Mensis Maius (sh.maj) peti jemesec udrevnom rimskom kalendaru, od čijeg imena potiče i srpskohrvatski nazivmaj. Prethodio mu jeAprilis (april), a sledioIunius ("jun"). U najstarijem rimskom kalendaru, za koji suRimljani smatrali da ga je ustanovioRomul, legendarni osnivačRima,Martius je bio prvi, aMaius treći od ukupno deset meseci. Maj je imao 31 dan.
Rimljani su maj smatrali nepovoljnim mesecom. Premda je počinjao održavanjemFloralija(Ludi Florae), jednog od najrazuzdanijih festivala u rimskom kalendaru, sredina meseca bila je posvećena aktivnostima čiji je cilj bio da se umilostivelemuri(lemures), nemirne duše pokojnika.[1]
Rimljani dane u mesecu nisu brojali od prvog do poslednjeg, nego su ih označavali brojeći unatrag od tri stalna datuma, a to su bile:None (Nonae, 5. ili 7. dan, zavisno od meseca),Ide (Idus, 13. ili 15. dan) iKalende (Kalendae, 1. dan u mesecu). Majske None bile su 7. dana, a Ide 15. dana u mesecu. Poslednji dan u maju nazivao se "dan pre junskih kalendi"(pridie Kalendas Iunias). Rimljani su prilikom brojanja uključivali i dan od koga su počinjali, pa je, na primer, 9. maj bio "7. dan pre majskih Ida", tj. pre 15. dana u mesecu, odnosno, nalatinskom:ante diem septimam (VII) Idūs Maias, što se u pisanju obično beležilo skraćeno kaoa.d. VII Id. Mai. (ili sea.d. sasvim izostavljalo); 23. maj bio je 10. dan pre junskih Kalendi"(X Kal. Mai.).
Krajem 2. veka nove ere na sačuvanim kalendarima više nema oznaka religijskog statusa dana (F, N, C itd.), što je verovatno delimično bio i rezultat reforme kalendara koje je sproveoMarko Aurelije.[4] Dani su u rimskom kalendaru bili označeni inundinalnim slovima, kaoA B C D E F G H, čime su dani bili predstavljeni kao činioci "tržne nedelje".[5] (Ove su oznake izostavljene u donjoj tabeli.)
Dies religiosus bio je dan na koji pojedinici nisu smeli započinjati bilo kakav nov posao niti raditi bilo šta osim zadovoljavanja osnovnih potreba.Dies natalis označavao je godišnjicu utemeljenja ili obnove nekog hrama, koja se ponekada držala "rođendanom" božanstva. U dobacarstva neki tradicionalni festivali u gradu Rimu izgubili su na značaju, a kao javni praznici na važnosti su dobili rođendani i druge godišnjice cara i njegove porodice. U vojnom kalendaru s religijskim praznicima, poznatom kaoFeriale Duranum, žrtve u vezi scarskim kultom brojem su nadmašivale starije festivale. Od polovine 1. veka nove ere dodati su novi dani za održavanje raznih igara (cirkurskih) koje su priređivane ucirku u čast različitih božanstava.[6] Od caraKonstantina na cirkuskim igrama više nije bilo prinošenja žrtvi. Polovinom 4. veka n. e. održavane su igre u last pobedaKonstantinove dinastije, i to Velike igre(Ludi Maximati) od 4. do 9. maja i Persijske igre(Ludi Persici).[7]
Festivali koji su na sačuvanimfastima označeni velikim slovom ― a čiji su nazivi u donjoj tabeli u celini predstavljeni velikim slovima ― smatraju se najstarijim praznicima koji su u kalendar ušli pre509. pne.[8]Ambarvalije(Ambarvalia), jedan od "pokretnih praznika"(feriae conceptivae), koji je uključivaoritualno čišćenje poljâ, verovatno su održavane u maju, i to najčešće 29. maja.
Osim ako nije drukčije navedeno, informacije su preuzete izScullard 1981, str. 116‒125.
| Moderni datum | Rimski datum | status | Rituali |
|---|---|---|---|
| 1. maj | Kalendae Maiae | F | • Žrtvovanje bremenite krmače boginjiMaji, što je obavljaoFlamen Volcanalis. •Dies natalis hramaDobre Boginje(Bona Dea) naAventinu. • Žrtvovanje Larima Prestitima(Lares Praestites). • NastavakFloralija, koje su počele 27. aprila po prejulijanskom kalendaru. |
| 2 | ante diem VI Nonas Maias | F | • Floralije se nastavljaju. |
| 3 | a.d. V Non. Mai.[9] | C | • Floralije se završavaju. |
| 4 | IV Non. Mai.[10] | C | |
| 5 | III Non. Mai. | C | |
| 6 | pridie Nonas Maias (skr.prid. Non. Mai) | C | |
| 7 | Nonae Maiae | F | |
| 8 | VIII Id. Mai.[11] | F | |
| 9 | VII Id. Mai. | N Dies religiosus | •LEMURIJE. |
| 10 | VI Id. Mai. | C | •Dies natalis ofKlaudija Gotskog (268–270) |
| 11 | V Id. Mai. | N Dies religiosus | •LEMURIJE se nastavljaju. • ŽrtvovanjeManiji. |
| 12 | IV Id. Mai. | C | |
| 13 | III Id. Mai. | N Dies religiosus | •LEMURIJE se nastavljaju. |
| 14 | pridie Idūs Maias (skr.prid. Id. Mai.) | C | •Dies natalis hramaNepobedivog Marsa(Mars Invictus) uFlaminijevom cirku. • PovorkaArgejaca. |
| 15 | Idūs Maiae | NP | •Jupiterov praznik(Feriae Iovi), mesečno žrtvovanje Jupiteru na Ide. • Festivaltrgovaca i žrtvovanjeMerkuriju i Maji. |
| 16 | XVII Kal. Iun.[12] | F | |
| 17 | XVI Kal. Iun. | C | |
| 18 | XV Kal. Iun. | C | |
| 19 | XIV Kal. Iun. | C | • Zenziarije, festival koji je inače nepoznat, a pojavljuje se uFilokalovom kalendaru (od polovine 1. veka n. e.).[13] |
| 20 | XIII Kal. Iun. | C | |
| 21 | XII Kal. Iun. | NP | •AGONALIJEzaVejovisa. |
| 22 | XI Kal. Iun. | N | |
| 23 | X Kal. Iun. | NP | •TUBILUSTRIJ • Vulkanov praznik(Feriae Volcano), obredi u čast bogaVulkana. •Macellus rosam sumat, obeležen u jednom kalendaru kao dan na koji se ruže iznose na tržnicu.[13] |
| 24 | IX Kal. Iun. | F QRCF | • Molitva(supplicatio)Vesti povodomGermanikovog rođendana (naFeriale Cumanum, 4–14. g. n. e.).[14] i naFeriale Duranum, 224–235. g. n. e.). |
| 25 | VIII Kal. Iun. | C | •Dies natalis hramaSreće rimskog naroda(Fortuna populi Romai) iliFortune Primigenije. |
| 26 | VII Kal. Iun. | C | |
| 27 | VI Kal. Iun. | C | |
| 28 | V Kal. Iun. | C | |
| 29 | IV Kal. Iun. | C | • Najčešći dan na koji su se održavaleAmbarvalije. •Ludi Fabaraci počinju (nakon polovine 1. veka n. e.). •Dies natalis za Honos ("Čast") i Virtus ("Vrlinu"). • Zinza, festival koji je inače nepoznat, a pojavljuje se na Filokalovom kalendaru.[15] |
| 30 | III Kal. Iun. | C | •Ludi Fabaraci se nastavljaju. |
| 31 | prid. Kal. Iun. | C | •Ludi Fabaraci se nastavljaju. •Rosalia signorum, kad jerimska vojska ružama ukrašavalavojne zastave.[16] |