Ovaj članak ili jedan njegov dio nije preveden ili je samo djelimično preveden. Ako smatrate da ste sposobni prevesti ga, pogledajte kako uređivati članak, kliknite na linkuredi i prevedite ga vodeći računa o standardima Wikipedije i srpskohrvatskog jezika.
Materijalizam jefilozofski pravac kojimateriju (stvar) smatra osnovom svega. Riječ jegrčkog podrijetla. Suprotno materijalizmu jeidealizam. Popularna definicija materijalizma se tumači kao pohlepa ka materijalnim stvarima (objektima od velike materijalne vrijednosti) te se obično koristi kao suprotnost razumjevanju da su duhovne i nematerijalne vrijednosti značajnije od materijalnih.
Materijalizam je formafilozofskog monizma koji smatra da jematerija fundamentalnasupstanca uprirodi, i da su sve stvari, uključujućimentalne aspekte isvest, rezultati materijalnih interakcija. U kontrastu saidealizmom, materijalizam priznaje primat materijala, a ne svesti. To znači da materijal postojipre svesti, da materijal kreira i određuje svest, a ne obrnuto. Materijalisti smatraju da je materijal ultimatno mesto porekla postojećeg sveta, i oni teže objašnjavanju sveta putem materijalističkog razmišljanja.
Materijalističke teorije se prevashodno dele u tri grupe.Naivni materijalizam identifikuje materijalni svet sa specifičnim elementima (vatra, voda, metal, zemlja ...).Metafizički materijalizam ispituje zasebne delove sveta kao statička, izolovana okruženja.Dijalektički materijalizam prilagođava Hegelijansku dijalektiku materijalizma, ispitujući delove sveta u njihovim međusobnim odnosima unutar dinamičkog okruženja.
Materijalizam je blisko srodan safizikalizmom, stanovištem da je sve što postoji ultimativno fizičko. Filozofski fizikalizam je evoluirao iz materijalizma sa otkrićima fizičkih nauka da bi se inkorporirala sofistikovanija shvatanja fizikalnosti od same obične materije, kao što su:vreme-prostor,fizičke energije isile,tamna materija, itd. Stoga je neki preferentno koriste termin „fizikalizam” u odnosu na „materijalizam”, dok drugi koriste termine kaosinonime.
Materijalizam jefilozofski pravac koji materiju smatra osnovom svega. Tvoracmarksističke ideologije,Karl Marks, tumačio je svet i zakone u njemu tako što je materijalističke uslove života istakao kao pokretače svetske istorije. Zbog toga se njegovo učenje nazivamaterijalističko. Suprotno materijalizmu jeidealizam. Popularna definicija materijalizma se tumači kao pohlepa ka materijalnim stvarima (objektima od velike materijalne vrednosti) te se obično koristi kao suprotnost razumevanju da su duhovne i nematerijalne vrednosti značajnije od materijalnih.
Uprkos velikog broja filozofskih škola i suptilnim nijansama između mnogih,[1][2][3] za sve filozofe se kaže da spadaju u jednu od dve primarne kategorije, koje su definisane u kontrastu jedna s drugom: idealizam i materijalizam. Osnovni predlog ove dve kategorije odnosi se na prirodu stvarnosti, a primarna razlika između njih je način na koji odgovaraju na dva osnovna pitanja: „od čega se stvarnost sastoji?” i „od čega potiče?” Za idealiste, duh ili um ili objekti uma (ideje) su primarni, a materija je sekundarna. Materijalistima, materija je primarna, a um ili duh su sekundarni, proizvod materije koji deluje na materiju.[3]
Materijalističko gledište je verovatno najbolje shvaćeno u smislu njegove opozicije istorijskim doktrinama nematerijalne supstance primenjene na um, poput one koju je koncipiraoRene Dekart. Međutim, sam po sebi materijalizam ne kaže ništa o tome kako materijalna supstanca treba da bude karakterisana. U praksi, on je često poprimao jedan od varijetetafizikalizma.
Materijalizam se često asocira saredukcionizmom, prema kome su objekti ili fenomeni individualizovani na jednom nivou opisa, ako su oni izvorni, onda moraju biti objašnjivi u smislu predmeta ili pojava na nekom drugom nivou opisa - tipično na nižem nivou.Nereduktivni materijalizam eksplicitno odbacuje ovaj stav, i uzima da je materijalna konstitucija svih činilaca konzistentna sa postojanjem realnih objekata, svojstava, ili fenomena koji nisu objašnjivi u smislu kanonički korištenih termina za osnovne konstituente materijala.Džeri Fodor je uticajno zastupao ovaj stav, prema kome su empirijski zakoni i objašnjenja u „specijalnim naukama” poput psihologije ili geologije nevidljivi sa perspektive bazične fizike. Znatna količina energične literature je nastala oko relacije između ovih stavova.
Moderni filozofski materijalisti produžavaju definiciju drugih naučno uočljivih entiteta kao što suenergija,sile, izakrivljenost prostora. Međutim filozofi kao što jeMeri Midgli sugerišu da je koncept „materije” nedostižan i slabo definisan.[4]
Drevnigrčki filozofi kao što suTales,Anaksagora (c. 500 – 428. p. n. e.),Epikur iDemokrit postavili su osnov kasnijim materijalistima. Latinska poemaDe Rerum Natura koji je napisaoLukrecije (ca. 99. p. n. e. – ca. 55. p. n. e.) odražavamehanističku filozofiju Demokrita i Epikura. Prema ovom gledištu, sve što postoji je materija i praznina, i svi fenomeni proizilaze i različitih kretanja i konglomeracija osnovnih materijalnih čestica zvanih „atomi” (doslovno: nevidljive čestice).De Rerum Natura pruža mehanistička objašnjenja za fenomene kao što su erozija, isparavanje, vetar i zvuk. Poznati principi kao što je „ništa ne može dotaći telo osim tela” su se prvi put pojavili u radovima Lukrecija. Demokrit i Epikur s druge strane se nisu pridržavali monističke ontologije pošto su oni smatrali da postoji ontološka separacija materije i prostora, tj. prostor je tretiran kao „drugi vid” postojanja, što daje indikaciju da je definicija „materijalizma” prevazilazi opseg ovog članka.
Kineski mislioci iz rane zajedničke ere koji se smatraju materijalistima su između ostalihJang Sjung (53. p. n. e. – 18.) iVang Čung (c 27—100).
Kasni indijski materijalistaJajaraši Bata (6. vek) u svom raduTattvopaplavasimha („Uznemiravanje svih principa”) je opovrgaoNjaja Sutrinu epistemologiju. MaterijalističkaČarvakova filozofija je zamrla nakon 1400. Kad jeMadavačarja kompiliraoSarva-darśana-samgraha (pregled svih filozofija) u 14. veku, on nije imao Čarvakov/Lokajata tekst da koristi kao izvor citata, pa čak ni kao referencu.[5]
Nemački materijalista i ateistički antropologLudvig Fojerbah je proizveo novi zaokret u materijalizmu putem svoje knjige,Suština hrišćanstva (1841), koja predstavljahumanističku perspektivu religije kao spoljašnju projekciju čovekove unutrašnjosti. Fojerbahov materijalizam će kasnije imati snažan uticaj naKarla Marksa, koji je razradio konceptistorijskog materijalizma, što je osnova platforme koju su Marks i Engels opisali kaonaučni socijalizam:
Materijalističko shvatanje istorije počinje od tvrdnje da je proizvodnja sredstava za podršku ljudskog života i, pored proizvodnje, razmena proizvedenih stvari osnova svih društvenih struktura; da je u svakom društvu koje se pojavilo u istoriji, način na koji je bogatstvo distribuirano i društvo podeljeno na klase ili redove zavisan od toga šta se proizvodi, kako se proizvodi, i kako se proizvodi razmenjuju. Sa ove tačke gledišta, konačne uzroke svih društvenih promena i političkih revolucija treba tražiti, ne u ljudskim mozgovima, ne u čovekovim poboljšanim uvidima u večnu istinu i pravdu, već u promenama u načina proizvodnje i razmene. Njih treba tražiti, ne u filozofiji, već u ekonomiji svake pojedinačne epohe.
Fridrih Engels, Socijalizam: naučni i utopijski
Kasnije jeVladimir Lenjin izložio filozofski materijalizam u svojoj knjiziMaterijalizam i empiriokriticizam, kojim su povezane političke koncepcije koje su izneli njegovi oponenti u svojim antimaterijalističkim filozofijama. U tom radu je Lenjin pokušao da pruži odgovor na pitanja o materiji, postojanju, senzacijama, prostoru i vremenu, uzročnosti i slobodi.
Mislioci iz bliže prošlosti kao što jeŽil Delez su pokušali da prerade i ojačaju ideje klasičnog materijalizma.[7] Savremeni teoretičari kao što jeManuel DeLanda, koji rade na ovom oživljenom materijalizmu, klasifikuju se kao „novi materijalisti” po ubeđenju.[8]
„Novi materijalizam” je postao specijalizovano potpolje znanja. Veći univerziteti nude kurseve iz ove oblasti. Brojne konferencije, uređene zbirke i monografije su posvećene tome.Džejn Benetova knjiga „Vibrantna materija” (Duke University Press, 2010) posebno je bila instrumentalna u prenošenju teorija monističke ontologije i vitalizma nazad u kritički teorijski sklop kojim su dominirale poststrukturalističke teorije jezika i diskursa.[9] Naučnici kao što su Mel Čen i Zakija Iman Džakson, su međutim kritikovali to telo nove materijalističke literature posebno zbog njenog zanemarivanja razmatranja materijalnosti rase i roda.[10][11] Drugi učenjaci kao što je Helena Vosters su preispitivali da li postoji nešto posebno „novo” u „novom materijalizmu”, jer autohtone i druge animističke ontologije potvrđuju ono što se vekovima moglo nazivati „vibracijom materije”.[12]
Naučni materijalizam je često sinoniman sa, i do sada je bio opisan, kaoreduktivni materijalizam. Zadnjih godina,Pol iPatriša Čerčland zagovarali su radikalno kontrastnu poziciju (bar, u pogledu određenih hipoteza);eliminativni materijalizam tvrdi da neki mentalni fenomeni jednostavno uopšte ne postoje, a da razgovor o tim mentalnim fenomenima odražava potpuno lažnu „narodnu psihologiju” iintrospektivnu iluziju. Drugim rečima, eliminativni materijalisti smatraju da koncepti poput „verovanja” jednostavno nemaju osnovu u činjenicama — način na koji narodna nauka govori o bolesti uzrokovanoj demonima je jedan od očevidnih primera. Reduktivni materijalizam predstavlja jedan kraj kontinuuma (naše teorije će biti „redukovane” do činjenica), a eliminativni materijalizam je na drugom kraju (pojedine teorije trebaeliminisati u svetlu novih činjenica), dok jerevizorski materijalizam negde u sredini.[13]
Priroda i definicija materije — poput drugih ključnih koncepata u nauci i filozofiji — je izazvala mnoge debate.[14] Da li postoji jedna vrsta materije od koje je sve napravljeno, ili postoji više vrsta? Da li je materija kontinuirana supstanca sa sposobnošću poprimanja više formi (hilomorfizam),[15] ili niz diskretnih, nepromenljivih sastojaka (atomizam)?[16] Da li ima unutrašnje osobine (teorija supstance),[17][18] ili ih nema (prima materia)?
Jedan izazov tradicionalnom konceptu materije kao opipljivim „stvarima” došao je sa razvojemfizike polja u 19. veku.Teorija relativnosti pokazuje da su materija i energija (uključujući prostorno distribuiranu energiju polja) izmenjive. To omogućava ontološko stanovište da je energija primarna materija i da je materija jedna od njenih formi. S druge strane, standardni model fizike elementarnih čestica koristikvantnu teoriju polja za opisivanje svih interakcija. Po tom gledištu može se reći da su polja primarna materija i da je energija svojstvo polja.
Prema dominantnom kosmološkom modelu,lambda-CDM modelu, manje od 5% energetske gustine svemira je sačinjeno od „materije” opisane standardnim modelom fizike elementarnih čestica, i najveći deo svemira se sastoji odtamne materije itamne energije — sa veoma malo saglasnosti među naučnicima u pogledu njihove kompozicije.[19]
Sa napretkom kvantne fizike, neki naučnici su smatrali da se koncept materije veoma malo promenio, dok su drugi smatrali da se konvencionalno gledište ne može više održavati. Na primerVerner Hajzenberg je rekao „Ontologija materijalizma počiva na iluziji da se vrsta egzistencije, direktne „stvarnosti” sveta oko nas, može ekstrapolirati na atomski opseg. Ova ekstrapolacija, međutim, nije moguća ... atomi nisu stvari.” Shodno tome, neki filozofi smatraju da ove dihotomije zahtevaju prelazak sa materijalizma na fizikalizam, dok drugi koriste pojmove „materijalizam” i „fizikalizam” u sinonimnom maniru.[20]
Koncept materije se menjao u responsu na naučna otkrića. Stoga materijalizam nema definitivni kontent koji je nezavisan od date teorije materije na kojoj se zasnivan. PremaNoamu Čomskom, svakosvojstvo se može smatrati materijalnim, ako se materija definiše na takav način da ima to svojstvo.[21]
↑Dominique Urvoy, "The Rationality of Everyday Life: The Andalusian Tradition? (Aropos of Hayy's First Experiences)", in Lawrence I. Conrad (1996),The World of Ibn Tufayl: Interdisciplinary Perspectives on Ḥayy Ibn Yaqẓān. str. 38–46,Brill Publishers.Fah̲Rī, Mağīd (January 1991). Ethical Theories in Islam. BRILL. ISBN978-90-04-09300-3.
↑Smith, Daniel; Protevi, John (2015). Zalta, Edward N.. ur. Gilles Deleuze (Winter 2015 izd.). Metaphysics Research Lab, Stanford University.
Buchner, L. (1920).[books.google.com/books?id=tw8OuwAACAAJ Force and Matter]. New York, Peter Eckler Publishing Co.
Churchland, Paul M. (1981). „Eliminative Materialism and the Propositional Attitudes”. The Journal of Philosophy78 (2): 67–90. DOI:10.2307/2025900. JSTOR2025900.
Field, Hartry H. (1981). „Mental representation”. u: Block, Ned Joel. Readings in Philosophy of Psychology. 2. Taylor & Francis. ISBN9780416746006.
