Koordinate:43° 41′ 47″ SG Š, 20° 38′ 45″ IGD
| Manastir Žiča | |
|---|---|
 Pogled na manastirsku crkvu | |
| Osnovni podaci | |
| Mesto: | Žiča (Kruševica),Opština Kraljevo Srbija |
| Vrsta spomenika: | manastir |
| Vreme nastanka: | 13 vek |
| Tip spomenika: | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Stepen zaštite: | |
| Vlasnik: | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu: | Zavod za zaštitu spomenika kultureKraljevo |
| Nadležna institucija | |
| Sedište: | Kraljevo |
| Adresa: | Trg Jovana Sarića 1 36000 Kraljevo |
| Internet strana: | www.kraljevo.org |
 Vikimedija ostava ima multimedijalnefajlove vezane zaManastir Žiča | |
Manastir Žiča jemanastirSrpske pravoslavne crkve koji se nalazi u blizini gradaKraljeva. Manastir, zajedno sa Crkvom svetog uspenja je sagradio prvi kralj Srbije,Stefan Prvovenčani. Manastir je uništen u 13. veku, ali je ponovo sagradio kraljStefan Milutin početkom14. veka.
Istorija manastira Žiče počela je onog trenutka kada je sedamanestogodišnjiRastko Nemanjić odlučio da napusti dvor svog oca Stefana Nemanje i posveti se monaškom životu na Svetoj gori Atoskoj. Kada se početkom XIII veka vratio sa Svete gore u Srbiju sa moštima svetog mu roditelja Simeona Mirotočivog, srpska država je bila potrešena sukobom između Stefana i Vukana. Pomirivši zavađenu braćuSveti Sava je zajedno sa Stefanom odlučio da sagradi manastir Žiču kao srpsku carsku lavru. Mesto na kom se gradio manastir bilo je podjednako udaljeno i odCarigrada i odRima, što je tumačeno tako da jeSrbija na raskršću između pravoslavnog Istoka i rimokatoličkog Zapada.Crkva u manastiru Žiči koja je posvećena Hristovom Vaznesenju (Sveti Spas) građena je oko dvadeset godina. Crkva je kao celina predstavljala ne samo manastirski hram već i katedralu prvog srpskog arhiepiskopa. U građenju crkve uočavaju se novine u odnosu na hramove iz vremenaStefana Nemanje.
Uz priprat su bile dodate kapele sa kupolicama i malim tremovima dok je zapadna fasada oblikovana kao pročelje trobrodne bazilike.Kao arhimandrit manastiraStudeniceSveti Sava je krenuo1219. godine u Nikeju, tadašnju prestonicu vaseljenskog patrijarha i vizantijskog cara. Patrijarh Manojlo Saranten Haritopul i carTeodor I Laskaris dodeljuju arhimandritu Savi "Akt o autokefalnosti srpske crkve", hirotoničući ga na Cveti1219. godine za prvog srpskogarhiepiskopa. Manastir Žiča postaje sedište srpske arhiepiskopije.
U manastiru Žiči je već1220. godine arhiepiskop Sava hirotonisao osmoricu episkopa, da bi1221. godine na Saboru duhovne i svetovne vlastele krunisao svog brata Stefana za prvog srpskog kralja. "Kralj se toga dana neiskazanom radošću radovaše, ne radi venca kraljevskog, već radi toga što se sa svih strana skupilo mnoštvo naroda koji su došli da vide kako je njegova crkva krasna. Crkva je bila veličanstvena tako da je svaki koji ju je video, mislio da je to zemljsko nebo."
Kada se arhiepiskop Sava1220. godine vratio iz Nikeje u Srbiju došlo je i do izvesnih promena u arhitektonskom izgledu crkve u Žiči. Sa zapadne strane je dozidana spoljašnja priprata sa četiri stuba i devet traveja, nad njom ima katihumena, a ispred nje visoko zvonik.
Po svemu sudeći tada je porušen zid između zapadnog traveja crkve i stare priprate, a uz oltar crkve su izgrađeni proskomidija i đakonikon. U trećoj decenijiXIII veka crkva je premalterisana i obojena u crveno. Verujući da crkva počiva na krvi mučenika, što je naSvetoj gori bilo oživotvoreno u crveno obojenom licu hramova kao što su Lavra i Vatoped,Sveti Sava je zahtevao od majstora da Crkvu Svetog Spasa oboje na isti način.
Povelje kraljaStefana Prvovenčanog (1196-1228) i njegovog sina, kralja Radoslava (1228.-1234.), spadaju u najstarije istorijske izvore o manastiru Žiči. Nadalje u drugoj, odnosno trećoj decenijiXIII veka ove povelje su prepisane uXIV veku na zidove prolaza, ispod kule i na ulazu u crkvu.
Poveljama blagočestivih i hristoljubivih srpskih kraljeva manastiru Žiči je darovano preko 57 sela, 8 planina i 217 porodica. Blagodareći kralju Stefanu Prvovenčanom Žiča je imala jednu od najbogatijih riznica u kojoj su se nalazili riza i pojas Presvete Bogorodice, deo Časnog Krsta, desna ruka i deo glave Svetog Jovana Preteče, mošti svetih apostola i mučenika, ikone, zlatne sasude i odežde.
U poslednjim decenijamaXIII veka Žiča je oskrnavljena i razrušena posle pustošenjaTatara i njihovih vazala Drmana, Kudelina i kneza Šišmana. Sedište arhiepiskopije je bilo preneto uPeć ali je srpski kraljStefan Uroš II Milutin (1282.-1321.) preduzeo radove na obnovi razrušenog manastira.
Za vremeotomanske vlasti manastir je često bio na meti napada. Preko 150 godina crkva manastira Žiče je bila bez krovnog pokrivača.
U jednom zapisu iz1829. godine govori se da je Žiča samo jedna velika ruševina. Obnova zapuštenog manastira započinje od1855. godine zahvaljujući trudoljubivom episkopuJoanikiju Neškoviću. Već1882. godine u Žiči je krunisankralj Milan Obrenović. Najveće stradanje Žiča je doživela za vremeDrugog svetskog rata kada su Nemci bombardovali manastir.
Deo severnog zida je do temelja porušen a svi objekti koji su se nalazili oko crkve bili su zapaljeni. Nakon bombardovanja je vladikažički Nikolaj Velimirović odveli u internaciju u logor Dahau. Nekoliko decenija kasnije, u proleće1999. godine tokomNATO-vog napadaSR Jugoslaviju u blizini manastira Žiče palo je nekoliko projektila koji nisu oštetili manastir. Restauracija i obnova manastira Žiče koja je započela1987. godine još je u toku. U periodu 2006 - 2008. godine obeležava se osam vekova postojanja manastira Žiče nizom kulturnih događaja, a planirano je da se u tom periodu završi i uređivanje manastirskog kompleksa i objekata.
