih osećanja“.[6] Među mnogima u Jugoslaviji, uključujući i Srbiji, ovaj dokument se smatra izrazomsrpskog nacionalizma.[7]Latinka Perović ovaj memorandum, po sadržaju i po karakteru kreatora, poredi sa platformomSrpskog kulturnog kluba iz1939. godine.[8]Noel Malcolm smatra da je upravo težnja za "cjelovitošću" srpskog naroda na kraju upropastila Jugoslaviju.[3] Smatra se da je Memorandum SANU imao ključnu ulogu uraspadu SFR Jugoslavije i bitno doprineojugoslovenskim ratovima.[2]
U izradi dokumenta su učestvovali:[9]Pavle Ivić,Antonije Isaković,Dušan Kanazir,Mihailo Marković,Miloš Macura,Dejan Medaković,Miroslav Pantić,Nikola Pantić,Ljubiša Rakić,Radovan Samardžić,Miomir Vukobratović,Vasilije Krestić,Ivan Maksimović,Kosta Mihailović,Stojan Ćelić iNikola Čobeljić. Tadašnji predsednik ove institucije je bioDušan Kanazir.
Miloševićev prethodnikIvan Stambolić je verovao da je uklonjen sa vlasti zbog svojih sporova sa Akademijom i protivljenja ovom Memorandumu.[10]